ضرر و زیان فرهنگی کرونا درلابه‌لای تارهای موسیقی مقامی خراسان رضوی
کرونا بحرانی بود که به عنوان مرگ آورترین بیماری قرن ریشه درخت کهنسال بسیاری از هنر‌های جمعی و قدیمی مانند موسیقی مقامی خطه خراسان رضوی را خوراند و آن را پوسیده و بی رمق کرد.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در روزگار کرونا حال و روز موسیقی خطه خراسان که نوع نواحی یا مقامی آن مایه مباهات هنرمندان این دیار بود، خوش نیست چرا که نبود تماشاگران خوش ذوق برای تماشای هنر یا آموختن آن دیگر انگیزه‌ای برای هنرمندان نمی‌گذارد.
کرونا، چون خوره به جان هنر به ویژه موسیقی افتاد، آن هم ساز و نوایی که فقط در جمع می‌درخشید و به خود غره می‌شد که روح شنوندگان و تماشاگران را در اختیار گرفته و حیاتی دوباره به آنان بخشیده است.
شیوع کرونا و توفانی که این اپیدمی جهانی به پا کرده، دنیای نوازنده و تماشاچی را به هم ریخت و ارتباط خیال انگیز و فطری بین آن دو از بین رفت و دیگر نوای هیچ سازی از هیچ محفلی به گوش نرسید.
در دوران کرونا برخی از بزرگان موسیقی نواحی و مقامی خراسان رضوی که سال‌ها یا شاید قرن‌ها طول می‌کشد که هنرمندی، چون ایشان به جامعه پابگذارند، چهره در نقاب خاک کشیدند و جامعه هنری را بیش از پیش داغدار کردند.
استادانی، چون غلامرضا آستی کردیانی، براتعلی ابراهیمی، علی غلامرضایی، برات مقیمی و دلدار رسول زاده از اساتید بنام موسیقی مقامی و نواحی شمال و شرق خراسان رضوی بودند که بر اثر کرونا یا بیماری‌های دیگر در این دوران جان به جان آفرین تسلیم کردند.
جدا از داغ درگذشت این هنرمندان بنام ملی موسیقی مقامی، آموزشگاه‌های بسیاری در حوزه موسیقی غیرفعال شدند، دیگر آموزش‌ها به روال قبل در آموزشگاه‌ها ادامه نیافت البته گاه محافل آموزشی در خانه‌ها شکل گرفت که اصلا مورد تایید مسوولان نبود.
مجتبی قیطاقی رئیس انجمن موسیقی خراسان رضوی در مورد تاثیرات کرونا بر فعالیت بخش‌های موسیقی استان گفت: با این که حدود ۲ سال از شیوع کرونا می‌گذرد و تقریبا این بیماری به شدت گذشته نیست، اما باز هم خانواده‌ها جرات فرستادن فرزندان خود به آموزشگاه‌های آزاد هنری را ندارند و این در حالی است که آموزشگاه‌های موسیقی همه دستورالعمل‌های بهداشتی را به صورت دقیق رعایت می‌کنند.
او افزود: آموزشگاه‌های موسیقی در خراسان رضوی شرایط خوبی ندارند و دخل و خرجشان از همخوانی برخوردار نیست، بیش از ۵۰ آموزشگاه موسیقی در استان مجوز دارند، اما مشخص نیست که چند مورد از این آموزشگاه‌ها در شرایط کنونی فعال است.
رئیس انجمن موسیقی خراسان رضوی ادامه داد: در ایام کرونا صاحبان برخی از آموزشگاه‌ها به دلیل هزینه‌های بالا و نداشتن درآمد کافی فعالیت خود را تعطیل کردند و برخی هم که هنوز مانده اند فقط چراغ آموزشگاه را روشن نگه داشته و درآمدی ندارند.
قیطانی بیان کرد: موارد متعددی در ایام کرونا گزارش شده که برخی نسبت به تشکیل کلاس‌های آموزش موسیقی در منازل اقدام کرده اند که اتفاق خوبی نیست، زیرا هم کیفیت آموزش کاهش پیدا می‌کند و هم هنرآموز قادر به ارزیابی و تشخیص سواد موسیقی مربی خود نیست که بزرگترین مشکل تدریس‌های خانگی موسیقی همین است.
او با اشاره به درگذشت پنج نفر از اساتید و پیشکسوتان موسیقی مقامی استان در یک سال گذشته تصریح کرد: فرزندان برخی از این اساتید تحت نظر آنان آموزش دیده بودند و قادر به ادامه راه پدران خود هستند و برخی نیز راه پدران را ادامه نداده اند و دلیل آن هم مشخص نیست.
رئیس انجمن موسیقی خراسان رضوی تاکید کرد: آموزشگاه رسمی با مجوز آموزش موسیقی مقامی در شهر‌های قوچان، مشهد و تربت جام دایر است که باید آموزش ساز‌های موسیقی مقامی را در اولویت قرار دهند، اما شاید در عمل این گونه نباشد و نوع موسیقی دیگری را آموزش دهند.
قیطانی به نقش برگزاری جشنواره‌ها در استعدادیابی و ایجاد انگیزه برای ارتقای سطح علمی هنرمندان موسیقی اشاره و اظهار کرد: مهمترین جشنواره‌های ملی که در طول سال برای شناسایی استعداد‌های موسیقی در سنین و رشته‌های مختلف یا شناسایی آثار مطلوب هنرمندان موسیقی برگزار می‌شود شامل "جشنواره موسیقی جوان"، "جشنواره موسیقی نواحی ایران" و "جشنواره موسیقی فجر" است.
او افزود: برگزاری این جشنواره‌ها به هنرمند می‌آموزد که برای دیده شدن در صحنه و اجرای موسیقی برای تماشاگران تلاش کند، اما متاسفانه در ۲ سال اخیر سرنوشت جشنواره‌ها به کرونا یا پشتیبانی مالی و بودجه‌ای گره زده شد لذا برای این بخش باید تدبیر کرد و از سرمایه گذاران برای حفظ سرمایه فرهنگی کشور و ایجاد ابزار‌های انگیزه بخش برای هنرمندان بهره گرفت.
باید از فرهنگ گذشتگان صیانت کرد تا فراموش نشوند
جواد روشندل سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: هنرمندان موسیقی مقامی در روزگار کرونا و آسیب‌های گسترده آن تافته جدا بافته‌ای نبودند، آنان هم مشکلاتی زیادی داشتند و برخی از آنان مانند استاد مرحوم غلامرضایی با داشتن نشان درجه یک هنری به علت کرونا از دنیا رفتند.
او افزود: رحلت و فراق همه انسان‌ها جامعه را دلگیر می‌کند، اما درد از دست دادن انسان‌های تاثیرگذار در جامعه مانند هنرمندان بنام موسیقی مقامی سخت‌تر و جانسوزتر است.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: همان طور که برخی از پوشش‌های گذشته در شرایط کنونی جامعه مرسوم نیست و در موزه‌ها و نمایشگاه‌ها از آن یاد می‌شود موسیقی نیز همین گونه است و خصلت تنوع طلبی انسان‌ها باعث می‌شود که همواره نوآوری در همه بخش‌های اجتماعی حاکم باشد، اما باید از داشته‌های هنری و میراث فرهنگی گذشتگان صیانت کرد تا فراموش نشود و موسیقی مقامی این گونه است.
بیشتر بخوانید
روشندل بیان کرد: آن بخشی از فرهنگ و هنر که مربوط به گنجینه فرهنگی این دیار می‌شود باید در هر برهه‌ای از زمان صیانت شود و راه صیانت از آن هم این است که با سلایق مخاطب نسل جدید و نسل آینده اثرگذاری و جذابیت آن حفظ شود، چون هر عنصری که جامعه هدف به آن توجه نکند نمی‌تواند آن را جزء عنصر فرهنگ عمومی به حساب آورد و ممکن است در زمره خرده فرهنگ‌ها قرار گیرد.
او تصریح کرد: در روزگار کرونا، بسیاری از جشنواره‌ها طی سال گذشته از فضای حقیقی به فضای مجازی کوچ کرد، اما باز هم خراسان رضوی جزء رتبه داران در این عرصه بود همان طور که هنرمندان این استان ۲۳ رتبه از جشنواره موسیقی جوان را از آن خود کردند و نام آوران آن هنرمندان موسیقی مقامی بودند، یا در جشنواره موسیقی فجر حایز رتبه در بخش‌های مختلف موسیقی شدند.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تاکید کرد: در صیانت از موسیقی مقامی، ۲ هفته قبل از استاد "غلام حیدر قدسی" در تربت جام برای صیانت از میراث معنوی و موسیقی مقامی آن خطه طی مراسمی تجلیل شد.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تولید آلبومی از آثار "استاد حیدر علی عاشق" و استاد "علمدار" و پیگیری ۴۰ درخواست فعالان حوزه موسیقی خراسان رضوی از صندوق هنر را از دیگر فعالیت‌های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در حمایت از موسیقی مقامی این استان برشمرد.
روشندل اظهار کرد: این اقدامات برای فرهنگ سازی است تا دیگران تشویق به حمایت از هنرمندان موسیقی شوند، زیرا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی نمی‌تواند بار مسوولیت فرهنگ و هنر با آن همه فراوانی و تنوع سلیقه را به دوش بکشد.
آسیب کرونا بر بدنه هنر آن‌قدر عمیق بود که زخم‌ها درمان نشد
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت‌ها و کمکهای مطلوبی برای هنرمندان از جمله هنرمندان موسیقی در نظر گرفت اما شاید آسیب ناشی از این بیماری کرونا بر بدنه هنر موسیقی آن قدر عمیق بود که زخم‌ها را درمان نکرد.
او با پذیرش آسیب‌های ناشی از کرونا بر بدنه موسیقی مقامی و سنتی این خطه افزود: وقتی از یک پدیده اجتماعی به عنوان اپیدمی یاد می شود یعنی در شرایط بحرانی قرار گرفته است و طبیعی است که در شرایط بحرانی تمام عناصر مرتبط با زندگی اجتماعی مردم دچار آسیب شود.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: یکی از عناصر زندگی یا پدیده های اجتماعی، فرهنگ و هنر است که در دوران کرونا همان طور که بسیاری از مشاغل آسیب خوردند مراکز و صنوف فرهنگی لطمه شدیدتری را متحمل شدند.
روشندل بیان کرد: شکنندگی مراکز فرهنگی و هنری در برابر کرونا از آن جهت شدیدتر بوده که اقتصاد حوزه فرهنگ و هنر کم توان است و تاب آوری شرایط اپیدمی کرونا یا هر شرایط غیرطبیعی دیگر را کمتر دارد و دیگر این که رویکرد اقتصاد محور بر مراکز و صنوف فرهنگی و هنری حاکم نیست تا بتوانند متناسب با مشاغل اقتصادی رشد کنند.
او تصریح کرد: رکن اصلی و لازمه برگزاری رویدادهای حوزه فرهنگ و هنر مانند موسیقی، اجتماع محور یا مخاطب محور بودن است و این همان چیزی بود که در ایام کرونا از این حوزه دریغ شد لذا اگر این رکن مخاطب محوری و برگزاری اجتماعات از بین برود برنامه های حوزه فرهنگ و هنر آسیب جدی متحمل می شود.
سرپرست معاونت هنری و فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تاکید کرد: در ایام کرونا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۲ طریق مراکز و صنوف فرهنگی و هنری آسیب دیده از کرونا را حمایت کرد؛ نخستین حمایت مربوط به مصوبات مجلس شورای اسلامی و دولت مبنی بر پرداخت تسهیلات به مشاغل از طریق سامانه کارا و سامانه تحفه بود که صاحبان مراکز فرهنگی و هنری که استطاعت بازپرداخت تسهیلات را داشتند از این حمایت بهره مند شدند.
روشندل اظهار کرد: دومین حمایت از مراکز و صنوف فرهنگی و هنری آسیب دیده از کرونا مربوط به اعطای کمکهای نقدی از طریق صندوق اعتباری هنر بود بدین شکل که مدیران، مربیان و فعالان هنری که عضو این صندوق و دارای کارت هنر بودند از ۲ مرحله کمک ۱۵ میلیونی ریالی صندوق بهره مند شدند.همچنین هنرمندان شاخص در هر رشته هنری نیز تا سقف ۵۰ میلیون ریال طی ۲ مرحله از کمکهای بلاعوض صندوق اعتباری هنر بهره گرفتند.
او افزود: نوع دیگری از حمایت از مراکز فرهنگی و هنری، مشارکت یا خرید خدمت توسط کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر مشهد بود که در سال گذشته به تصویب شورا رسید و از این طریق هر آموزشگاه هنری با انعقاد قرارداد با شهرداری می توانستند از کمک ۱۲۵ میلیون ریالی در ازای ارایه خدمت به هنرجویان بهره مند شود که این امر تا پایان سال گذشته در مشهد اجرایی شد.
سرپرست معاونت هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: باید پذیرفت که مشکل آسیب دیدگی صنوف و مراکز فرهنگی و هنری از شیوع کرونا به دلیل عمق و شدت این بیماری و طولانی بودن آن و وسعتش در جامعه، آن قدر زیاد بود و هست که کمکها و حمایتهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندان نتوانست دردی از درد هنرمندان بکاهد.
موسیقی مقامی یا نواحی در خراسان رضوی وامدار کسانی است که در گذشته های دور به فراخور وقایع و آداب و سنت هایشان، سازی ساخته، آهنگی نواخته و شعری خوانده اند، آن نغمه ها و آوازه ها نسل به نسل ادامه یافته تا امروز که آوای خوش آن در گوشه و کنار این دیار شنیده می شود.
موسیقی نواحی یا مقامی، گونه ای از موسیقی است که به نغمه ها و سازها و نواهای مناطق و نواحی ایران مربوط می شود و پژوهشگران نام های مختلف از جمله فولکلور بر آن گذاشته اند. آوازه هنر سرپنجه های نوازندگان و آوای خوانندگان موسیقی ریشه دار و کهن این سرزمین به خارج از مرزها رفته و جهانی شده است به طوری که استادانی چون غلامعلی پورعطایی، عثمان محمدپرست و قربان سلیمانی سفیران موسیقی مقامی خراسان در جهان شدند.
منبع: ایرنا
انتهای پیام//ر.ا
