به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان، نگاه پر مهری نثار دختر ۳ساله اش می‌کند و دست نوازشی به مو‌های دخترک می‌کشد، دفتر خاطراتش را در ذهنش ورق می‌زند، می‌گوید روز‌های سختی بود خیلی سخت و هنوز هم باورش نمی‌شود بعد از گذشت ۶سال توانسته از پس سختی‌های این مسیر بربیاید.

مریم ۳۷ساله است و به گفته خودش ۶ سال پیش برای درمان ناباروری بار‌ها و بار‌ها مسیر گرگان به تهران را طی کرده است. مسیری پر چالش که قدم گذاشتن در آن اراده‌ای آهنین می‌خواهد و عزمی استوار.
‌
می‌گوید: ۶سال پیش که برای درمان عازم تهران شدم هنوز همین یک مرکز فعلی ناباروری هم در گرگان راه اندازی نشده بود، برایم توضیح می‌دهد که بعد از دو سال رفت و آمد به یک مرکز ناباروری در تهران در نهایت پزشکان به این نتیجه می‌رسند که باید برای بارداری او از روش ivf استفاده کنند.

مریم می‌گوید: آی وی اف طی چهار مرحله انجام می‌شود، در ابتدا دارو‌هایی برایش تجویز شده تا با مصرف آن تعداد تخمک‌ها به اندازه مناسب برسد، سپس تخمک‌ها را با سوزن مخصوصی در اتاق عمل با یک بیهوشی سرپایی و کوتاه مدت تحت عنوان عمل برداشت تخمک یا پانکچر، برداشته می‌شود.

در مرحله سوم تخمک‌ها را در آزمایشگاه جنین شناسی در کنار اسپرم قرار داده، بعد از لقاح اسپرم و تخمک و تشکیل جنین، در نهایت جنین تشکیل شده چند روزه را به داخل رحم او انتقال داده اند.

مریم، بیشتر مراحل درمانش را به تنهایی در تهران دنبال کرده است، چراکه رفت و آمد‌های مکرر به تهران همسرش را دچار مشکلات کاری کرده بود و همسرش به دلیل مشغله کاری توانایی همراهی او را نداشته واز طرفی گاهی لازم بوده مراجعات متعددی به این مرکز در تهران داشته باشد که همراهی همسرش راغیر ممکن می‌کرد.

او می‌گوید: استرس به نتیجه رسیدن درمان از یک طرف و استرس مسیر طولانی که در بیشتر مواقع به تنهایی در زمستان و تابستان با تمام مخاطراتش طی می‌شد هم از طرف دیگر گاهی من را تامرز انصراف از درمان پیش برد، اما در نهایت با تحمل این سختی‌ها به نتیجه شیرینی رسیدیم.

او می‌گفت: دو سال در سرمای زمستان و یخبندان جاده‌ها برای انجام یک سونوگرافی ساده و مثلا بررسی وضعیت تخمک‌ها باید به تهران میرفتم، در حالی که چندین آمپول تحریک تخمک استفاده کرده بودم و تمام بدنم درد میکرد، مسافت ۵۰۰کیلومتری را طی میکردم و بعد از سونوگرافی باید به گرگان می‌آمدم و ۴روز بعد برای سونوگرافی نهایی مجدد باید این مسیر را طی میکردم...

اشکش سرازیر می‌شود و می‌گوید؛ حتی نمیتوانید تصور کنید که چه رنجی را در این سفر‌ها تحمل میکردم در حالی که تمام وجودم لبریز از اضطراب بود.

اما قضیه فاطمه ۳۹ساله فرق می‌کند، او همین دو ماه پیش با خیالی خوش برای درمان ناباروری به کلینیک نهال در بیمارستان صیاد شیرازی گرگان مراجعه کرده است چرا که او هم باز مجبور است برای ادامه درمانش راهی تهران یا یزد شود چراکه امکانات مرکز ناباروری نهال گرگان برای تکمیل درمان او کافی نیست.

فاطمه می‌گوید: من و همسرم از زمانی که متوجه شده ایم باید برای ادامه درمان به خارج از استان برویم نسبت به ادامه درمان مردد شده ایم چراکه رفتن به یک استان دیگر هزینه‌های بیشتری می‌طلبد و در توان من و همسرم نیست.

زوج‌های زیادی هستند که مانند فاطمه و همسرش برای ادامه راه درمان ناباروری خود مجبور به خروج از استان هستند و چالش‌های این موضوع روند درمان آن‌ها رامتوقف کرده است.

اهمیت این موضوع ما را به سمت بررسی عملکرد مرکز ناباروری نهال در گرگان سوق داد.

مرکز ناباروری نهال تنها مرکز درمان ناباروری در استان گلستان است که از سال۹۸ شروع به کار کرده است، این مرکز تنها یک پزشک فوق تخصص ناباروری دارد و دو روز در هفته را به ویزیت بیماران اختصاص می‌دهد و در هر نوبت تنها ۱۵بیمار ویزیت می‌شوند.

زوج‌ها برای دریافت نوبت ویزیت از این مرکز باید به صورت اینترنتی اقدام به این کار کنند و با توجه به فعالیت محدود این مرکز در دو روز هفته رزرو نوبت پروسه‌ای زمان بر محسوب می‌شود.

به گفته مسئولان دانشگاه علوم پزشکی در استان گلستان؛ حدود ۳۰هزار نفر از جمعیت ۳۵۶هزار نفری بانوانی که در سنین باروری قرار دارند با مشکل ناباروری مواجه هستند.

البته این جمعیت ۳۰هزار نفری بر اساس فرمول وزارت بهداشت و درمان محاسبه شده است. در این فرمول ۷.۸درصد جمعیت زنان بارور در کشور را نابارور محاسبه می‌کنند و طبق این آمار بین ۲۸تا۳۰ هزار از جمعیت زنان گلستان در گروه نابارور قرار می‌گیرند.

اگر فرض بگیریم این عدد درست باشد برای این جمعیت ۳۰هزار نفری تنها یک مرکز درمان ناباروری در استان وجود دارد که آن هم دو روز در هفته و تنها با یک فوق تخصص نازایی فعالیت دارد.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی گلستان درباره علت نبود فوق تخصص ناباروری در استان گفت: ما با کمبود پزشک متخصص در اغلب رشته‌ها مواجه هستیم چراکه توزیع پزشک به خوبی در سطح کشور رعایت نشده است و اکثر پزشکان در تهران متمرکز شده اند.

محمدمهدی زرگرانی ادامه داد: مراکز درمانی استان به یک هزار و ۹۰۰پزشک متخصص و فوق تخصص نیاز دارد، اما در حال حاضر فقط ۹۰۰پزشک متخصص و فوق تخصص مشغول کارند.

او گفت: سرانه حضور پزشک در استان‌ها به ازای هر ۱۰هزار نفر ۱۲پزشک است، اما در تهران این عدد ۳۵است.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی گلستان درباره چرایی علت کم بودن مراکز درمان ناباروری در استان گفت: قبل از شیوع کرونا در شهر گنبدکاووس به دنبال تاسیس یک مرکز بودیم، اما با گسترش کرونا بودجه‌های عمرانی صرف تکمیل تجهیزات مربوط به کرونا شد و هدف گذاری‌های این طرح را عقب انداخت.

او گفت: ما در مرکزنهال، تجهیزات خوبی داریم و اکثر کار‌هایی که در کل کشور انجام می‌شود در این مرکز هم اجرا می‌شود، از طرفی سال جدید یک پزشک متخصص فلوشیپ ناباروری دیگر هم به این مجموعه اضافه می‌شود و خدمات این مرکز گسترش پیدا می‌کند.

موضوع نبود متخصصین حوزه ناباروری آن قدر در استان گلستان پررنگ است که با اضافه شدن یک پزشک متخصص ناباروری دیگر به این مرکز باز نیاز به متخصصان بیشتر احساس می‌شود.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی گلستان درباره اقدامات انجام شده برای جذب نیروی متخصص مورد نیاز ناباروری گفت: درخواست جذب نیروی فوق تخصص و جنین شناس با وزارتخانه در میان گذاشته شده است و وزارت خانه هم قول داده تا دوره‌های آموزشی مورد نیاز به متخصصین زنان را برگزار کند.

او افزود: نیرو‌های آموزش دیده که برای فلوشیپ ناباروری تربیت می‌شوند متخصصین زنانی هستند که چندین سال سابقه کار دارند و در دوره آموزشی هم در حال درمان وجراحی هستند.

زرگرانی درباره تقسیم بندی مراکز ناباروری در کشوربراساس سرانه جمعیتی گفت: این تقسیم بندی در اختیار وزارتخانه بوده و هیچ پروتکلی در این خصوص ابلاغ نشده است.

مرکز ناباروری نهال گلستان سال گذشته رتبه چهارم ارائه خدمات را در سطح کشور به دست آورد.

فرحنازسادات احمدی، فوق تخصص ناباروری مرکز نهال درباره عملکرد این مرکز گفت: با توجه به آمار امسال پیش بینی می‌شود رتبه بهتری کسب شود.

او افزود: امسال حدود ۹۰۰پانکچر (تخمک کِشی) در مرکز نهال انجام شده است که برای یک مرکز رقم بالایی محسوب می‌شود.

رتبه چهارم کشور در زمینه ارائه خدمات شاید عملکرد خوبی به نظر برسد، اما اگر از سوی دیگر به این موضوع نگاه کنیم نبود مرکز ناباوری در دیگر شهرستان‌های استان حجم عملکرد این مرکز را بالا برده است.

استان گلستان ۱۴شهرستان دارد و تنها مرکز ناباروری دولتی با یک پزشک فوق تخصص نازایی در مرکز استان پاسخگوی نیاز ۱۳شهرستان دیگر نیست و جای خالی مراکز خصوصی در این زمینه احساس می‌شود.

از طرفی دیگر فاصله آخرین شهرستان با مرکز استان نزدیک به ۳۰۰کیلومتر است و اگر زوجی از یکی از روستا‌های مراوه تپه قصد آمدن به گرگان را داشته باشند باید مسافتی بالغ بر ۷۰۰کیلومتر را در رفت و برگشت طی کنند و اگر دفعات مراجعه بیشتر باشد این مسافت هم بیشتر می‌شود.

همه این موارد در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن در نظر گرفته می‌شود و چنانچه فردی از این مسافت دوری به این مرکز مراجعه کند و اگر آن روز پزشکی برای معاینه نباشد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

در ادامه بررسی وضعیت ناباروری در استان سری به مرورگر گوگل زدیم تا با جستجوی کلیدواژه‌های مهمی نظیر باروری، ناباروری، نرخ رشد جمعیت، کمبود پزشک متخصص و ... در استان به تاریخچه‌ای از اقدامات مسئولان گلستانی برسیم.

در این جستجو‌ها تنها به خبری از استاندار پیشین گلستان رسیدیم. هادی حق شناس استاندار پیشین گلستان در یکی از نشست‌های شورای راهبردی جمعیت و شورای هماهنگی ثبت احوال گلستان که سال گذشته برگزار شد، گفته بود پس از شناسایی دلایل ناباروری طبق مصوبه شورای برنامه ریزی استان، تسهیلات لازم برای درمان زوج‌های گلستانی به آن‌ها پرداخت شود.

این تحقیق نشان می‌دهد آنگونه که باید به موضوع چالش‌های ناباروری در استان توجهی نشده است.

نقش مراکز جهاد دانشگاهی در توسعه مراکز درمان ناباروری

در کشور ما حدود ۵درصد از مراکز ناباروری زیر نظر مراکز جهاد دانشگاهی ایجاد و اداره می‌شود، اما چنین مرکزی در استان گلستان هنوز زیر نظر جهاد دانشگاهی تشکیل نشده است.

ابراهیم شهبازی، رئیس جهاد دانشگاهی گلستان در این باره گفت: با توجه به جمعیت زوج‌های نابارور در استان و کمبود مراکز خدمات دهی به این افراد به دنبال دریافت مجوزی برای راه اندازی یک مرکز ناباروری اولیه هستیم.

او افزود: طرح این مرکز در حال نوشته شدن است و امیدواریم با تامین اعتبار تا سال۱۴۰۱ یک مرکز اولیه درمان ناباروری تحت لیسانس پژوهشگاه ابن سینا به استان بیاوریم.

شهبازی با بیان اینکه راه اندازی مرکز اولیه ناباروری در استان تسهیلات گران قیمتی می‌خواهد، گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با ناباروی در استان از دیگر موضوعاتی است که در حال پیگیری آن هستیم و طبق تفاهم نامه‌ای که با سازمان علوم پزشکی تهران متعلق به جهاد دانشگاهی بسته شده است این دوره‌ها در استان تحت لیسانس دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار می‌شود.

اهمیت موضوع فرزند آوری به قدری بالاست که از سال۹۰ تا کنون رهبر معظم انقلاب بیش از ۴۲بار در جلسات و سخنرانی‌های مختلف به این موضوع اشاره کرده اند و در تاریخ ۳۰اردیبهشت سال۹۳ هم سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ کردند.

در بند سوم این ابلاغیه آمده تسهیلات مناسب ویژه مادران باردار پرداخت شود و خدمات درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گیرد.

در حال حاضر در کشور ۹۰درصد هزینه‌های درمان ناباروری با ابلاغ سیاست جمعیتی جدید دولت تحت پوشش قرار گرفته است، اما افسوس این شرایط به دلیل نبود مراکز ناباروری کافی برای زوج‌های گلستانی که نیازمند درمان هستند فراهم نیست.

اکثر این زوج‌ها علاوه برتحمل رنج ناباروری باید رنج سفر در این شرایط شیوع کرونایی و هزینه‌های تحمیل شده در سفر مثل اقامت در هتل و یا مسافر خانه را هم پرداخت کنند تا به آرزوی خود که صاحب فرزند شدن است برسند، کاری که با کمی اهتمام و پیگیری از سوی مسئولان استانی می‌تواند با هزینه کمتری در خود استان به سرانجام برسد.

گزارش از مونا محمد قاسمی