باشگاه خبرنگاران جوان از هرمزگان - در سه روز از دی به اندازه میانگین یک سال هرمزگان در برخی شهرستان استان باران بارید.

میزان بارندگی در میناب حتی رکورد میانگین کشوری را زد. آخرین میانگین بارندگی در کشور ۱۴۶ میلیمتر است.

کیانوش عارفی معاون فنی اداره کل هواشناسی هرمزگان گفت: بارندگی‌ها نسبت به پارسال حدود یک ونیم برابر افزایش داشته، اما نسبت به بلند مدت ۵۰ درصد کاهش دارد.

عیدانی مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: ظرفیت مفید این سد قبل از بارندگی‌های زمستانی ۲۰ درصد بود که اکنون به ۱۰۰ درصد رسیده است و در بارندگی کم سابقه در ثانیه ۱۳ هزار مترمکعب روان آب وارد سد شد و پس از چند سال دریچه‌های سد حدود ۲۰ ساعتی بازماند.

همچنین سد شمیل و سد نیان بندرعباس ۱۰۰ درصد، سد جگین جاسک ۸۵ درصد و سد سرنی میناب ۶۵ درصد آبگیری شد.

برکت روان آب ها به سازه های خاکی و سیمانی هم رسید.

محمد نور موسوی مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: سازه‌های مرکز و غرب و شرق استان ۱۰۰ درصد آبگیری شد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب روان آب جمع آری شد.

چشمه های بشاگرد و منطقه سیاهو و رودان پس از ماه ها خشک شدن دوباره جوشیدند.

یکی از اهالی روستای کوه حیدر بشاگرد می گوید: چهار ماهی بود که با تانکر به اهالی روستا آبرسانی می شد اما اکنون چشمه روستا، آب دارد و امیدواریم این بارندگی دوباره ادامه یابد.

خسارت بارندگی در هرمزگان

بارش‌های زمستانی امسال در هرمزگان باعث جاری شدن آب در رودخانه‌های فصلی مناطق بستک، بندرلنگه، جاسک، بشاگرد،رودان میناب رویدر و کهورستان شد.

این سیلاب‌ها جان یک کودک 8 ساله بندرعباسی را گرفت و آبگرفتگی بیش از هزار منزل مسکونی در رودان ، پارسیان و بندرعباس را به همراه داشت. بازار قشم و دو شهر میناب و رودان کامل زیر آب رفت و پس از دو روز هنوز آب از منازل و محله ها تخلیه نشده است.

برآوردهای اولیه نشان از خسارت بیش از هزار میلیارد تومان بارندگی است که از بودجه عمرانی هرمزگان و حقوق یکسال کلیه کارمندان استان بیشتر است.

خسارت بارندگی به مزرعه هندوانه در سورک جاسک

زمین‌های فلفل، هندوانه، گوجه فرنگی و باغ‌های مرکبات کشاورزان در توکهور، میناب، بندرعباس و جاسک هم زیر تگرگ و سیل خراب شد.

باقرزاده رئیس سازمان جهاد کشارزی هرمزگان می‌گوید: تنها ۴۰۰ میلیارد تومان خسارت به زمین‌های کشاورزی وارد شده است.

معابر شهری و منازل مسکونی در بندرعباس، میناب، قشم، برخی محلات پارسیان و محله سنگی در رودان دچار آبگرفتگی شدند و ارتفاع آب به نیم متر در این منازل رسید و ۵ روستای میناب تخلیه و اسکان اضطراری داده شدند.

راه ۳۵ روستا تخریب و به تاسیسات برق در ۶۰ نقطه استان خسارت وارد شد و باعث شکستگی تیربرق، پارگی سیم‌ها و سوختن ترانس‌ها شد.

آبگرفتگی معابر و مجتمع‌های تجاری به ویژه در شهر درگهان قشم رخ داد که خسارات مالی گسترده‌ای را به تاسیسات زیربنایی، چندین دستگاه خودرو، موتورسیکلت و مغازه وارد کرد که این خسارت‌ها تنها در سه روز بارندگی وارد شد.

بیشتر انرژی و زمان نیرو‌های شهرداری برای بازکردن معابری بود که روزی خودشان طراحی و ساخته بودند.

محله سنگی در رودان و مازغ میناب و خیابان‌های هرمز وبندرعباس شبیه به دریاچه شده بودند و برخی اهالی قایقرانی می‌کردند.

در زمستان پارسال نیز بیش از ۵۰۰ میلیارد خسارت به استان وارد شد.

پارسال سرریز شدن سد بردول و نبود کانال انحرافی این سد باعث آبگرفتگی شهر شد که امسال هم همین اتفاق رخ داد.

در میانگین سه ساله گذشته هر سال حدود ۴۰۰ میلیارد تومان خسارت بارندگی و سیل به استان وارد شده است و هزینه دستگاه‌های اجرایی و مدیریت بحران، اسکان و کمک رسانی‌ها نیز جای خود را دارد که هیچ وقت اعلام نمی‌شود که اگر این مبلغ برای شهرسازی و ساخت سیل بند و دیوار‌های حفاظتی رودخانه‌ها خرج شده بود این هزینه هر سال تکرار نمی‌شد.

سالیانه ۵ تا ۶ بار سیل در هرمزگان اتفاق می‌افتاد که در ۲۰ سال اخیر بیش از ۱۳۰۰ میلیارد تومان خسارت مالی و ۱۲۰ نفر تلفات جانی بر جای گذاشته است.

در هرمزگان ۹ ماه از سال باران مهمی رخ نمی‌دهد و بیشترین بارندگی در سه ماه از سال در پاییز و زمستان است.

بیشترین بارندگی‌ها در دی امسال با میانگین حدود ۲۷۰ میلیمتر در شهر‌های میناب، بستک و قشم ثبت شده است؛ که در میناب و قشم باعث خسارت به بازار و تخریب منازل مسکونی و کشاورزی شد.

اثرات خشکسالی با بارندگی یکی و دو روزه یا یک ماهه از بین نمی رود

میانگین بارندگی در هرمزگان ۱۵۰ میلیمتر در سال است که ۴۰ درصداز میانگین کشوری کمتر است.

استان تحت تاثیر خشکسالی‌های ۲۰ ساله بوده است و به گفته کارشناسان هنوز بسیاری از مناطق متاثر از این خشکسالی‌های بلند مدت است و با ۱ و ۲ سال ترسالی اثرات آن رفع نمی‌شود.

همچنین کشاورزی سنتی و برداشت بی رویه منابع آبی زیرزمینی در استان بحران، بی آبی و خشکسالی را بیشتر از مناطق دیگر را تشدید کرده است.

ملایی کارشناس آب منطقه ای هرمزگان گفت: ۲۰۰ میلیون متر مکعب از مخازن استان اضافه برداشت می‌شود که 8۰ درصد بیشتر از ورودی آب به مخازن زیرزمینی استان است.

اکنون ۴۶ دشت از ۷۵ دشت استان در وضعیت قرمز قرار دارد و منابع آبی در برخی از این دشت‌ها بیش از ۴۰ متر پایین‌تر رفته است.

منابع آبی دشت‌های مهم در شهرستان‌های بندرخمیر و تخت و حسن لنگی نیز شور و تلخ شده اند.

همچنین از ۵ هزار و ۶۰۰ چاه غیر مجاز در هرمزگان سالانه ۳۵۰ هزار میلیون متر مکعب آب برداشت می‌شود.

هدرفت منابع آبی در این چاه‌ها به علت روش‌های سنتی و استفاده از منابع آبی بیش از ۷۰ درصد است.

هرمزگان بیش از ۱۷ هزار حلقه چاه دارد که نزدیک به نیمی از منابع آبی استان را تامین می‌کند.در روستا‌های هرمزگان نیز هنوز وضعیت خوب نیست.

همچنین نزدیک به یک چهارم چاه‌های روستایی در دهه گذشته خشکیده و افت کیفیت پیدا کرده اند و همچنان ۵۶۰ روستای هرمزگان تحت تاثیر خشکسالی اند.

چرا هرمزگان در ده سال اخیر سیل خیز شده است؟

هرمزگان سرزمنی خشک و کم باران است که بیشتر بارش ها در زمستان و فروردین متمرکز شده و این باران ها همواره سیل آسا شده اند و هر سال شدت تخریب این سیل ها بیشتر شده است.

بر اساس آمارها و گزارش های تحقیقاتی وزارت نیرو، هرمزگان جزو سه استان سیل خیز کشور در دهه اخیر بوده است و سیل جزئی از زندگی مردم شده است اما هر سال مخرب تر و شدید تر.

این بارش‌ها به علت شدت زیاد حدود ۱۵۰ میلیمتر در روز باعث روان شدن سیلاب‌ها و شکل گیری پدیده‌های مخربی مانند سیل می‌شود.

۲۰ سال خشکسالی در کشور باعث از بین رفتن عرصه‌های طبیعی و ساخت و ساز‌های غیرمجاز در دهانه مسیل‌ها و بستر رودخانه‌ها شده است که خطر سیل‌های مخرب را چند برابر کرده است.

سیل به تنهایی بلا نیست، اما افزایش خسارت‌های مادی و اجتماعی باعث شده تا از این پدیده مخرب با نام بلای طبیعی نام ببرند.

بیشترین و مخرب‌ترین سیلاب‌های کشور در گلستان ثبت شده اما هرمزگان نیز به سبب ویژگی‌های زمین شناسی مستعد سیل است.

استان هرمزگان با وجود حاکم بودن شرایط خشکسالی به علت نوع رژیم بارندگی و شرایط محیطی با اندک بارشی با معضل سیل روبرو است.

در دهه ۹۰ شمسی در سه استان گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی، بیشترین تعداد سیل رخ داده است.اکنون نیز نزدیک به یک میلیون نفر(نصف کل جمعیت) از جمعیت هرمزگان در معرض سیل هستند.

در حالی که در آمار دهه ۳۰ تا ۵۰ شمسی در کشور تنها دو استان خراسان و خوزستان مهمترین استان‌های سیل خیز کشور بوده اند، اما امروز با هر بارش جوی که حاصل آن روان آب باشد تمامی استان‌ها دچار سیل و آبگرفتگی می‌شود.

در این میان وضعیت استان‌های جنوبی بویژه هرمزگان بسیار بغرنج‌تر است.الگوی بارش و نوع رژیم بارندگی استان با شدت بالا در مدت کوتاه، هرمزگان را در زمره‌ یکی از سیل خیزترین مناطق کشور قرار داده است.

از ویژگی‌های بارش در هرمزگان شدت زیاد، مدت کم و مقدار بالای آن است که از دلایل اصلی آن وجود سیستم پرفشار جنب حاره عربستان در جنوب خلیج فارس است.

سیستم پرفشار باعث می‌شود که هوای گرم و مرطوب با سرعت بیشتری صعود کند و باعث ایجاد تراکم زیاد و بارشی در مدت کم با شدت و مقدار زیاد شود.

تغییرات در ایستگاه‌های باران سنجی نیز نشان از تغییرات اقلیمی به سوی بارندگی‌های پربارش و ناگهانی و کوتاه پس از چند سال است.

تغییرات اقلیمی تا چند ماه پیش نشان از استمرار خشکسالی‌ها داشت، اما گویا ورق برگشته است.

افزایش سیلاب‌ها در حالی است که استان هرمزگان به علت خشکسالی میزان بارش‌ها بسیار کمتر و به یک پنجم سال های قبل رسیده و نوع بارش‌های رگباری و تند نیز به مانند گذشته است.

بامری کارشناس سیلاب اداره کل منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: حجم و میزان بارندگی در سال‌های اخیر تغییر نکرده، اما وقوع سیل‌ها در سال‌های اخیر ۲۰ برابر بیشتر از یک دهه گذشته شده است.

محمد نور موسوی مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان گفت: بیش از ۵ و نیم میلیون هکتار معادل ۷۶ درصد از مساحت استان در معرض سیل خیزی بالا هستند در کنار آن نیز ۱۱ رودخانه پرخطر فصلی نیز در استان وجود دارد.

ضریب سیل در رودخانه‌های استان نیز بالای ۸۰ درصد است که رقم بسیاری بالایی است.

بارش‌ها همیشه بودند، اما چه اتفاقی افتاده که هرمزگان به استانی سیل خیر تبدیل شده است. به گفته کارشناسان بارندگی‌ها مانند چند سال پیش و با میانگین پایین تری رخ می‌دهند، اما همین بارش محدود نیز ویرانگر می‌شود.

محمد جواد خانجانی دکتری منابع آب نیز می‌گوید: علت اصلی وقوع سیلاب‌ها مسدود و حذف شدن آبراهه‌ها است که این آبراهه‌ها در هنگام بارندگی برای ادامه مسیر خود، چاره‌ای جز تخریب و ایجاد تلفات جانی و مالی ندارد.

امید ذاکری کارشناس منابع طبیعی هم گفت: دستکاری‌های غیر اصولی در حوزه آبخیز، تعرض به حریم رودخانه ها، تخریب پوشش گیاهی، جابجایی مسیر، تعرض به پهنه سیلابی، برداشت بی‌رویه شن، ماسه، از مهمترین عوامل‌ در بروز سیلاب در استان هرمزگان به شمار می‌رود.

ویژگی‌های خاص حوزه‌های آبریزی از جمله شیب زیاد و پوشش گیاهی ضعیف و خاک رسی با توانایی جذب پایین درهرمزگان نیز باعث شده تا فرسایش خاک و وقوع سیل زودتر از حد انتظار رخ دهد.

۹۰ درصد مساحت هرمزگان دارای تراکم بسیار ضعیف و بدون پوشش گیاهی است.

جعفری تختی مدیر سیلاب منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: توسعه زمین‌های کشاورزی در مسیر رودخانه‌های فصلی و وجود بیش از ۸۰ معدن شن و ماسه رودخانه‌ای نیز باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها و وورد روان آب‌ها به باغ‌های کشاورزی و منازل مسکونی شده است.

بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، سیل سالانه هزاران میلیارد دلار حسارت برجایی می‌گذارد و ایران در رتبه ششم جهان قرار دارد، اما استفاده و مدیریت سیل، تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند. یکی از کشور‌ها در مدیرت سیل هلند است که در دنیا به استادان کنترل و مدیریت سیل شهرت یافته‌اند.

چرا سیل ها در هرمزگان مدیریت نمی شود؟

استفاده از سازه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب‌ها مهمترین راهکار‌های شناخته شده در دنیا برای مهار و کنترل سیل هستند.

۹۵ درصد هرمزگان سازه آبخیزداری ندارد.

هرمزگان دارای ۱۷ حوزه آبخیز اصلی می‌باشد که ۳۰ درصد وسعت آبخیز‌های آن از استان‌های همجوار بوشهر، فارس و کرمان وارد می‌شود و به همین دلیل پذیرای سیلاب‌های ورودی از استان‌های مذکور نیز است.

مدیرکل منایع طبیعی هرمزگان گفت: حدود ۸/۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز در تولید هرزآب‌ها و رواناب‌های سطحی سریع نقش دارند به طوری که این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب رواناب مستقیم و سریع تولید می‌نماید که نشان دهنده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی نیز است.

فکری برای گنبدهای نمکی شود

بر اساس اعلام منابع طبیعی هرمزگان یک چهارم استان گنبد‌های نمکی دارد که سالانه ۳ میلیارد مترمکعب روان آب را شور می‌کند.

۳۰ نقطه محل تداخل آب شیرین و شور در استان وجود دارد که نیاز است مطالعه ویژه‌ای برای جداسازی و ایجادبند‌هایی برای جلوگیری از تداخل روان آب‌ها با این گنبد‌های نمکی ایجاد شود.

اهالی روستاهای هرمزگان به طور سنتی اقدام به دیوار حفاظتی خاکی در اطراف باغ هایشان می کردند که سطح باغ را از زمین پایین تر می برد و باغ زمان بارندگی تبدیل به حوضچه ای می شود که هم از ورود آب های شور به باغ جلوگیری و هم آب باران را ذخیره می کند.

حفر کانال در بالادست ها و ایجاد بندها و مسیرهای انحرافی از سرمنشاء سیلاب نیز باعث پخش شدن سیلاب ها و کاهش شدت و اثرات مخرب آن می شود.

معاون منابع طبیعی هرمزگان می گوید: طرح مطالعه جداسازی این آبهای شور در استان انجام شده و نیاز به بودجه ای برای اجرای این طرح است که در سال های گذشته از صندوق توسعه ملی بخشی اختصاص می یافت و امیدواریم در برنامه های توسعه بعدی تداوم یابد.

ایجاد سازه ها باعث کنترل و پخش سیلاب می شود

ایجاد سازه‌های آبخیزداری و تهیه نقشه پهنه بندی سیل از دیگر راهکار‌ها برای کنترل روان آب‌ها در استان هستند.

ذاکری کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: ایجاد سازه‌ها و سد‌های معیشتی کمک زیادی در مهار سیل‌ها کرده به طوری که در برخی حوزه‌ها شدت سیلاب‌ها را بیش از 40 درصد کاهش داده است.

ایجاد عملیات آب‌خوان‌داری و آبخیزداری نیز دو راهکار دیگر برای جلوگیری از وقوع سیل و کاهش مقادیر آن است.

به گفته موسوی مدیرکل منابع طبیعی برخی از سازه‌های آبخیزدای باعث کاهش 66 درصدی مقادیر روان آب‌ها شده است.

او گفت:از مجموع مساحت حوزه‌های آبخیز استان سطحی معادل حدود ۸/۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز (معادل ۷۶ درصد از سطح استان) کاملا سیل خیز است.

در این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب رواناب مستقیم و سریع تولید می‌کند که این خود بیان کننده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی است.

امسال ۵۰۰ سازه کوچک و بزرگ در استان با ظرفیت ۱۸ میلیون متر مکعب برای نخستین بار آبگیری شدند و سازه‌ای جدید نیز برای بخش خصصی برون سپاری شده اند.

هرمزگان ۸ هزارو ۵۸۷ هزار سازه آبخیزداری با ظرفیت استحصال ۵۴۰ میلیون متر مکعب روان آب دارد.

نقشه پهنه بندی سیل در هرمزگان تدوین می شود

برنامه جامع تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها در همه شهرستان‌های استان نیز در حال اجراست و تا امسال به پایان می‌رسد.

در استان هرمزگان ۲۶ رودخانه شاخص به طول ۲۵۰۰ کیلومتر وجود دارد که همه آن‌ها در اولویت انجام مطالعات ساماندهی و مهندسی رودخانه قرار دارند و تاکنون حدود ۱۵۰۰ کیلومتر از آن مورد مطالعه قرار گرفته اند.

بسیاری از آبراهه‌های عبوری از مناطق مسکونی در مجاورت اراضی کشاورزی در سطح حوزه‌های آبخیز استان نیز نیازمند ساماندهی است.

عیدانی مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان گفت: عملیات پخش سیلات و آبخوان داری نیز در 555 هزار هکتار از دشت‌های هرمزگان مطالعه شده است که 5 هزار کیلومتر مربع قابلیت اجرای پخش سیلاب دارد.

در هرمزگان به علت نبود نقشه پهنه بندی سیل و نصب سیستم هشدار دهنده سیل خطرات و تخریب‌های سیل را افزایش داده است.

با میانگین بارندگی ۱۵۰ میلیمتر در سال نزدیک به ۴ میلیارد مترمکعب روان آب در استان به هدر و روانه خلیج فارس و دریای عمان می‌شود که معادل سه برابر ظرفیت همه سد‌های استان است.

به علت عبور بسیاری از این رودخانه از کنار و داخل شهرها مطالعه آن ضرورت دو چندان دارد.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: ۲۰ هزار کیلومتر رودخانه در هرمزگان وجود دارد که پنج هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها نزدیک مراکز جمعیتی و مهم هستند.

در ۳ سال گذشته مطالعه هزار و ۵۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های مهم هرمزگان به پایان رسیده است.

اکنون مطالعه ساماندهی و ایمن‌سازی ۳۰ کیلومتر از رودخانه میناب با اعتباری افزون بر ۳۷۰ میلیارد ریال در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و در مرحله نخست مطالعه ۱۴ کیلومتر از این رودخانه است.

رودخانه میناب در سیل امسال باعث آبگرفتگی ۵ روستا و تخلیه اضطراری مناطق پایین دست شد.

ساماندهی رودخانه‌های مهم و ایمن‌سازی مراکز جمعیتی همواره در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و با تامین اعتبار لازم، عملیات ساماندهی، لایروبی و ایمن‌سازی بیش از ۳۰ درصد از این رودخانه‌ها نیز آغاز و برخی به پایان رسیده است.

انتهای پیام/ا