محمدرضا امینیان، حقوقدان در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: بر اساس قانون هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجانا به کس دیگری تملیک می کند، تملیک کننده واهب، طرف دیگر متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می گویند بر اساس این تعریف عقد هبه سه رکن اساسی دارد، واهب ( یعنی کسی که مالی از خود می‌بخشد)، متهب( یعنی کسی که مالی به او بخشیده می‌شود) و مال موهوبه ( همان مالی که واهب به دیگری می‌بخشد).  

آنچه قانون مدنی در ۸۰۳ و همچنین بند ۱ این ماده تصریحا اشاره کرده این است که به شرط بقا و موجود بودن مال مورد هبه و رعایت دیگر شروط آن هبه قابل رجوع است و تنها اگر متهب (یعنی شخصی که به او مالی هبه شده) پدر یا مادر یا فرزندان شخص واهب باشد امکان رجوع و پس گرفتن هبه وجود ندارد و لذا از آنجا که زن جزو این افراد نیست پس در نتیجه امکان پس گرفتن هبه از زن وجود دارد.

مدیر رسانه کمیته کمیسیون حمایت از اعضا و صیانت از مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه ادامه داد: البته برای مطالبه و پس گرفتن هبه دیگر شرایط این ماده هم باید رعایت شود از جمله اینکه اگر هبه‌ای که مرد به زن خود داده معوض بود و عوض آن را مرد گرفته باشد دیگر آن هبه از سوی مرد قابل رجوع و پس گرفتن نیست. همچنین در هبه‌ای که مرد به زن خود داشته اگر تغییری صورت گرفته باشد و یا از مالکیت زن خارج شده باشد دیگر آن هبه قابل پس گیری و رجوع نیست. مثلا اگر پارچه‌ای به زن هبه کرده و آن پارچه تبدیل به لباس شده باشد و یا اگر طلایی به زن هبه کرده باشد و زن آن را فروخته باشد دیگر مرد نمی تواند از هبه خود رجوع کند.

او گفت: در نتیجه می‌توانیم به این جمع بندی برسیم که اگر هبه‌ای از سوی مرد به زن داده شده با رعایت بند‌های ۲ و ۳ و ۴ ماده ۸۰۳ قانون مدنی آن هبه قابل رجوع و پس گرفتن است و دیگر فرقی نمی‌کند که مرد قبل از طلاق دادن زن بخواهد آن هبه را پس بگیرد یا بعد از طلاق بخواهد از آن رجوع کند و در هر صورت آن هبه از طرف مرد قابل رجوع است.

آیا مرد می‌تواند مالی که هبه داده شده را به عنوان مهریه زن قرار دهد؟

امینیان وکیل دادگستری بیان کرد: بر اساس ماده ۷۹۵ قانون مدنی هبه یعنی اینکه شخصی مالی را به شخص دیگر بصورت مجانی تملیک کند و از آنجا که عقد هبه جزو عقود عینی است یعنی قبض شرط صحت آن است لذا اگر مردی مالی را به زن خود هبه کند و زن قبول و قبض کند دیگر مالکیت آن مال از مرد خارج شده و آن مال در مالکیت زن قرار دارد.

مدیر رسانه کمیته کمیسیون حمایت از اعضا و صیانت از مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه تصریح کرد: در واقع به محض قبول و قبض هبه از سوی زن، مالکیت مرد از آن مال سلب شده و مرد هیچگونه مالکیتی در آن مال ندارد و اگر مرد بخواهد همان مال را به عنوان مهریه زن قرار دهد ابتدا باید آن مالی که هبه داده شد به وضعیت سابق خود برگردد یعنی اینکه ابتدا باید مالکیت آن مال از زن به مرد برگردد تا مرد مجددا بتواند آن را بعنوان مهر قرار دهد.

او افزود: در نتیجه مرد تنها بشرط رعایت ماده ۸۰۳ و رجوع از هبه و یا به شرط اقاله و برهم زدن عقد هبه میتواند مجددا مالکیت نسبت به آن مال پیدا کند تا بعد از آن بتواند همان مال را به عنوان مهریه زن خود قرار دهد.

امینیان ببان کرد: در مجموع می توان گفت که اگر مردی مالی را به زن خود هبه کرده باشد تا زمانی که آن مال در مالکیت زن قرار دارد نمیتواند آن را بعنوان مهریه زن قرار بدهد چرا که مالکیتی نسبت به آن ندارد پس ابتدا مرد باید از هبه خود رجوع کرده و آن را پس بگیرد و یا اینکه با توافق همدیگر عقد هبه را اقاله کنند و بعد از اقاله هبه که مالکیت مال به مرد برمی گردد در این شرایط مرد می‌تواند آن مال را به عنوان مهر زن قرار دهد.

بیشتر بخوانید:

• افزایش مهریه بعد از جاری شدن صیغه عقد امکان پذیر است؟