باشگاه خبرنگاران جوان - ساعت ۰۷:۳۸ صبح روز شنبه ۲۳ بهمن، یک مورد آتش‌سوزی گسترده در یک تیمچه در بازار تهران تحت عنوان بازار کفاشان، گزارش شد. آتش سوزی در حاجب الدوله رخ داده بود و چندین باب مغازه‌ی بزرگ و کوچک را در برگرفت. بخت با شهروندان یار بود که این آتش سوزی در ساعاتی رخ داده بود که هنوز بازاریان کار خود را شروع نکرده بودند.

این اولین بار نیست که اخبار آتش سوزی در اماکن متفاوت در تهران و سایر شهر‌ها به گوش می‌رسد. اگر بخواهیم به عقب برگردیم، حریق در پتروشیمی شازند، آتش سوزی در یک برج مسکونی در بلوار تعاون تهران، سوختن ساختمان چند طبقه‌ای در چالوس، انفجار و آتش سوزی در ساختمانی ۵ طبقه در تبریز، آتش سوزی ساختمان ۹ طبقه در کرمانشاه، تخریب ۵ واحد مسکونی در اهواز در اثر انفجار و آتش سوزی و آتش گرفتن ۳۰ منزل مسکونی پس از واژگونی و انفجار تانکر مازوت در سنندج، مواردی دالِ بر افزایش آمار آتش سوزی در کشورمان هستند.

امیر ساعدی دریانی از اساتید حوزه عمران و سازه، عضوهیات علمی دانشگاه شهیدبهشتی وکارشناس شهری به کرات نگرانی خود را در خصوص جدی بودن خطر آتش سوزی اعلام کرده است. وی معتقد است که همه‌ی این موارد نشان می‌دهند که فرهنگ سازی در خصوص آتش سوزی و خطرات آن هم برای مردم و هم مسئولین از کار‌های مهمی است که باید صورت بگیرد. تشکیل کمپینی برای مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان‌ها از جمله کار‌هایی ست که در اولویت قرار دارد. جزئیات گفتگو با ساعدی دریانی به شرح ذیل است.

خطر آتش سوزی از زلزله و سایر بلایای طبیعی به ما نزدیک‌تر است

بسیاری از کارشناسان معتقدند که خطر آتش سوزی بسیار جدی‌تر از خطر زلزله است. نظر شما در این زمینه چیست؟

بله. باید گفت یکی از خطرات جدی که در حوزه شهری با آن مواجه هستیم، خطر آتش سوزی است. آتش سوزی از زلزله و سایر بلایای طبیعی به ما نزدیک‌تر است. زلزله‌های بزرگ و مخرب، ممکن است هر چند صد سال، یکبار اتفاق بیافتند، اما آتش سوزی هر لحظه در کمین است و امروزه دغدغه آتش به دغدغه‌ای جدی‌تر از زلزله بدل شده است.

دلیل عدم توجه کافی به این خطر جدی، می‌تواند این باشد که در سالیان گذشته ساختمان‌ها ارتفاع کمتری داشتند و تا این حد، تراکم جمعیتی وجود نداشت، به همین دلیل درک درستی هم از آتش سوزی وجود نداشت.

ساختمان‌ها طی سال‌های اخیر در برابر زلزله، به بلوغی از مقاومت رسیده اند

باید گفت، ساختمان‌هایی که در سال‌های اخیر، ساخته می‌شوند به دلیل نظارت مهندسین ناظر، سازمان نظام مهندسی و سایر ارگان ها، از لحاظ مقاومت در برابر زلزله، به بلوغی از مقاومت رسیده اند و این نتیجه فرهنگ سازی جدی از حدود ۳۰ سال پیش تا کنون است. ما به این فرهنگ سازی در حوزه‌ی آتش سوزی هم نیاز داریم.

امروز پلاسکو‌های بسیار زیادی در تهران داریم

تصویری از این ناایمنی را می‌توانید برای ما ترسیم کنید؟

در حال حاضر، خطر آتش سوزی، علاوه بر ساختمان‌های مسکونی، ساختمان ها‌ی تجاری ما را هم ناایمن کرده. ما ساختمان‌ها و پاساژ‌های تجاری تازه سازی داریم که برخلاف ساختمان‌های قدیمی از جمله ساختمان‌های متعددی که در بازار تهران یادشان رفت، از نظر مسائل سازه‌ای و مقاومت در برابر زلزله در شرایط خوبی هستند، اما آتش سوزی برای آن‌ها تهدیدی جدی به حساب می‌آید. برای نمونه چند پاساژی که در همین سال‌های اخیر در شمال شهر تهران ساخته شده اند به لحاظ مقاومت در برابر آتش سوزی بسیار ناایمن هستند. به همین دلیل است که رویکرد ما علاوه بر توجه به زلزله باید در خصوص آتش سوزی هم حساب شده و دقیق باشد. در واقع می‌توان گفت ما امروز پلاسکو‌های بسیار زیادی داریم که از لحاظ ایمنی مشکلات عدیده‌ای دارند. کمیته ایمنی که بعد از حادثه پلاسکو تشکیل شد، لیستی از ساختمان‌های ناایمن تهیه کرد. بسیاری از مراکز و پاساژ‌های امروزی که مردم در آن تردد می‌کنند در آن لیست حضور داشتند.

پاساژی که نوه خطرناک پلاسکو محسوب می‌شود/ساختمان‌های شهرداری هم جزو ساختمان‌های ناایمن؟

به نظر می‌رسد ارزیابی دقیقی از این ساختمان‌ها صورت گرفته، آیا می‌توان از آن‌ها نام برد؟

بله. یکی از مهم‌ترین آن‌ها پاساژ تندیس در تجریش است. پاساژی که استفاده عمومی دارد، ولی ناایمن است. نکته این است که پاساژ تندیس چسبیده به اداره‌ی ثبت اسناد شمیران است. یعنی علاوه بر اینکه خودش خطر ایجاد می‌کند برای اداره ثبت، خطر و به نوعی، اخلال اجتماعی هم ایجاد می‌کند. با این که پاساژ تندیس قدیمی ساز هم نیست و نوه پلاسکو محسوب می‌شود، اما به صورت ویژه به لحاظ آتش سوزی بسیار ناایمن است.

باید گفت یکسری از ساختمان‌های نواحی و مناطق شهرداری‌های ما هم ناایمن هستند. یعنی مرکزی که خودش باید بهترین باشد، یکسری از ساختمان‌های خودش هم ناایمن است. برای نمونه ساختمان شهرداری منطقه یک، ساختمانی قدیمی است که به هیچ عنوان کفایت آتش سوزی و همینطور لرزه‌ای ندارد و این عدم کفایت با یک کارشناسی خیلی ساده، عیان می‌شود. در طول این سال‌ها بار‌ها و بارها، با تغییر شهرداران مناطق، سنگ و پارتیشن بندی را عوض کرده، نقاشی و گچکاری کرده اند، اما شهرداری منطقه یک که توقع داریم متخصصین حوزه شهری آنجا باشند یک بار هم دست به ایمن سازی و مقاوم سازی نزده است و این در حالی است که بودجه این کار را هم دارند.

باید این نکته را هم گفت این ساختمان شهرداری که در تجریش واقع شده در محل عبور گسل شمال تهران هم قرار دارد. هم خطرپذیری بالا در خصوص زلزله و آتش سوزی بعد از آن. دارد و هم یک ساختمان مهم است که باید به طور ویژه برای مقاوم سازی آن فکری کرد. مثال‌های زیادی در خصوص ساختمان‌های ناایمن وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از ساختمان‌های تجاری ما دچار مشکل ایمنی آتش هستند چه در تهران و چه در شهرستان ها.

ساختمان‌های ناایمن به ویژه در خصوص ایمنی آتش چه فعالیت‌های در رفع ناایمنی خود باید انجام دهند؟

ما در خصوص رفع ناایمنی ساختمان‌ها مشکل قانونی هم داریم. به این معنا که ابزار‌های قانونی ایمن سازی مشخص نیست. شهرداری چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ شهرداری نمی‌تواند ساختمان‌های ناایمن را تعطیل کند.

قوانین پایه بحث ایمن سازی ساختمان‌ها باید در مجلس تصویب شود

در وهله اول باید قوانین پایه بحث ایمن سازی ساختمان‌ها در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. ما از کمیسیون مرتبط یعنی کمیسیون عمران توقع داریم که روی این حوزه به صورت تخصصی و با گرفتن مشورت‌های لازم، کار کند، قوانین لازم را مصوب کرده و دست شهرداری و وزارت راه و شهرسازی را باز کند که به استناد آن‌ها بتوانند کار درست را انجام دهند. در حال حاضر ما ضعف قانونی داریم و کاری نمی‌شود کرد.

۳ قدم اساسی برای افزایش ایمنی ساختمان‌ها

تحلیلی که برای رفع این ضعف قانونی باید در اختیار کمیسیون عمران قرار داد چیست؟ به نظرتان چه فردی یا دستگاهی باید بگوید که ساختمان، ناایمن است؟

پیش از این بگویم که این مساله‌ای فراتر از شورای شهر است و شورای شهر در این حوزه نمی‌تواند مصوبه اجرایی داشته باشد. این کار مصوبه‌ای بالادستی می‌خواهد به این دلیل که در قدم اول باید اجازه استفاده مالک از ملکش را تا زمان رفع خطر، سلب کنید. در اینجا چند مساله مطرح می‌شود؛ اول این که چه کسی باید بگوید که ساختمان، ناایمن است؟ ما هنوز چنین مرجعی را نداریم. آیا شهرداری ارگان مورد نظر در صدور دستور سلب مالکیت است؟ وزارت شهرسازی باید این موضوع را مطرح کند؟ سازمان نظام مهندسی باید بگوید یا کارشناس رسمی دادگستری یا سازمان مدیریت بحران؟ پس مشخص شدن اینکه کدام نهاد، ارگان، سازمان و... مسوول و متولی تعیین ناایمن بودن ساختمان است بسیار مهم است به دلیل این که این قوانین بسیار حساس هستند و می‌توانند بسیار مفسده آمیز هم باشند.

قدم دوم که پیش از قدم اول باید اجرا شود این است که کارشناسی که می‌خواهد بگوید ساختمان ناایمن است بر چه اساسی باید ناایمن بودن ساختمان را تشخیص دهد. پس ما به یک چک لیست نیاز داریم که بر اساس آن بگوییم ساختمان‌ها بر اساس نداشتن کدام آیتم‌ها در برابر آتش سوزی، زلزله و... ناایمن هستند.

در حال حاظر، آیین نامه‌های مربوط به تعیین ناایمن بودن ساختمان موجود هستند، اما باید قانونی، مصوب کند که بر اساس کدام آیین نامه باید عمل کرد. برای نمونه در حوزه زلزله، آیین نامه‌ی طراحی، آیین نامه‌ی ۲۸۰۰ است. آیین نامه مقاوم سازی، آیین نامه‌ی بهسازی لرزه‌ای است. این آیین نامه تا حدودی دست پایین‌تر می‌گیرد پس اول باید مشخص شود که کارشناس بر اساس کدام آیین نامه و چک لیست، ناایمنی را تشخیص دهد؛ برای آتش، برای زلزله، برای سیل. باید گفت که این‌ها کار‌های پیجیده‌ای نیستند و تنها برای این که همدلی و هم نوایی ایجاد شود به تدقیق و تعیین تکلیف نیاز دارند.

قدم سوم، این است که بعد از تشخیص ناایمنی، باید یک قدرت اجرایی برای ممانعت جدی از استفاده مالک از مورد تملکش تا زمان رفع خطر، وجود داشته باشد. مثال می‌زنم؛ در حوزه گودبرداری‌های خطرناک این قانون وجود دارد و اگر شهرداری و سازمان نظام مهندسی تشخیص دهند که گود در حال ریزش است، شهرداری می‌تواند وارد شده، مالک را از انجام اقدام ساختمانی خلع ید کند، خودش مقاوم سازی را انجام دهد و بعد هزینه آن را دریافت کند؛ بنابراین ساز و کار‌ها موجودند، اما باید مشخص شوند. کدام نهاد باید مانع استفاده‌ی مالک از ملک ناایمن شود؟ چه کسی می‌خواهد این کار را انجام بدهد و اگر مالک ممانعت کرد چه کار باید کرد؟ نیوجرسی جلوی ملک بگذارند؟ درب ملک را جوش بدهند یا چه اتفاقات دیگری رخ دهد.

یک دوره‌ای بود که شهرداری توافقی با سازمان آب و برق و... امضا کرده بود که اگر شما عوارض نوسازی و پسماند و ... را پرداخت نمی‌کردید، انشعابات شما را قطع می‌کردند که به دنبال شکایت مالکان به دیوان عدالت اداری، نقض شد و شهرداری نتوانست این کار را ادامه دهد بنابراین باید زیرساخت‌های قانونی امر، مهیا شود. اتفاقی نیافتد و اولین مالک به دیوان عدالت اداری برود و بازی را به هم بزند. به عقیده من این سه قدم اگر انجام شوند، مشکل، مشکل قابل حلی ست.

قانون خوب، مردم را وادار به اخلاق مداری می‌کند

نکته‌ای هم که نباید غافل شد اینکه ساختمان‌های ناایمن مشکلی برای تامین بودجه ایمن سازی ندارند. ساختمانی تجاری در شمال تهران در بهترین نقطه شهر است و مخاطبان زیادی دارد، واقعا اگر بخواهد می‌تواند ظرف یکی دو ماه مشکل ناایمنی خود را حل کند و بودجه اش را به راحتی از طریق درآمدی که دارد، تامین کند. به شرطی که مجبور به این کار شود. ببینید، قانون خوب، مردم را وادار به اخلاق مداری می‌کند.

کمپینی تحت عنوان مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان‌ها راه اندازی شود

آیا می‌شود این پیشنهادات شما را در قالب یک طرح به کمیسیون مربوطه در مجلس برد؟

بله، ولی کمپینی تحت عنوان مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان‌ها راه اندازی شود. اما نکته این است که برای انجام چنین کار‌هایی ابتدا باید در عامه مردم حس نیاز ایجاد کرد. چگونه این حس نیاز را ایجاد کنیم؟ با حرف‌های خیلی ساده. مثل این که «هزینه‌ی بازسازی یک ساختمان فروریخته صد‌ها برابر بیشتر از مقاوم سازی یک ساختمان ناایمن است.» یا «بازسازی و بهسازی یک ساختمان ناایمن سبب می‌شود کُشته‌های بعد از حادثه را نداشته باشیم.» بنابراین ایمن سازی ساختمان هم به لحاظ اقتصادی منفعت دارد و هم به لحاظ معنوی. مثل همان بحث پیشگیری بهتر از درمان است.

وقتی یک حادثه اتفاق می‌افتد مثل حادثه‌ی پلاسکو که ابعاد ملی پیدا کرد، نهاد‌های مسئول مثل بنیاد مستضعفان و غیره، مجبور شدند با هزینه کرد، شرایط را بهسازی کنند در حالی که اگر قبل از حادثه یک صدم این هزینه را می‌کردند اصلا حادثه‌ای رخ نمی‌داد.

اقدامات فوری برای مقاوم سازی ساختمان‌های ناایمن در برابر آتش سوزی

اقدامات فوری که در حوزه مقاوم سازی در برابر آتش سوزی یک ساختمان ناایمن باید انجام بگیرد، چیست؟

ما برای ایمنی در برابر آتش دو از نوع تدابیر داریم. تدابیر فعال و غیر فعال. تدابیر فعال یعنی آن تدابیری که از لحظه‌ی شروع آتش سوزی استارت می‌زنند. مثل آشکارساز‌های دود و آبفشان ها. شما باید از این تدابیر استفاده کنید و کار پیچیده‌ای هم نیست. لوله کشی ها، منبع و پمپ مخصوص به خودش را می‌خواهد. این ابزار، بسیاری از آتش سوزی‌های کوچک را در نطفه خفه می‌کنند. فرض کنید جایی مثل پلاسکو اگر آشکارساز دود و آبفشان داشت، بلافاصله زمانی که دود از یکی از مغازه‌های کوچک شروع می‌شد، تشخیص داده می‌شد و خاموش می‌شد. یا بسیاری از مواقع در ساختمان ها‌ی مسکونی، فرد با سیگار روشن خوابش می‌برد یا پرده‌های آشپزخانه که به گاز خوراک پزی برخورد می‌کند و یا یک شمع روشن در خانه، مواردی هستند که می‌توانند منجر به آتش سوزی‌های گسترده شوند و در صورتی که ساختمان‌ها همان تدابیر فعال را داشته باشند به دلیل که آتش‌های کوچکی هستند، بلافاصله خاموش می‌شوند.

اما تدابیر غیر فعال به ذات سازه مربوط می‌شود که هزینه بیشتری نسبت به تدابیر فعال دارد. جا‌هایی مثل پارکینگ و طبقات پایین که سقف کاذب ندارند و ستون‌ها لخت و تیر‌ها مشخص هستند. در این موارد می‌توان از رنگ‌های مقاوم یا پوشش‌های پایه سیمانی مقاوم در برابر آتش استفاده کرد.
‌
می‌ماند تدابیر غیر فعال فراتر از موردی که گفته شد که ذات اسکلت باید مقاوم سازی شود که تا حدی سخت‌تر و هزینه برتر است. با این حال اگر دو گام ابتدایی در خصوص ایمن سازی ساختمان برداشته شود ریسک آتش سوزی خیلی پایین می‌آید.

منبع: فارس

انتهای پیام/