وقتی اسفند ماه از راه می‌رسد، بوی بهار را با خود می‌آورد، حال و هوای طبیعت و مردم نشان از پایان سال و آغاز سالی نو و جدید است، همه در تکاپوی استقبال از روز‌های زیبای فصل بهار هستند، درختان از خواب بیدار می‌شوند تا دوباره سرسبز شوند و سایه سبز خود را بر زمین بگسترانند.

بوی سمنو از خانه‌ها به مشام می‌رسد، دانه‌های طلایی گندم ریشه می‌دهند تا سبز شوند و در سفره‌های هفت سین بنشینند، بازار‌ها روز به روز شلوغ‌تر می‌شوند و برکت رزق و روزی بیش از پیش می‌شود، چراغ فروشگاه‌ها تا پاسی از شب روشن هستند و خرید و فروش در آن‌ها جاری است.

بسته‌های خریداری شده از جمله؛ لباس، کفش و... در دستان کودکان واسطه‌ای می‌شوند برای لبخند زدن، ذوق فرارسیدن سال نو را در شوق خرید و اجرای رسم و رسوم‌های رنگارنگ در شهر‌ها و استان‌های مختلف ایران می‌توان دید.

آداب و رسوم رنگارنگ اهالی کهگیلویه و بویراحمد در نوروز

کهگیلویه و بویر احمد نیز از جمله استان‌های چهارفصل ایران است که با برگزاری مراسم منحصر به فرد، به استقبال نوروز باستانی می‌رود و صفای خاصی را در این روز‌ها می‌توان در این خطه سرسبز با مردمانی غیور، خونگرم و مهمان نواز به چشم دید.

کارشناس فرهنگی کهگیلویه و بویر احمد در این خصوص گفت: اهالی این استان سبز، دلی سبز و مهربان دارند، به همین دلیل در آستانه سال نو، با حضور بزرگان کینه‌ها را دور می‌ریزند و با آشتی کردن، روز‌های جدیدی را آغاز می‌کنند، همچنین با توزیع خیرات برای اموات، هدایای خود را به آسمانی‌ها می‌دهند.

فریدون داوری می‌گوید: از جمله مراسم در کهگیلویه و بویر احمد می‌توان به آئین چاله گرمی که در آخرین شب سال برگزار می‌شود، اشاره کرد و اهالی این استان پس از تحویل سال، به دید و بازدید می‌روند و بزرگتر‌ها با عیدی دادن به کوچکترها، از آن‌ها استقبال می‌کنند.

پخت غذا‌های محلی شامل؛ آش کارده، آش دوغ، کلگ یا همان نان بلوط در آستانه سال نو رونق می‌گیرد، همچنین تهیه آجیل‌های محلی با استفاده از گندم برشته، کلخنگ، بادام کوهی، بنه و رنگارنگ شدن سفره‌ها با گیاهان کوهی مانند؛ بن سرخ، تره و قارچ از دیگر اتفاق‌های زیبا در این استان محسوب می‌شوند.

گندم برشته، آجیل پرطرفدار شب عید

او گفت: مصرف آجیل‌های محلی و بومی در کهگیلویه و بویراحمد، در روز‌های بهار رونق می‌گیرد که گندم برشته از مهم‌ترین آجیل‌های شب عید است و بانوان این استان این روز‌ها با آماده کردن آن، آماده نوروز می‌شوند.

برای تهیه آن، دانه‌های طلایی گندمی که در اراضی زرخیز استان رشد کرده اند را پس از تمیز کردن، چندروزی در آب قرار می‌می دهند تا نرم شوند، سپس آن را در تابه بزرگی که ریخته و آن را با نمک و زردچوبه تفت می‌دهند و با اضافه کردن گردو، کشمش، کَلِخُنگ، آجیلی خوش طعم و پرطرفدار و مقوی آماده می‌شود.

عطر گِمک، یادآور فرارسیدن فصل بهار

داوری گِمک را از دیگر آجیل‌های شب عید در کهگیلویه و بویر احمد عنوان کرد و گفت: در این نوع آجیل، به جای گندم از شلتوک برنج استفاده می‌شود، به این صورت که شلتوک را چندروزی خیسانده و آن را تفت می‌دهند تا آماده مصرف شود.

این کارشناس فرهنگی می‌گوید: اصلی‌ترین ابزار برای تهیه این نوع آجیل، آسیابی سنگی است که بانوان با تجربه می‌توانند با آن کار کنند.

شلتوک‌ها را بعد از تفت دادن زیر سنگ آسیاب می‌ریزند تا پوست از دانه‌های برنج جدا و سفید شود، سپس یا مغز گردو، مغز بادام، کشمش و کَلِخُنگ مخلوط می‌کنند و آماده مصرف می‌شود، البته از قدیم الایام رسم بوده که مقداری از آن‌ها میان همسایه‌ها توزیع می‌کنند و اجرای این رسم زیبا تا به امروز ادامه دارد.

او به شاهنامه خوانی و زمزه آواز محلی "یار یار" در محافل خانوادگی، اجرای بازی‌های بومی محلی شامل؛ گرنا، چوب بازی، کل کله برد در چمن‌ها و دشت‌ها را از سنت‌های تفریحی در کهگیلویه و بویراحمد در تعطیلات نوروز عنوان کرد.

داوری صنایع دستی مانند؛ گلیم، گبه، جاجیم، قالی، توبره و مواد غذایی عسل و گردو را از جمله سوغات‌های خاص کهگیلویه و بویراحمدی برشمرد و گفت: روستاییان و هنرمندان این استان با تولید آن ها، هدیه‌ای گران بها و ارزشمند به مهمانان نوروزی عرضه می‌کنند تا به عنوان تحفه و یادگار به دیار خود ببرند.

امامزاده‌ها و زیارتگاه ها، مامنی امن برای اهالی استان

کارشناس فرهنگی استان به وجود ۲۵۳ امامزاده از نوادگان اهل بیت عصمت و طهارت در کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد و گفت: امامزاده بی بی حکیمه (س)، خواهر امام رضا (ع) از معروفترین بقاع متبرکه است که در شهرستان گچساران قرار دارد.

جاودان می‌گوید: مردم این دیار نیز همچون سایر شیعیان و مسلمانان به حاجت گرفتن از ائمه اطهار علیهم السلام و امامزاده‌ها عقیده دارند و توزیع نذورات در امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها از جمله تصاویر زیبایی است که در ایام نوروز معنویت را با قدرت بیشتری به تصویر می‌کشد.

او به برگزاری مراسم خواستگاری، ازدواج و عروسی برای آغاز زندگی مشترک جوانان کهگیلویه و بویراحمدی در تعطیلات نوروز اشاره کرد و گفت: مردم این دیار سبز، آئین‌های کهن نوروزی را که از گذشتگان به ارث برده اند، با شور و نشاط خاصی اجرا می‌کنند و به وضوح می‌توان این رسوم زیبا و به یاد ماندنی را در این استان مشاهده کرد.

آشتی کنان، آئینی دیرینه برای رفع کدورت‌ها

جاودان می گوید: در این استان نیز قبل از وارد شدن به سال نو، ریش سفیدان و روحانیون محلی تلاش می‌کنند تا با وساطت، کسانی را که با هم نزاع یا خصومت داشته اند به هم نزدیک کرده و آشتی دهند و بغض و کینه را از دل آن‌ها پاک کنند.

رسم و رسوم‌های زیبایی از گذشتگان برای نوروز و سایر آئین‌های فرهنگی، دینی و مذهبی در گوشه و کنار ایران زیبا به جا مانده است که هر کدام رنگ و صفای منحصر به فردی دارند و نشان دهنده تنوع فرهنگی در کشور کهن ما هستند که تحقیق درباره آن ها، نه تنها لذت بخش است، بلکه سبب آشنایی بیشتر با این مراسم خواهد شد و ماندگاری آن‌ها را بیشتر خواهد کرد.