به گزارش  باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، بازار‌ها به واسطه قدمت و معماری منحصر به فرد خود قلب گردشگری هر شهر محسوب می‌شوند. محلی مملو از زیبایی و آرامش که حاصل دقت، ظرافت و اصالت معماران و پیشینیان خوش ذوق ایران است.

رزق و روزی که روزگاری در میان هیاهوی فروشندگان و خریداران در بازار جریان داشت حالا به پاساژ و مراکز خرید مجلل منتقل شده است. تغییر در علایق و سبک زندگی مردم، تغییر محل‌های ارائه کالا، تحول شیوه‌های معامله، تنوع و گستردگی کالا‌های مصرفی و کمک صنعت و ابزارهایش در تولید کالا موجب تغییر مشاغل و حذف برخی از حرفه‌ها در زندگی کنونی ما شده است.

معماری درخشان بازار‌های سنتی ایران که در زیبایی، اصالت و تناسب با اقلیم و فرهنگ شهر‌ها بخش مهم و جدانشدنی تاریخ ایران است اکنون در انزوا فرو رفته و مورد بی توجهی است.

ساخت هر بنایی در استان سمنان با توجه اقلیم گرم و خشک استان نیازمند استفاده از مصالح متناسب و معماری ویژه است. بازار‌های سرشار از زیبایی استان سمنان مدت‌ها است که جای خود و مشاغل سنتی و حرفه‌های قدیمی اش را به دلیل از دست رفتن استادکار‌ها و نبود علاقه مندی در نسل‌های جوان‌تر به بوتیک‌های مدرن و معماری‌های نسل امروزی داده است.

جای خالی مشاغل سنتی استان سمنان در بازارها، جای جای شهر و در میان مردم حس می‌شود.

عبور سالانه حدود ۲۰ میلیون زائر مشهد مقدس از راه‌های استان سمنانی ظرفیتی است که با احیای حرفه‌های سنتی خود و آموزش نسل جدیدی از استادکار‌ها در کنار تولید، فروش و سودآوری کالا‌های حاصل از این مشاغل زمینه ساز رونق گردشگری در این استان خواهیم بود. رونقی که ایجادکننده اشتغال و زنده نگاه داشتن سنت‌ها است و جذابیت سفر را برای گردشگران داخلی و خارجی دو چندان می‌کند.

قصه تکراری نبود اعتبار این بار در مشاغل سنتی استان سمنان

سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان در خصوص مشاغل سنتی استان سمنان بیان کرد: حرفه‌هایی هم، چون خرسک بافی، چادرشب بافی، شیشه گری، قفل سازی، چلنگری (آهنگری سبک و خرد) و چاقوسازی از جمله شغل‌های فراموش شده در استان سمنان هستند.

جعفرصفاخواه ادامه داد: کلاه مالی، جاروبافی، آهنگری سنتی و خراطی چوب نیز از دیگر شغل‌های منسوخ شده استان سمنان محسوب می‌شوند.

او درخصوص حمایت‌ها برای احیای این مشاغل افزود: اعطای تسهیلات کم بهره با پرداخت بلندمدت، آموزش‌های رایگان، اعطای مواد اولیه رایگان و مرغوب، ایجاد بازارچه‌های فروش در مراکز گردشگری پرتردد و دیگر حمایت‌های مادی و معنوی برای احیای مشاغل از یا درفته استان سمنان به متقاضیان صورت می‌گیرد.

صفاخواه ابرازداشت: ۵۲ حرفه سنتی هنوز در استان سمنان رونق دارند و استادکاران مشغول به انجام آن هستند و سوزن دوزی، نساجی سنتی، چنگوم سازی (ملیله کاری نقره)، گلیج بافی و سفال سرامیک استان سمنان نیز قابلیت معرفی به کشور و نمادسازی را برای استان سمنان دارند.

سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان تصریح کرد: راه اندازی بازار‌های سنتی برای فروش محصولات صنایع دستی و تولید زنده جهت جذب مخاطب و معرفی رشته‌های از یاد رفته سنتی در کنار ایجاد اشتغال سبب رونق کسب و کار‌های خرد و خانگی نیز انجام می‌شود.

صفاخواه معرفی منطقه تولید محصولات سنتی را در جذب گردشگر از دیگر دلایل ایجاد بازار‌های سنتی برشمرد و خاطر نشان کرد: تسهیلات پرداختی به متقاضیان در سال‌های اخیر محدود به تسهیلات حمایتی مانند خرید محصولات و ترویج صنایع دستی است.

او اضافه کرد: برای ایجاد نمایشگاه‌های فصلی اعتباری در نظر گرفته نشده و به فعالیت بخش خصوصی بسنده شده است همچنین اعتبارات عمرانی کنونی برای تکمیل بازارچه‌های دائمی و ساخت فروشگاه‌های صنایع دستی در شهرستان‌های استان سمنان کافی نیست.

صفاخواه با اشاره به فعالیت استادکار‌های استان سمنان گفت: اکنون ۱۲۵ استادکار رشته‌ها و حرفه‌های مختلف سنتی در استان سمنان مشغول به فعالیت هستند.

احیای بافت قدیمی سمنان و فرصت سازی احیای مشاغل سنتی

سرپرست مدیریت بافت تاریخی و مسئول ستاد بازآفرینی شهرداری سمنان  عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های کنونی که از سوی فعالان حوزه گردشگری و شهری در حال انجام است تهیه کتاب هوشمند مشاغل فراموش شده سمنان مانند چلنگری و نمدمالی است.

سعید پرسا اظهار داشت: محله‌های مختلف شهری و محوطه بازار با احیا و بازآفرینی می‌تواند خاستگاه مشاغل سنتی متعدد شود، از این رو محله‌هایی به نام یکی از مشاغل سنتی نامگذاری شده و با ایجاد بازارچه و مغازه حرفه‌های سنتی، آن مشاغل احیا و معرفی می‌شود.

او افزود: در بودجه سالانه شهرداری اعتبار‌هایی برای محله سازی و ایجاد بازارچه در نظر گرفته شده است.

پرسا یادآور شد: مساجد و تکایا ظرفیتی است که با استقرار استادکار و مدرس امکان راه اندازی کارگاه‌ها و کلاس‌های مختلف دارد و می‌توان با معرفی مشاغل سنتی به جوانان و اقشار مختلف ایجاد علاقه مندی در آنان به احیای حرفه‌های سنتی فراموش شده را شاهد بود.

او اضافه کرد: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر محله به یک قطب حرفه سنتی تبدیل شود تا در ابعاد فرهنگی و گردشگری موثر باشد.

احیای صنایع دستی و سنتی با آموزش مهارت آموزان

مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان سمنان گفت: شمار رشته‌های صنایع دستی و سنتی در حال آموزش به حرفه آموزان استان سمنان به ۸۳ حرفه می‌رسد.

سیدحسین شاهچراغ ادامه داد: از این تعداد ۳۱ حرفه در زمینه دوخت‌های سنتی، ۲۸ حرفه در حوزه بافت و ۲۴ حرفه در حوزه‌های چوب، فلز، سفال، چاپ، سنگ، شیشه و چرم است و از ابتدای سالجاری تاکنون ۵۶۶ نفر در استان سمنان حرفه‌های مختلف سنتی را آموخته اند.

او با اشاره به هدف ارائه آموزش حرفه‌های سنتی به مهارت آموزان یادآور شد: برگزاری دوره‌های آموزش صنایع دستی و سنتی، اعتبار بخشی به آموزش‌های اصیل و بومی سنت مدار، ترویج خود اشتغالی، رشد واحد‌های تولیدی صنایع دستی، گسترش گردشگری و تقویت اقتصاد شهری و روستایی اهداف مهم آموزش حرفه‌های سنتی است.

مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان سمنان خاطر نشان کرد: حرفه‌های در حال فراموشی که با آموزش به دنبال احیای آن هستیم عبارت از سوزن دوزی سنتی سنگسر، سوزن دوزی سنتی خاص مناطق استان سمنان، شمدبافی، گلیچ بافی، حوله بافی و نمد مالی است.

شاهچراغ با اشاره به برنامه‌های احیای مشاغل سنتی اضافه کرد: اداره کل فنی و حرفه‌ای استان سمنان با تاکید بر رویکرد آموزشی خود در حوزه مشاغل نوین آمادگی احیای مشاغل سنتی و بومی ضمن معرفی و ارائه پیشنهاد از سوی سمن‌ها و یا نهاد‌های مرتبط درخصوص تدوین استاندارد آموزشی با کد بین‌المللی و نیز برنامه‌ریزی آموزشی را دارد.

لباس‌ها به جای مشاغل سنتی سکاندار بازار‌ها شده اند

کارشناس هنر‌های سنتی  از تغییر شمایل بازار‌ها می‌گوید: متولدین دهه ۷۰ به قبل هر کدام با شکلی از بازار و مشاغل روبه رو شده اند و در عین اشتراک محلی به نام بازار مشاغل مختلفی را به یاد می‌آورند.

مریم نبوی ادامه داد: بازار‌ها در زمره بنا‌های تاریخی مهم و پر ارزش کشور هستند و اگرچه بسیاری از بنا‌های تاریخی از بین رفته یا به مکانی برای بازدید تبدیل شده اند، اما هنوز بازار‌های کشور محل کسب و کار و گشت و گذار مردم است.

او افزود: بازار‌های مسقف و سنتی شهر‌ها برای گردشگران داخلی یادآور اصالت و برای گردشگران خارجی بنا‌هایی جدید و منحصربه فرد محسوب می‌شود که با تمرکز بیشتر بر این گنجینه‌های تاریخی و جذب گردشگر رونق اقتصادی و اجتماعی ایجاد خواهد شد.

نبوی ابرازداشت: اگر گردشگر قدم به بازار بگذارد و با مشاغل سنتی و حرفه‌های قدیمی روبه رو نشده و تفاوتی در مشاغل فعال در بازار با دیگر مراکز خرید نباشد قطعا جذابیت گردشگری کمتری وجود دارد.

او اضافه کرد: تغییر ظاهر مغازه‌ها و ساخت آن‌ها به شیوه مدرن با استفاده از مصالح مغایر با بافت اصلی بازار، ورود مشاغل سطحی و صرفا سودآور به بازار، بی توجهی به حفظ مغازه‌ها به شکل اصلی خود، استفاده از تابلو‌های نامتعارف برای معرفی شغل تنها بخشی از آسیب برخی مشاغل به بافت تاریخی بازار است.

این کارشناس هنر‌های سنتی ادامه داد: یکی از جذابیت‌های بازار‌ها فعالیت مشاغل و حرفه‌های سنتی است که به دلایل مختلفی همچون درگذشت استادکاران، کم درآمد بودن مشاغل، نبود استقبال افراد و جامعه و نبود حمایت‌های مالی و معنوی این مشاغل سنتی به فراموش سپرده شده اند.

نبوی عنوان کرد: نسل جدید و کودکان حق آشنایی و بهره مندی از مشاغل سنتی را دارند و با حضور در بازار از زیبایی و اصالت محصولات سنتی تولید شده بهره‌مند شوند، اما اکنون تنها چیزی که به وفور در بازار‌های استان سمنان خودنمایی می‌کند مغازه‌های فروش جوراب و لباس و لوازم آرایشی است.

او افزود: احیای مشاغل سنتی و حرفه‌های قدیمی با ساخت مجسمه‌ها و سازه‌های نمادین نیز امکان پذیر است و تا زمان بیشتری از دست نرفته از تجربه و مهارت‌های استادکار‌های حال حاضر مشاغل سنتی استان سمنان باید استفاده کرد.

نبوی گفت: یکی از ملموس‌ترین مصادیق جدایی بازار و مشاغل سنتی، نبود حتی یک مغازه سفالگری و عرضه سفال در بازار سمنان است در صورتیکه تلاقی نام کویر و هنر همواره یادآور سفال است و هنرمندان اصیل و خلاق استان سمنان نیز با خلاقیت و علاقه خود اقدام به ساخت سازه‌های سفالی با طرح‌های منحصر به فرد کرده اند و نام سمنان با شهرسفال خلاق گره خورده است.

او افزود: سفال شهر خلاق سمنان جایگاهی در بازاربزرگ سمنان ندارد و این موضوع در تمام شهر‌های استان از شرق تا غرب استان سمنان به وضوح دیده می‌شود.

کارشناس هنر‌های سنتی یادآور شد: حفظ مشاغل سنتی حال حاضر و توسعه آموزش به افراد علاقه مند، حمایت مالی از علاقه‌مندان و استادکاران، اطلاع رسانی به عموم جامعه، حفظ معماری و اصالت بازار‌ها و بافت قدیمی استان سمنان و تعیین قوانین بازدارنده برای تغییر مغازه ها، استفاده از ظرفیت‌های مردمی در معرفی و احیا مشاغل با برپایی نمایشگاه و کارگاه، کاهش هزینه تولید محصولات سنتی، برنامه ریزی جامع و اثربخش و توجه بیشتر به اصالت از جمله فعالیت‌های مهمی است که برای احیای مشاغل سنتی باید صورت گیرد.

سخن آخر

شهر زیبا و آرام زمینه ساز کشوری زیبا و آرام است. سرعت بالای زندگی و تغییر علایق شهروندان و فراگیری تکنولوژی و هزاران دلیل تکراری دیگر سبک زندگی شهروندان را تغییر داده است.

احیای سنت‌ها همیشه لازمه و ارتباطی به شرایط اجتماعی و اقتصادی ندارد، زیرا فرهنگ زیربنای همه امور است و احیای آن به خودی خود بسیاری از مشکلات را رفع می‌سازد و بخشی از فرهنگ نیز مشاغل سنتی و حرفه‌های قدیمی است.

علاقه و گرایش به استفاده از محصولات سنتی و اصیل و حضور در اماکن تاریخی و بافت قدیمی ممکن است کمرنگ شود، اما از بین نمی‌رود و باید هر چه سریعتر با استفاده از امکانات و توجه بیشتر به داشته‌های استان سمنان، مشاغل سنتی را احیا و پایدار کرد. 

منبع ایرنا

انتهای پیام / ن