به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان ، حال و هوای باغ موزه صنعتی کرمان آن هم در یک روز باران خورده زیبای پاییزی دلچسب وگوارا است با آن فضای شاعرانه و عطر خاک باران زده وهوای مملو از اکسیژن ؛ کتابخانه هنر کرمان میان این همه زیبایی واقع شده است.
خانم فرزام از کتابداران بازنشسته کرمان و استاد زبان فرانسه است علی رغم بازنشستگی هنوز تدریس میکند آن هم با عشق مثال زدنی، روزهایش گرچه حالا خالی از کتابهایی است که تک تک شان را با عشق خرید و درقفسههای کتابخانه چید تا دانشجویان وعلاقمندان هنر را ازشهد شیرن دانستن پرکنند، ولی هنوز پر است از خاطرات خوب.
در فضای داخلی کتابخانه نشستیم و از روزهایی گفت که کتابهای نفیس هنر را از نمایشگاه تهران در کوله پشتی اش به کرمان میآورد تا مبادا در بار پست خراب شده یا گوشه کتابی تا بخورد!
خانم فرزام کتابداری بود که سه سال قبل مسئولیت کتابخانه تخصصی فرهنگ وهنر را داشت و اکنون بازنشسته شده است.
ازابتدا نیروی اداره ارشاد بودم تا اینکه انجمنی بنام کتابخانهها تشکیل شد و بعد گفتند کتابخانهای درمجتمع فرهنگی قرار است ایجاد شود بنام کتابخانه فرهنگ وهنر و الا من از ابتدا کتابدار نبودم.
این حرفها را خانم فرزام ابتدای گفتگو میزند و به گذشته برمی گردد و می گوید: شاید دلیلی که کتابدار شدم علاقمندی زیادم به کتاب بود به گونهای که درکتابخانه ملی که مسئولیت داشتم گهگاهی به دوستان کتابدار در فهرست نویسی و ثبت عنوان کتابها کمک میکردم و از ورق زدن کتاب و بو کردن کاغذ آن خوشم میآمد ، تحصیلات این رشته را نداشتم بلکه دو کتابداری که تحصیلات کتابداری داشتند همکارمن بودند و من در حین کارم از آنها مطالبی را یاد می گرفتم.
خانم فرزام هنوز هم جوان و بشاش است، علی رغم آنکه بیش از ۳۰ سال کار کرده، اما همچنان فعال است از زمانی میگوید که تشنه خرید کتاب از این نمایشگاه به آن نمایشگاه سرمی زد، ادامه می دهد: قراربوده به کتابخانه هنر بروم مدتی کتابخانه تعطیل شد واین فرصتی شد تا من و دوستان از نمایشگاههای مختلف کتاب تهران کتابهای عمدتا لاتین هنری را خرید کنیم، اغلب کتابهای بخش لاتین که تعدادشان کم نیست را شخصا خریداری کردم.
میخندد و می گوید: برخی از این کتابها را از ترس اینکه خراب نشود یا در بارپست جابجا نشود با کوله پشتی آن هم با سختی با خودم به کرمان میآوردم و اکنون خوشحال هستم که مرجع خوب و قوی در کتابخانه تخصصی هنر کرمان داریم.
کتابدار مجموعه هنر کرمان ومسئول آنجا بود، از روزهای زندگی درکتابخانه میگوید: روزی که از اینجا بازنشسته شدم و می رفتم یک چشمم اشک بود چرا که دراین محیط من نفس کشیدم وعاشقی کردم اگرکسی کتابی میبرد و برنمی گرداند به آب وآتش میزدم ،زنگ میزدم پیگیری میکردم تا کتاب به کتابخانه برگردد، اغلب اعضای مجموعه ما هنرمندان ودانشجویان رشتههای مختلف هنری بودند.
از روزهایی میگوید که برای خرید کتاب مدیران بودجههای فرهنگی ارشاد را به تنگ میآورد: من از محل بودجههای ناچیزی که داشتیم و گاهی بانشستن پشت در اتاق معاون فرهنگی ارشاد بودجه میگرفتم و می رفتم نمایشگاه و کتاب میخریدم ناشران همگی مرا میشناختند واغلب تماس میگرفتند که برای بازدید نمایشگاه بروم.
حالا مجموعه کتابخانه هنر کرمان حدود ۲۰ هزارجلد کتاب دارد خانم فرزام میگوید: اسکنر خریده بودیم وبرخی مطالبی که دانشجوهای هنرنیاز داشتند شخصا برایشان اسکن میکردم.
گسترش فضای مجازی تهدیدی برای کتابخوانی است این را میگوید و ادامه میدهد: الان بچهها هر کتابی که نیاز داشته باشند را درفضای اینترنتی جستجو کرده و الکترونیکی آن را با پول اندکی میخرند خلوت بودن کتابخانهها هم به سبب مجازی شدن دانشگاه هم به ویروس کرونا وهم مجازی شدن زندگی جوانهای ماست اکنون آن شکل واقعی تحقیق وجود ندارد و کسی دنبال کتاب نمیرود.
کتابخانه بزرگی در خانه داریم همسرم استاد دانشگاه بود وتشنه کتاب خواندن، فرزام با یاد ازهمسرمرحومش میگوید: درکتابخانه هنر ما مواردی داشتیم که همسر برای خانمش کتاب امانت میگرفت تا بهتر درس بخواند یا برعکس شوهری که کتابهای زنش راپاره میکرد که کتاب نخواند واینها خاطرات باقی مانده در ذهن من از روزهای کتابداری است.
با خانم فرزام گفتگوی مادر ودختری داریم وآنچنان لذت بخش است که گذر زمان را از یاد برده ام از هر دری حرف میزنیم ازمشکلات و ناهنجاریهای اجتماعی که در نبود کتاب در زندگی افراد رخ میدهد، از تضادهای فرهنگی بین قشرجوان ونسل قبل از بی تفاوتی به کتاب و کتابخوانی، که آقای نادری مسئول کتابخانه هنربرای گفتگو با خانم فرزام به قسمت مرجع میآید.
پورنادری، اما میگوید: بیشترخلوتی همه کتابخانهها به سبب انتشار ویروس کرونا وتعطیلات آن است، به گونهای که یک ماه کتابخانه تعطیل وسه ماه باز است ومجدد تعطیل میشود.
اومی گوید: کتابخانه هنرکرمان درحال طی مراحل برای تبدیل به کتابخانه عمومی است چرا که کتابخانه تخصصی محدودیت ایجاد میکند در نتیجه تلاش میکنیم کتابخانه جنبه عمومی هم داشته باشد تا اقشارمختلف برای استفاده از کتابخانه مراجعه کنند.
به گفته پورنادری هرعضو کتابخانه میتواند ۵ کتاب را به امانت برده وبعد از ۱۵ روز برگرداند.
اوکه ۱۵ سال است به عنوان کتابدارفعالیت میکند، افزود: علی رغم شرایط کرونایی امانت دهی کتاب هنوز درکتابخانه ما بالاست برای اهل تحقیق وافرادی که شناخت داریم تا ۱۵ کتاب هم امانت میدهیم.
برای ادامه گزارشم ازخوش شانسی ام تلفن یکی از کتابداران نمونه استان را پیدا میکنم کتابداری که قریب ۱۷ سال از بازنشستگی اش میگذرد وجز اولینهای کتابداری است.
خانم فاطمه ثمره به تازگی عصب دستش را جراحی کرده و امکان گفتگوی حضوری نیست، اما تمام دقایقی که پشت خط با وی حرف میزنم سراسر گوش میشوم ولذت میبرم.
خانم ثمره قبل از انقلاب و زمانی که برای خدمت سربازی در تهران مشغول کار در وزارت فرهنگ بود در آزمون کتابداری که بسیارسخت و فشرده بوده پذیرفته میشود و این چنین میشود که به کرمان میآید و پایه گذار بسیاری از کتابخانههای عمومی استان میشود.
خودش میگوید: وقتی به کرمان آمدم فقط کتابخانه شماره دو در خیابان فردوسی وکتابخانه میمندی نژاد (شهید مفتح) در کرمان فعال بودند وطی سالهای بعد در راه اندازی و یا کمک به فعال شدن کتابخانههای مختلفی به دوستانم در اداره ارشاد شهرستان کمک کردم.
خانم ثمره همچنان بشاش والبته مهربان است واین را از صدای گرم وگیرایش میتوانم حس کنم، ادامه میدهد: اول خدمتم به کتابخانه میمندی نژاد درمیدان باغ ملی (تقاطع باغ ملی فعلی) آمدم، یادم هست آن زمان خدمت سربازی بودم و دوسال خدمتم را در این کتابخانه به پایان رساندم بعد از پایان خدمت از طرف وزارت فرهنگ به من پیشنهاد شد در شغل کتابداری بمانم ومن هم به سبب علاقه زیادی که به کتابها داشتم پذیرفتم.
ازسختی کار کتابداری زمانی که کارها دستی بود میگوید: فهرست نویسی و برگه دانهایی که باید مرتب میشد سالها خودکار به دست گرفتن ونوشتن در نهایت باعث شد شصت دستم تحلیل برود و هفته گذشته جراحی شد.
خانم ثمره اظهارداشت: اوایل انقلاب بود کتابخانه ماهان به تازگی پاکسازی شده ومسئولی نداشت برای مدت شش ماه به این کتابخانه رفتم وآنجا را سروسامان داده و راه اندازی مجدد کردیم، در طی این سالها نیز در کتابخانههای مختلفی خدمت کردم چه در بخش امانت چه در بخش مرجع و یا رئیس کتابخانه و در نهایت هم به عنوان مسئول کتابخانه عمومی مسجدجامع کرمان در سال ۸۳ بازنشسته شدم.
او در سال ۷۵ برای اولین بار از استان کرمان به عنوان کتابدارنمونه کشوری معرفی شد و قبل از وی کتابدار نمونه کشوری نداشتیم میگوید: جایزه ام را ازدست رئیس جمهور وقت گرفتم.
از او میپرسم دیگر کتابداران هم بودند علت انتخاب تان را درچه میدانید، ادامه میدهد: آن زمان فرمهای ارزشیبابی بود بخشی دست اداره ارشاد و بخشی را با پرس و جو از اعضای کتابخانهها تکمیل میکردند من درتمام سالها تلاشم این بود که رابطه صمیمی وهمراه با احترام به اعضای کتابخانه داشته باشم به گونهای که برخی اعضا موقع تمدید عضویت شان میپرسیدند که من کدام کتابخانه هستم به آنجا جابجا میشدند.
خاطره جالبی تعریف میکند: آقای حسین زاده مدیرکل سابق امور کتابخانههای عمومی استان که اینک معاون ارشاد استان هستند بارها خاطرهای تعریف میکند و آن هم اینکه زمانی که جوان بوده و پدرشان فوت شده بود عضو کتابخانه ما بودند با کتابهایی که من به وی معرفی میکردم وبا مطالعه آنان روحیه اش را دوباره پیدا کرده بود، هرچند شخصا ایشان را به خاطر ندارم، اما میدانم از صمیم قلب اعضای کتابخانه را خواهر وبرادر ویا فرزندخودم میدانستم و با این دیدگاه خدمت میکردم.
مشاوره کتاب و شناخت روحیه اعضا کتابخانه بخشی از کارم بود اغلب کتابهایی که به افراد معرفی میکردم را دوست داشتند، خودم را از آنان جدا نمیدانستم خودم هم تشنه مطالعه کتاب بوده و هستم و دائم کتاب میخوانم.
اعتقاد دارد باید عاشق باشید تا بتوانی سالها کار کنید به گونهای که تا چندین سال بعد از بازنشستگی هم در رتق وفتق کتابخانههای مختلف و سر وسامان دادن به فهرستها و مرجع این کتابخانهها دخیل بوده است وبعد از ۳۵ سال کار درنهایت به سبب شرایط فیزیکی وشرایط خانوادگی وادار به کناره گیری از کارش میشود.
تکیه کلامش هم حتی عنوان یک کتاب به نام "زندگی جنگ است ودیگر هیچ" است و این از کتابداری که سالها بین کتابهای نفیس وغیرنفیس در کتابخانههای مختلف قدم زده وجوانی اش را به میانسالی رسانده بعید نیست که تا اینجا پیش برود وغرق کتاب شود که بگوید حتی اگر دوباره متولد شوم باز هم کتابدار میشوم.
ساعت نشان میدهد وقت زیادی ندارم، قرار گفتگو با رئیس امور کتابخانههای عمومی استان را گذاشته ام، احمدوفایی مدیرکل امورکتابخانههای عمومی استان کرمان با خوش رویی از من پذیرایی میکند وساعتی فارغ از هرمسالهای درباره کتاب وگرفتاریهای کتابداران میگوییم.
از ۳۷۵ نیروی کتابخانههای عمومی استان ۳۰۰ نفر کتابدار هستند وفایی با اعلام این مطلب میگوید: بیشتر نیروی کتابدار را خانمها تشکیل میدهند به سبب تقاضایی که در سالیان قبل برای شرکت در کنکور دراین رشته داشتند اکنون نام این رشته کارشناسی علم اطلاعات ودانش شناسی است.
او تصریح کرد: کتابدار علاوه برخدمت کتابخانهای و کار کتابداری درحوزه کاری ما مشاوره و راهنمایی برای مراجعین به کتابخانه نیزارائه میکند، سوای این وظایف وخدمات ذاتی کتابداری، فضایی ایجاد کردیم که کتابدار ما برای جذب مخاطب کار فرهنگی انجام دهد جذب کودک ونوجوان وخانواده آن هم با معرفی کتاب، نشستهای کتابخوانی وبرنامههای جنبی کتابخانهها، کتابدار ما وظیفه فرهنگی هم انجام میدهد.
مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان کرمان میگوید: با انتشار ویروس کرونا مراجعات فیزیکی به کتابخانه ها کم شد وتعطیلی های متعدد پیش آمد اما کتابداران ما شیوه کار را عوض کردند از تمام تخصص خود در زمینههای مختلف ساخت کلیپ وجلوههای بصری استفاده وفضای مجازی را در دست خود گرفته اند، در گروههای مربوط به اعضای خود و درشهرهای مختلف خود با نام کتابخانه تلاش خودشان را انجام داده و توانستند مخاطبینی را جذب کنند.
او با بیان اینکه انتشار کرونا مخاطبین ما را به شدت با ریزش مواجه کرد گفت: بحث مراجعه فیزیکی به کتابخانهها کم شد، اما این اقدامات کتابداران در فضای مجازی باعث شد مخاطبین حتی بیشتر شود وبا این موجی که همکاران ما درفضای مجازی راه انداختند اکنون از ۱۳۳ کتابخانه عمومی استان ۱۳۰ کتابخانه ما دارای صفحه اینستاگرام آن هم با ۴۷ هزار دنبال کننده هستند، در فضای مجازی به حدی فعالیت همکاران ما خوب است که تقریبا ۷۰ هزار نفر در این گروهها عضو هستند و ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزارنفر دنبال کننده صفحات مجازی ما در برنامههای کتاب و کتابخوانی است.
وفایی به نکته جالبی اشاره میکند آن هم افزایش تعداد مخاطبین گروههای مجازی کتابخانهها نسبت به بعد فیزیکی است و اظهار داشت: معرفی کتاب نشست کتابخوانی، جمع خوانی، سعدی خوانی و حافظ خوانی، محافل شعر، محافل قرآن و عترت همراه با معرفی کتاب ونویسندگان و مسابقات از جمله فعالیتهای کتابداران ما در فضای مجازی است.
مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان بیان کرد: همکاران کتابدار ما نزدیک ۵۶ مسابقه کتابخوانی درفضای مجازی برگزار کردند درکتاب جشنواره رضوی مشارکت بالایی داشتند و ۶۵ هزار نفر از هم استانیها با کدملی دراین مسابقات از طریق سامانه نهاد کتابخانههای عمومی کشور، شرکت کردند که اتفاقی بی نظیر است.
وفایی بیان کرد: نسبت به استانهایی که درجمعیت از ما جلوتر ویا در سرانه کتابخانههای عمومی جلوتر هستند، استان کرمان پیشتاز مشارکت در جشنواره رضوی است و البته تا پایان آذرماه وقت است تا در این مسابقه شرکت کنند خوشبختانه خدمات ما چندبرابر شده است.
سال گذشته مسابقهای با محوریت وصیت نامه حاج قاسم برگزار کردیم که در همین هفته کتاب اهدا جوایز انجام میشود مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان با اعلام این مطلب میگوید: درمسابقهای که با محوریت کرمان در سطح ملی برگزار کردیم ۳۰ هزار نفر شرکت کننده داریم که اینها نیز از اقدامات کتابداران ما بوده است و بعید میدانم هیچ دستگاهی این حجم از کار و اقدامات توسط کارکنانش در فضای مجازی رخ داده باشد که توسط کتابداران ما کار شده است.
وفایی تصریح کرد: ما خدمات مان را بردیم در فضای مجازی ۱۱۷ هزار نفر به صفحات ما در فضاهای مجازی پیوستند قبل از کرونا ما ۱۳۰ هزار عضو کتابخانههای عمومی داشتیم.
او درپاسخ به سوال خبرنگارما در خصوص فقر مخازن کتاب در کتابخانههای عمومی نسبت به تازههای نشر کتاب ، میگوید: این مساله در اختیار ما نیست و نهاد کتابخانههای کشور کتابهای مورد نظر را برای ما ارسال میکند، اما ما در استان با بودجه محدود خودمان دریکی دوسال اخیرموفق شدیم تعدادقابل توجهی از کتابها را به سلیقه اعضا وکتابداران به ویژه در بخش کودک خریده وبه کتابخانههای مختلف ارسال کنیم، در چندماه اخیر ۵ هزارجلد از بودجه استانی وکمک خیرین وبخش کتابهای اهدایی وارد کتابخانههای عمومی شده است.
از وفایی درباره رقابت کتاب دیجیتالی با کتاب کاغذی میپرسم با اظهار نگرانی از ریزش مخاطبین کتاب اظهارداشت: لذتی در ورق زدن کتاب است در خواندن در سیستمهای دیجیتالی نیست ما در ایام رنگ بندی قرمز اجازه ورود به مخزن کتابخانه را به اعضا نمی دادیم وکتابخانه تعطیل میشد حتی، اما از یک ماه و نیم قبل که بخشی ازخدمات و دور کاری برداشته شد کتابداران نیز درحال انجام وظیفه هستند.
او ادامه میدهد: امانت کتاب حضوری دچار ریزش شدید ۴۰ تا ۵۰ درصدی شد ولی ما کتابها را باپیک برای اعضا ارسال میکردیم و در همین ایام محدودیت کرونایی ما ۱۰ هزارجلد کتاب با پیک درب منزل اعضا میفرستادیم و در بازگشت نیز چند روز قرنطینه وبعد به مخزن برگشت داده میشد.
مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان افزود: یک دستگاه ضدعفونی کننده کتاب با اشعه نیز درکتابخانه مرکزی داریم که نیاز ما به تمیزکردن کتاب را رفع میکند.
وفایی در پاسخ به ایجاد بازار کاذب برای برخی رمانها درشرایط اقتصادی فعلی گفت: کتاب افزایش قیمت زیادی را شاهد بود که به سبب قیمت بالای کاغذ وافزایش هزینه ناشر ومولف بود درنتیجه کتاب دیگر اولویت مهمی در زندگی مردم نیست حتی به اندازه یک پیتزا نیز دراولویت نیست و این نگران کننده است چرا که جامعهای که کتاب نخواند از علم وپیشرفتهای علمی عقب میماند حتی اگر کتاب باقیمت مناسبتر از وضع فعلی بخرید بازچون گران قیمت است به چشم میآید شما ممکن است پیتزا گرانتر از این قیمت را بخرید، اما برای کتاب هزینه نخواهید کرد.
او میگوید: برای راه اندازی کتابخانههای مشارکتی در روستا وشهر ودانشگاه وهرجایی که یک فرد ویک مکان در اختیار داشته باشند آماده همکاری هستیم، چرا که میدانیم با بودن کتاب در زندگی اتفاقات بهتری رخ میدهد، ۳۱ کتابخانه مشارکتی با دانشگاه، بخشداری ها، دهیاریها حاصل تلاش یکی دوساله ما برای این مهم بود و نیز ۱۷ تفاهم نامه بین دستگاهی داشتیم برای اینکه کتاب را به ادارات و نهادهای مختلف کاری ببریم.
میپرسم فکر نمیکنید کتاب رقیبی بنام فضای مجازی دارد که اجازه نمیدهد کتاب کاغذی دیده شود، اشاره به بیانات رهبر انقلاب میکند وادامه می دهد: رهبر انقلاب فرمودند هیچ چیز جای کتاب را پر نمی کند وما هم اعتقاد داریم هیچ چیز جای علمی که از کتاب فرا میگیرید را پر نمیکند، خوانش کتاب هم عمیقتر است و به همین سبب کتاب در نظر بزرگان ما اهمیت دارد ؛ ما از تهدید فضای مجازی فرصتی برای تبلیغ کتابخوانی استفاده کرده ایم، حتی در ۴۰ کتابخانه عمومی اینترنت رایگان برای اعضا داریم و دسترسی به جدیدترین مقالات روز دنیا را در سیستمهای موجود در کتابخانهها فراهم کرده ایم.
کتابخانههای روستایی مانند قدیم نداریم چرا؟ وفایی درپاسخ به این سوال میگوید: جمعیت ثابت روستا ۲۵۰۰ نفر باید باشد تا ما یک کتابخانه راه اندازی کنیم، از طرفی درفضای روستا اگر دهیاران و اهالی فضایی اختصاص دهند و یک نفر مستقر شود ما آماده ایجاد کتابخانه برای عموم مردم هستیم قدیم ترها آموزش پرورش پست کتابدار نیز داشت که حذف شده است آن زمان در مدارس کتابخانه داشتیم که با حذف این پست اکنون کمرنگ شده است ما اعتقاد داریم کتابداران بیشتر دیده شوند چرا که قشرموثری در فرهنگ سازی هستند.
از راه اندازی نهضت خرید کتاب دریکی دوسال گذشته میگوید: در کتابخانههای عمومی استان مجموعا ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار کتاب داریم بسته به شرایط اقتصادی این تعداد هرسال افزوده میشود یا در طرحهای وجین تعدادی کتاب خارج میشوند، امسال نسبت به سال قبل ۵۰ هزارجلد کتاب افزوده شده است به کتابخانهها و نهضتی برای خرید کتاب درهمه کتابخانهها راه انداختیم.
صحبت از نفایس خطی است واینکه برخی کتب قدیمی در خانه هاست که مردم دوست دارند حفظ شود، مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان ازایجاد بخش نفایس خطی ونسخ چاپی در آینده نزدیک در کتابخانه مرکزی کرمان خبر می دهد چرا که خدمات برای ترمیم این مدل کتابها در دسترس همگان نیست.
شعرخوانی زیبای مدیرکل امورکتابخانه های عمومی که اشعار نایاب کتاب "یاس ها وداس ها "نوشته ارفع کرمانی راخواند لذت من را از بودن درجمع منتسب به کتاب دوچندان کرد.
به امید روزی که صبحمان بدون ورق زدن کتاب شب نشود.
گزارش مرضیه السادات حسینی راد
انتهای پیام/ح