اهداف اصلاحات ارضی و نتایجی که غرب انتظار داشت از آن به دست آورد، از همان آغاز در سخنان محمدرضا به وضوح فهمیده می‌شد.

باشگاه خبرنگاران جوان - محمدرضا در طول سلطنت خود، بافت جامعه را به هم ریخت و این امر عواقب وخیمی به بار آورد که چاره آن بسیار دشوار است. به هم ریختن بافت اجتماعی ایران توسط «انقلاب سفید» محمدرضا و به‌ویژه «اصلاحات ارضی» او صورت گرفت که توسط کندی رئیس جمهور آمریکا، دیکته شد. بعدها در مسافرت‌های اروپا و آمریکا به خصوص در مصاحبه‌های مطبوعاتی در خارج، اصلاحات ارضی تکیه کلام محمدرضا بود و اصول آن را صدها بار به مقامات این کشورها و نمایندگان مطبوعات توضیح می‌داد و آن را بزرگ‌ترین پیروزی خود برای نجات ملت ایران توصیف می‌کرد!

چرا محمدرضا سراغ اصلاحات ارضی رفت؟

حسین فردوست در خاطراتش درباره عواقب اجرای این طرح در ایران می‌نویسد: «توضیحی که آمریکایی‌ها به محمدرضا داده بودند، این بود که وقتی کشاورز صاحب زمین شد، از کمونیست شدن مصون می‌ماند و علاوه بر اینکه انگیزه قوی در کار او پیدا می‌شود، زیرا برای خود کار می‌کند و نه برای صاحبان ملک. از زمین خود نیز دفاع خواهد کرد و دفاع از زمین، مفهومش مبارزه با کمونیسم است!

کندی و شاه مخلوع
محمدرضا پهلوی در کنار کندی رئیس جمهور آمریکا


بیشتربخوانید


این‌ها همان نظرات کندی بود که محمدرضا در تمام دوران قبل و بعد از اجرای اصلاحات ارضی به طور مداوم و در هر موقعیتی تکرار می‌کرد. در اینکه طرح اصلاحات ارضی کندی، کشاورزی ایران را نابود کرد، تردیدی نیست، ولی آیا آمریکایی‌ها از قبل نسبت به این مسئله وقوف داشتند؟ در پاسخ باید بگویم که اطلاعات آمریکایی‌ها از بافت کشاورزی ایران نمی‌توانست زیاد باشد در حالی که به عکس، انگلیسی‌ها وقوف کامل داشتند و اصولاً آمریکایی‌ها از بافت جوامع شناخت کافی و در مواردی حتی شناخت کم نداشتند و لذا تردیدی نیست که اگر آنها از قبل به نابودی کشاورزی ایران در اثر اجرای طرح اصلاحات ارضی وقوف داشتند، این اطلاعاتی است که انگلیسی‌ها به آن‌ها داده بودند. اشتباهاتی که آمریکا در نقاط مختلف جهان مرتکب می‌شود، علتش همان عدم شناخت کامل بافت جوامع است.

شاه در حال توزیع اسناد مالکیت اراضی
توزیع اسناد مالکیت اراضی میان دهقانان

توهمات محمدرضا با اجرای طرح اصلاحات ارضی

اهداف اصلاحات ارضی و نتایجی که غرب انتظار داشت از آن به دست آورد، از همان آغاز در سخنان محمدرضا به وضوح فهمیده می‌شد. او صریحاً می‌گفت که با مکانیزه شدن کشاورزی، با تعداد کمتر کشاورز، محصول بیش از قبل خواهد شد و کشاورزان اضافی به صنایع در حال توسعه رو خواهند آورد و درصد کشاورز از کل جمعیت که مثلاً در حال حاضر ۶۰ درصد است و درصد کارگر صنعتی که مثلاً ۲۰ درصد است، بالعکس خواهد شد؛ یعنی ۲۰ درصد کل جمعیت در بخش کشاورزی و ۶۰ درصد در بخش صنعت کار خواهند کرد. ولی عملاً چه شد؟ آیا پس از اصلاحات ارضی کشاورزی ایران مکانیزه و تولید بیشتر شد؟

محمدرضا پهلوی
برنامه‌های عمرانی دوره پهلوی

بودجه‌ای که اگر صرف کشاورزی می‌شد، خودکفا می‌شدیم

براساس همین طرح، محمدرضا تمام درآمد هنگفت نفت را صرف پروژه‌های بزرگ و کوچک کرد که در واقع بخش عمده آن به جیب شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی و اروپایی می‌رفت و هدف آن‌ها هم همین بود. در حالی که اگر این درآمد کلان نفتی در کشاورزی ایران خرج می‌شد، مسلماً ایران کشوری خودکفا می‌شد. پروژه‌های کشت و صنعت اگر اجرا می‌شد چنان بی‌محتوا بود که به جز زیان سود دیگری نداشت. زمانی که عضو کمیسیون قیمت‌های پایه به ریاست نخست وزیر شدم (در آن موقع رئیس بازرسی بودم. سایر اعضا عبارت بودند از جمشید آموزگار، هوشنگ انصاری، صفی اصفیا و با گردانندگی مجیدی رئیس سازمان برنامه) متوجه شدم که در آن زمان سازمان برنامه ۶۰۰۰ پروژه بالاتر از ۱۰۰ میلیون تومان در سراسر کشور تحت کنترل دارد و علاوه بر آن پروژه‌های زیادی توسط بخش خصوصی و بخش دولتی در حال اجراست که بخش قابل توجهی از آن، ایجاد بناهای عظیم به خصوص در شهرهای بزرگ است. اگر این پروژه‌ها و اهداف آن بررسی شود، روشن می‌شود که چه سرمایه عظیمی صرف شده، چه چپاول هنگفتی توسط شرکت‌های غربی و ایرانی صورت گرفته و چه نتایج عجیبی در نابودی بافت اقتصادی کشور داشته است.

بلایی که اصلاحات ارضی بر سر کشاورزان آورد
مردم به دلیل طرح اصلاحات ارضی از روستاها راهی شهرها شدند

طرحی که مردم را از روستاها روانه شهرها کرد

اصلاحات ارضی، برعکس ادعاهای محمدرضا موجب فقیرتر شدن خانواده‌های کشاورز شد، به طوری که یک خانواده کشاورز (زن و شوهر و به طور متوسط ۴ بچه) بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ ریال عایدات ماهیانه داشت. لذا کشاورزان به سرعت به شهرهای بزرگ رو آوردند و جذب این پروژه‌ها به ویژه در بخش ساختمانی دولتی و خصوصی و پروژه‌های شهری شدند که به وفور به نیروی کار نیاز داشت. در نتیجه معضل شهرنشینی به یک معضل اساسی جامعه ایران بدل شد. در سال ۱۳۵۵ پس از تحقیقات «دفتر ویژه اطلاعات» مشخص شد که ظرف ۵ سال دو میلیون و ۷۰۰ هزار نفر به جمعیت تهران، صد هزار نفر به جمعیت مشهد، ۵۰۰ هزار نفر به جمعیت اصفهان و ۳۰۰ هزار نفر به جمعیت شیراز افزوده شده است. این افراد در اراضی موات حومه شهرها در کپر یا خانه‌های گلی که خود می‌ساختند، زندگی می‌کردند. در تهران ۱۳ شهرک کپرنشین ایجاد شده بود و شهردار تهران در مواردی این کپرها را شبانه با بلدوزر تخریب می‌کرد که تلفاتی هم وارد می‌آمد، ولی دوباره این کپرها برپا می‌شد! بدین ترتیب جمعیت شهرهای بزرگ به ویژه تهران به طور غیرمنتظره افزایش یافت و چون هیچ برنامه‌ای برای گسترش شهرها وجود نداشت، نظم شهرها به هم خورد. مسئله ترافیک و آلودگی هوای تهران به یک معضل اساسی مملکتی بدل شد و نیروی کار مفید و مولد جامعه به نیروی انگلی و مصرفی که در تهران و سایر شهرها انباشته بود، تبدیل شد.

بندرعباس در زمان پهلوی
توقف کشتی‌های باری بسیار در بندرعباس

کشتی‌هایی که ۶ ماه در بندر می‌ماند و محموله‌شان فاسد می‌شد​

کاهش تولیدات کشاورزی از هر نوع، سبب شد که اقلام مختلف به ویژه گندم و گوشت، جز واردات اصلی شود و هرسال آمریکا دو میلیون تن گندم به ایران صادر کند! واردات گوشت یخ زده از استرالیا و آرژانتین و غیره نیز رقم بزرگی را تشکیل می‌داد. این وضعیت در مورد سایر اقلام کشاورزی نیز صادق بود و بدین ترتیب بخش مهمی از درآمد نفتی ایران صرف خرید مواد مصرفی می‌شد و بخش مهم دیگر صرف خرید اسلحه! همیشه تعداد زیادی کشتی در بندرعباس در نوبت تخلیه بودند. یکبار هیأتی را برای تحقیق فرستادم و تا ۸۰۰ کشتی در انتظار نوبت را شمارش کردند که برخی ۶ ماه در انتظار بودند. برای صاحب کشتی تفاوتی نمی‌کرد، چون هزینه خود را به نام دموراژ روزانه دریافت می‌‌کرد و ضرر متوجه ایران بود که اکثر اجناس و محموله‌های فاسدشدنی کشتی‌ها فاسد می‌شدند. پس از پرداخت دموراژ به صاحب کشتی، در موقع تخلیه از او تقاضا می‌شد که جنس فاسد شده را در دریا تخلیه کند و او برای تخلیه نیز مزد خود را دریافت می‌کرد. این رویه دائمی توقف کشتی‌ها در بندرعباس بود. نتیجه بلاواسطه تخریب بافت جامعه توسط محمدرضا تبدیل تهران به یک معضل بزرگ اقتصادی و اجتماعی بود.»

منبع: فارس

انتهای پیام/

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۳۰
در انتظار بررسی: ۲۴
Iran (Islamic Republic of)
علی حیرانی
۲۳:۰۳ ۱۱ فروردين ۱۴۰۱
ببینید نقص این طرح کاملا مشخص و محرز هستش اما
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۰:۴۷ ۲۴ بهمن ۱۴۰۰
هر طرحی که به درستی اجرا نشود به ضرر مردم است هرچند بنای آن بر خیرخواهی باشد.
توسعه شهرکهای صنعتی در اطراف شهرها از جمله عوامل مهاجرت روستاییان به شهرها برای اشتغال است
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۴۹ ۲۲ بهمن ۱۴۰۰
چه ربطی داره اصلاحات چیه ابهای زیرزمینی نابود کردید همه نابود شد حالا میخواید بگید این کشاورزی که الان نابود شده مال دورهای شاهنشاهی بوده مال بی تدبیری مدیران و مسولان هست چرت و پرت انقدر نگید وقتی جنگلها و مراتع و همه را نابود کردید الان با هر چدت و پرتی میخواهید کار خودتون را توجیه کنید منابع ابها به خاطر بهره برداری بیش از حد از بین رفت خاک و درختان را دارید میفروشید مردم احمق فرض کردید اصلاحات چه ربطی داره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۲۴ ۲۲ بهمن ۱۴۰۰
مرگ بر نظام سرمایه داری
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۴۶ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
شما چ هم کار کرده‌اید توی این سالها اول خودتان را اصلاح کنید بعد قضاوت کنید
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۲:۱۱ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
ای لعنت بر رضا شاه با این همه دردسرش
Iran (Islamic Republic of)
حمید
۰۱:۵۰ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
عملکرد دولتها ربطی به انقلابی که با خون شهدا آبیاری شد مقایسه نکنید
United States of America
جهان
۲۰:۲۷ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
مگر این دولتها محصول انقلاب نبودند؟؟؟؟؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۲۵ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
الان وضع کشاورزان خیلی خوبه دامداران دارن کیف میکنن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۳۷ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
اتفاقا برخلاف نظر شما اصلاحات ارضی به نفع رعیت و به ضرر خان‌ها بوده است
Iran (Islamic Republic of)
قریشی بوکانی
۰۸:۴۷ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
اصلاحات ارضی با نسخه ای منطبق با کشورهای دیگه برای ایران پیچیده شد برای همین ضرر داشت . کشور امریکا دارای نظام فئودالی بود و ایران در تعاریف شبهه فئودالی نامیده میشد . در فئودالی وقتی زمین توسط ارباب فروخته میشود زارع هم به همراه آن منتقل میشود به مالکیت ارباب دوم ولی در نظام شبهه فئودالی فقط زمین دست به دست میشود . برای انجام اصلاحات ارضی ابتدا بایستی مطالعات میدانی سنگینی صورت میگرفت بعد طرح مناسب ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران اجرا میشد . در این میان هم شاه و هم دوروبریان بیسواد بی تخصص بودند و هم امریکایی ها برنامه داشتند که ایران را در گرفتاری ناشی از عواقب این طرح ناقص بقی بگذارند . اگر سواد نداری لااقل آزاده باش
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۴۵ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
من پنجاه ساله که ابتدای انقلاب ده ساله بودم چیزی که تا به حال مشاهده کردم این بعد انقلاب بود که کشاورزی روستای ما نابود شد عر سال بدتر از پارسال در روستایی که جمعیت مدرسه ابتداعیش به بیش لز پتجاه نفر میرسید الان پنج کلاس روی هم ۱۵ نفر تیستند
Iran (Islamic Republic of)
قریشی بوکانی
۰۹:۰۲ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
اینها همه از عوارض طرح ناقص اصلاحات ارضی بود که گریبان کشاورزی رو گرفته . بعد از اصلاحات ارضی هیچ قوانین محکم بازدارنده ای برای ممانعت از تقطیع بیش از حد اراضی وجود نداره و این باعث شده که برخی اراضی به 1000 متر هم کاهش سطح پیدا کنند و قطعا این سطح از زمین هیچ صرفه اقتصادی برای کار و فعالیت ندارد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۰۸ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
الان چی کشاورزی پیشرفت کرد در منطقه مازندران شهرستان قائمشهر تا آنجا که من میشناسم اکثر زمینهای کشاورزی تبدیل به خانه باغ برای خوش گذرانی سرمایه داران شدند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۳ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
راستش من نفهمیدم چرا اصلاحات ارضی باعث کاهش محصول شد ؟ یعنی نظام فئودالیته خوب بود که یه نفر مالک کل جان ومال یه ده بود؟
Iran (Islamic Republic of)
قریشی بوکانی
۰۹:۰۵ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
نظام ایران شبهه فئودالی بود نه فئودالی، و این نسخه از عمد بدون در نظر گرفتن ساختار زراعی و مالکیت ایران برای ایران تجویز شد تا سالهای سال کشاورزی ایران درگیر مسائل مربوط به آن بماند . یکی از معضلات این طرح غلط تقطیع اراضی به قطعات کوچک بود که هم هزینه تولید را بالا می برد و هم صرفه اقتصادی فعالیت زراعی را از بین می برد ضمن اینکه در بحث تقطیع تلفات زمین هم بشدت بالا می رود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۴۶ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
تو اصلاحات ارضی پدر بزرگ من هفت هکتار سنذبه نامش خورد .اما چهار هکتار بهش نقدی دادند..تا الان امروز نوزده بهمن هست هنوز آن سه هکتار دست فرزندان خان است .هنوز آنها هفتصد هکتار مردم را پس نمیدهند .
پدرم و عموهایم و بیست کشاورز هنوز پرونده در دادگاه دارند ..امذذتبن خان زاده ها روز دارند و زمین را نمیدهند ..وکیل گرفتیم ده سال پیش هر کدام بیست کشاورز. نقدی پانصد هزار تومن. پول دادیم دادیم اما انگار فرزندان همین خان زاده ها که شیراز و خارج زندگی میکنند اصلا وکیل دهیار و‌شوزا را میخرند بخش طبابه . ارسنجان مرودشت روستای سراب اسچپ
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۵۸ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
در زمان اصلاحات ارضی و خریدن زمین های مالکان قیمت پرداخت به مالکان بر اساس مالیاتی بود که پرداخته بودند یعنی هر مالکی که مالیات زمین هایش را کامل پرداخته بود بیشترین پول را گرفتند و مالکانی که به هر ترفند از مالیات فرار کرده بودند کمترین پول را گرفتند . این را از کسی که در آن زمان دستی در کار داشت و خودش در این جریان ها درگیر بود شنیدم.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۵۱ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
خب
که چی الان؟
الان خیلی گل و بلبل هستیم؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
آره وضع مردم خوبه ا
Iran (Islamic Republic of)
ایرانی
۱۵:۲۹ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
الان طبق آمار بانک جهانی حدود ۱۵ درصد مردم در وضیعت بدی خیلی بدی قرار دارند
آن زمان ۴۰ درصد مردم در همین وضیعت بد بودند
آن زمان ۴۷ درصد ثروت کشور در دست ۱ درصد بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۴۷ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
الان کشور اباده؟؟؟؟؟!!!!!!!
Iran (Islamic Republic of)
قریشی بوکانی
۰۹:۰۶ ۲۱ بهمن ۱۴۰۰
مسائل و مشکلات فعلی کشاورزی کنونی هم غالبا ادامه عواقب همین اصلاحات ارضی ناقص است . اگر اطلاعات کافی ندارید بجای کامنت های من درآوردی مطالعه بفرمائید
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۳۱ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
این اصلاحات ارضی یه جورایی شبیه این آپارتمان سازی نیست؟ یه خونه خوب حیاط را تبدیل به چندین قوطی کبریت میکنیم که تازه اختیار کاملش را هم نداریم (مشاعات). و انواع درد و مرض را هم که باعث میشوند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
چی میگی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۰۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
الان چطوریم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
خوب
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۴۸ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰
زیر خط مرگ
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۲۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
ای داد بیداد پس زور الکی زدیم که صنعتی بشیم در حالیکه خود کشاورزی باعث پیشرفت صنعت میشه.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۴ ۱۹ بهمن ۱۴۰۰
هرچیزی جای خودش