باشگاه خبرنگاران جوان مشهد - آسباد‌های نشتیفان در ۱۶ کیلومتری شهر خواف در خراسان رضوی قرار گرفته است و از آن به عنوان یکی از فناوری‌های دوران ایران باستان یاد می‌شود؛ زیرا که جغرافیای منطقه خواف به گونه‌ای است که در معرض باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان قرار دارد و مردم با ساخت این بنا‌ها نیروی باد را به خدمت خود درآورده و با آن گندم آرد می‌کردند.

مجموعه آسباد‌های نشتیفان با توجه به معماری جذاب و جالبی که دارند به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری خراسان رضوی به شمار می‌روند که سالانه صد‌ها گردشگر خارجی و هزاران گردشگر داخلی از آن دیدن می‌کنند. با توجه به اهمیت تاریخی آسباد‌های نشتیفان خواف این اثر تاریخی درصف اول ثبت فهرست جهانی یونسکو قرار دارد.

اغلب مورخین قدمت آسباد‌ها را به قبل از فتح ایران توسط اعراب می‌دانند و برخی ساخت آن‌ها را به هزار و ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح مرتبط می‌سازند. این آسباد‌ها در کتاب جغرافیای تاریخی ولایت زاوه به این صورت ذکر شده اند که «چرخ و پره‌های غول‌آسایی که ۴۸ بال و ۳۲ پر و هشت درگاه دارد و بر بام آسیاب و برای وزش باد قرار گرفته اند.»

واژه «آسباد» خود از ۲ واژه «آس» و «باد» تشکیل شده است. واژه «آس» در لغت نامه دهخدا این چنین تعریف شده است: «هریک از دو سنگ مسطح، گِرد، و برهم‌نهاده که غلات را با آن خُرد و نرم می‌کنند.» سازوکار آسباد‌ها به این صورت است که باد با عبور از دروازه‌ای بادگیر به زوایای درگاه‌های هشت‌گانه می‌رسد و چرخ و پر را به حرکت در می‌آورد. از حرکت چرخ و پر، نیرویی به محور عمودی آسیاب منتقل می‌شود و  چون سر دیگر به سنگ رویی آسیاب متصل است  بنابراین سنگ هماهنگ با گردش محور می‌چرخد.

به طور کلی می‌توان گفت آسباد‌های نشتیفان، سامانه‌ای است که درعین سادگی دارای کارایی خوبی بوده و نیرو‌های طبیعی را بدون صرف هزینه به کار می‌گرفته و در جهت فعالیت خود از آن بهره می‌برده.  

آسباد‌ها نسبت به آسیاب‌های صنعتی کنونی هیچ آلودگی نداشته و چرخه منظم طبیعت برهم نمی‌زنند؛ این همان موضوعی است که امروزه بشر به دنبال آن است.

به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی آسباد‌های ایران  تاکنون ۵۰۷ آسباد در استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد شناسایی شده است که در مراحل ماندگاری مختلف هستند و از این تعداد آسباد شناسایی شده ۱۷۸ مورد تخریب شده و بقایای آن باقی مانده است و در مجموع هم اکنون ۳۲۹ آسباد در کشور موجود است.

در ادامه می‌توانید عکس‌هایی از آسباد‌های نشتیفان را مشاهده کنید:

انتهای پیام// ا. چ.