آوردن جهیزیه در بیشتر مناطق ایران از آداب و رسوم قدیمی است که عرف هر استان، شهر، روستا یا قوم نقش به سزایی در چگونگی آن دارد. درواقع جهیزیه از آداب و رسوم ازدواج است که تابع فرهنگ‌های زوجین، به خصوص زوجه تعیین می‌شود. با این حال در قانون مدنی ایران اشاره‌ای به عبارت جهیزیه نشده است و صرفا از آن به اثاث منزل یاد شده است به همین دلیل تعریف قانونی درباره جهیزیه نداریم.

در تعریف عرفی می‌توان گفت جهیزیه مجموعه اموال منقولی است زوجه برای استعمال، استفاده مشترک و یا تزئین به منزل شوهر می‌آورد که البته وظیفه قانونی زوجه نیز نیست؛ چرا که قانونگذار در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی در تعریف نفقه، تهیه اثاث خانه را به عهده مرد گذاشته است.

باید توجه داشت که مالکیت جهیزیه با زوجه است و آوردن آن به منزل شوهر به معنای انتقال مالکیت به شوهر یا انصراف از مالکیت نیست بلکه فقط شوهر حق استفاده (انتفاع) از آن را دارد؛ بنابراین با در نظر گرفتن این که زن تکلیف قانونی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد و با عنایت بر اینکه مالکیت جهیزیه با زوجه است، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند جهیزیه را مسترد نماید (پس بگیرد) یا آنکه می‌تواند هر تصمیمی که یک مالک می‌تواند برای اموال خود بگیرد را نیز لحاظ نماید که این تصمیم می‌تواند فروش یا حتی بخشش آن باشد که در این موضوع نیازی به اجازه شوهر ندارد. هرچند این کار از نظر اخلاقی در شان یک زندگی مشترک نیست، اما از موارد قانونی است و بهتر است چه مرد و چه زن قبل از ازدواج با موارد و مسئولیت‌های قانونی خود آشنا شوند و در طول زندگی بر مبنای اخلاق حسنه و در کمال احترام زندگی را ادامه دهند.

مالکیت وسایلی که شوهر به جای جهیزیه می‌خرد با کیست؟

باید توجه داشت که جهاز همان است که زوجه در بدو زندگی مشترک تهیه کرده است می‌شود و شامل لوازمی که زوج (مرد) تهیه کرده است نخواهد شد. همچنین لوازمی که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری می‌کند، جزء جهیزیه محسوب نمی‌شود. اما اگر زوج وسایلی را تحت هر عنوانی به مالکیت زن درآورده باشد در این صورت به تبع مالکیت زن می‌تواند درباره آن‌ها نیز تصمیم گیری کند. باید توجه داشت که اگر در طول زمان این وسایل خراب یا کهنه شوند، شوهر مسئولیتی و تکلیفی برای پرداخت وجه آن یا دادن جایگزین نخواهد داشت. همچنین اگر زوجه بخواهد دادخواست استرداد جهیزیه دهد فقط آنچه باقی مانده را می‌تواند مسترد نماید.

لازم به ذکر است، زوج در صورتی که به عمد به جهیزیه و لوازم همسر خود آسیبی وارد آورد مسئول جبران خسارت است، اما اگر به طور صحیح از آن‌ها استفاده کرده باشد در قبال آسیب‌ها و استهلاکات مسئولیت نخواهد داشت به عنوان مثال اگر جهیزیه زوجه بر اثر حوادثی مثل نوسانات برق، شکسته شدن هنگام اسباب کشی و امثالهم صدمه ببیند یا اینکه بر اثر مرور زمان مستهلک شود، زوج مسئولیتی در این خصوص ندارد و نیازی نیست غرامتی به زوجه پرداخت کند و البته زوجه نیز نمی‌تواند به استناد این موارد از شوهر خود مطالبه خسارت نماید.

آیا شوهر می‌تواند بدون اجازه همسر خود جهیزیه را بفروشد؟

خیر! برای فروش کالایی نیاز است که فروشنده یا خود مالک آن باشد یا نمایندگی یا وکالت در فروش داشته باشد. همانطور که گفته شد جهیزیه از اموال زوجه (زن) است و در صورتی که شخصی اموال دیگری را بدون اذن مالک بفروشد می‌توان از او شکایت کرد.

با توجه به مطالب مذکور مشخص شد که اثبات مالکیت جهیزیه رکن اساسی برای طرح دعوای استرداد جهیزیه است. به همین دلیل باید دلیل و مدارکی مبنی بر اینکه چه کسی مالک است ارائه شود. بهترین مدرک جهت اثبات مالکیت، سیاهه جهیزیه است.

البته در صورت نداشتن سیاهه یا گم شدن آن می‌توان از شهادت شهود استفاده کرد و اگر شهودی هم وجود نداشته باشد می‌توان با ارائه فاکتور خرید، مالکیت خود را به اثبات رساند و بهتر است در این صورت با ارائه فاکتور خرید، شهود نیز معرفی گردند.

سیاهه جهیزیه چیست؟

سیاهه جهیزیه، صورت جلسه ایی است که در آن مشخصات جهاز و قیمت وسایل خریداری شده نوشته می‌شود. اهمیت لیست سیاهه ذکر شد و باید توجه داشت در دادخواست استرداد باید لیست سیاهه ضمیمه شود.

بهتر است سیاهه جهیزیه به نحوی صحیح و با امضا طرفین انجام شود. چرا که بر اساس تجربه، سیاهه جهیزیه در دعوای استرداد آن می‌تواند به هر دو طرف کمک کند که البته عمدتا به نفع خانم است. آقایان هم باید بدانند گاهی در دعاوی استرداد جهیزیه دیده شده که اموالی را که مرد تهیه کرده است به عنوان جهاز لیست شده است که در صورت وجود سیاهه می‌توان از این امر نیز جلوگیری کرد یا در صورت وقوع به آن اعتراض کرد.

منبع: فارس