چند روزی است توفان گردوخاک و مساله ریزگرد‌ها حال و هوای شهر و روستا‌ها و فضای رسانه‌ای کشور را تحت تاثیر قرار داده است، خراسان رضوی و البته کلانشهر ۳.۵ میلیون نفری مشهد و تعدادی دیگر از شهر‌های استان از این شرایط ناخوشایند بی بهره نبوده اند که در آن میان سرخس، به عنوان پرچالش‌ترین و آزرده‌ترین شهرستان خراسان رضوی از نظر پدیده گردوخاک، بر سکوی نخست ایستاده است.

رئیس جمهور یازدهم فروردین ماه در نخستین سفر استانی سال جدید خود به خراسان رضوی و سرخس سفر کرد و در قالب یک برنامه از پیش اعلام نشده در گلزار شهدای "بهشت نبی" این شهر با مردم سخن گفت. مطالبه و نارضایی اصلی مردم در این گفت و گوی کوتاه رسیدگی به وضعیت گردوخاک و ریزگرد‌های آزاردهنده شهرستان بود که این مطالبه یگانه، خود از عمق تاثیر مخرب مساله گردوخاک بر زندگی ساکنان این شهرستان مرزی ۹۰ هزار نفری حکایت دارد.

البته رئیس جمهور در این حضور خود در خصوص پیگیری مساله ریزگرد‌های سرخس و رفع این معضل قول پیگیری داد و اکنون همین مساله به مطالبه مردم و رسانه‌ها از مقامات محلی و استانی تبدیل شده است.
طبق آخرین بررسی‌های اعلام شده از سوی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، هم‌اکنون ۳۰ کانون تحت تاثیر فرسایش بادی با سطحی معادل ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار در خراسان رضوی وجود دارد که تا پیش از انجام این مطالعات گمان می‌رفت شمار آن‌ها ۱۶ کانون با گستره یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار باشد.

۲ کانون گرد و غبار خارجی شامل قره قوم در ترکمنستان و هرات در افغانستان ۲ مقصر اصلی دیگر و سهامدار جدی در آلودگی گاه و بیگاه هوای خراسان رضوی و افزایش غلظت گرد و غبار در این استان شناخته شده اند.

خشکسالی و عوامل انسانی عامل ایجاد مساله ریزگرد‌ها در سرخس

رئیس مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی خراسان رضوی در تشریح وضعیت گردوخاک در سرخس گفت: در کشور ما سهم خشکسالی در بروز این پدیده ۷۵ درصد و سهم عوامل انسانی حدود ۲۵ درصد است.

سیدجواد رسولی گفت: این در حالی است که در گردوخاک منطقه سرخس و همچنین شمال خراسان رضوی، سهم عوامل انسانی بیشتر و حدود ۳۵ درصد است و بقیه عوامل طبیعی از جمله خشکسالی سهم ۶۵ درصدی در بروز این پدیده دارند.

او گفت: در این منطقه و اطراف آن عوامل انسانی از قبیل برهم زدن سطح زمین، شخم زدن بیش از حد زمین و کشت‌های دیم بدون توجه به وضعیت بارندگی، به مراتب بیشتر از دیگر موارد، منطقه را گرفتار پدیده گردوغبار کرده است.

رسولی گفت: در اکثر روستا‌های منطقه زمین‌های کشاورزی دیم‌کاری است، ولی زمین‌ها را بی مورد و بدون دلیل شخم زده اند که با کوچکترین وزش باد شاهد بروز گردوغبار می‌شویم.

راه‌حل‌های عملی نشده

پیش از این مسئولان فرمانداری سرخس ۲ راه حل داخلی و خارجی برای مقابله با مساله گردوخاک سرخس ارائه کرده بودند که البته این پیشنهاد‌ها و راه حل‌ها هیچگاه روی تحقق ندید و به مرحله اجرا نرسید.

فرماندار وقت سرخس احیای مراتع و فضای سبز منطقه و اجرای طرح‌های مقابله با کانون‌های گردوغبار را راه حل داخلی این معضل دانسته و گفت: طرح‌هایی برای مقابله با سه کانون مهم گردوخاک منطقه از جمله خانگیران، چاله زرد آبمال و صمد آباد از سوی منابع طبیعی در حال انجام است که شامل ایجاد فضای سبز و احیای مراتع و پوشش سبز منطقه می‌شود.

محمدرضا رجبی‌مقدم گفت: علاوه بر راهکار داخلی رایزنی‌هایی نیز با کشور همسایه برای مقابله با کانون خارجی گردوخاک در صحرای قره قوم ترکمنستان در حال انجام است که باید پیگیری شود.

انتقاد از بودجه اندک

رئیس شورای اسلامی شهر سرخس گفت: پدیده آزاردهنده گرد و غبار در این شهر مرزی با اندک اعتبارات مصوب شده و مدیریت دوگانه نهاد‌های مسئول این حوزه، قابل رفع شدن نخواهد بود.

غلامرضا لالوی گفت: سر و سامان دادن به کانون‌های داخلی و محلی گرد و غبار، نه تنها با اقدامات فعلی و کمبود اعتبارات ممکن نیست بلکه با این روند حتی نمی‌توان جلو تخریب مراتع و چرای بی‌رویه دام در سرخس را گرفت.

او گفت: ممیزی مراتع شهرستان مربوط به ۱۰ سال قبل است و منابع طبیعی و جهاد کشاورزی باید نسبت به ممیزی جدید مراتع، متناسب با شرایط کنونی اقدام کنند.

رئیس شورای شهر سرخس گفت: هنوز دستگاه‌های متولی شامل منابع طبیعی و آستان قدس رضوی با بی عملی به وظائف خود، پای کار نیامده و اقدام عملی در این خصوص انجام نداده‌اند.

لالوی گفت: مردم منتظرند تا مسئولان برای عملی کردن وعده‌ای که رئیس جمهور در جمع مردم این شهر برای رفع مساله ریزگرد‌ها دادند، اقدامات عملی موثری صورت دهند.

سرخس ایستگاه پایش کیفیت هوا دارد و ندارد!

او گفت: محیط زیست اعداد و ارقام شاخص کیفیت هوا در این ایستگاه را تایید نمی‌کند، البته علت اصلی اختلاف اداری بین دو دستگاه محیط زیست و هواشناسی است و همچنان محیط زیست زیر بار تایید شاخص‌های کیفیت هوای این ایستگاه نمی‌رود.

رئیس شورای شهر سرخس گفت: به علت همین اختلافات، اعداد رسمی در خصوص میزان آلایندگی هوا و شاخص کیفیت هوای این شهر منتشر نمی‌شود، هرچند می‌دانیم چند روزی است غلظت آلاینده‌ها در هوای سرخس به عدد ۳۰۰ نیز رسیده بود که در حقیقت از شرایط اضطرار نیز تجاوز کرده است و به نظر می‌رسد این وضعیت خطرناک به ویژه برای افراد بیمار تداوم داشته باشد.

دریافت بودجه و اجرای طرح جامع مقابله با ریزگرد‌ها منوط به تدوین طرح مطالعاتی

سرپرست فرمانداری سرخس هم گفت: به زودی مناطق اصلی و کانون‌های آلودگی در این شهرستان مشخص خواهند شد و از طرفی وظائف دستگاه‌های متولی برای رفع این مشکل نیز تعیین تکلیف می‌شود.

حسن نوری زاده گفت: برای تعیین این وظائف در انتظار طرح جامع مطالعاتی هستیم که پیش از این قرار بود یکی از ادارات کل آن را تهیه کند و امیدواریم در چند روز آینده به سرانجام رسیده و طرح آماده شود.

او گفت: مطابق این طرح اعتباراتی که از ناحیه سفر رییس جمهور به استان و شهرستان سرخس برای حل مساله گردوخاک تعیین شده، به دستگاه‌ها داده می‌شود و بودجه مورد نظر مطابق عملکرد دستگاه‌های متولی شامل پالایشگاه گاز و شرکت بهره برداری نفت شرق، منابع طبیعی و آستان قدس و میزان وظائف هر یک تعیین و توزیع می‌شود.

سرپرست فرمانداری سرخس گفت: البته تاکید می‌شود همه این‌ها منوط به آماده سازی طرح جامع مقابله با گردوغبار در شهرستان است که این طرح جامع نیز در بستر طرح مطالعاتی ذکر شده اجرا خواهد شد.

 با سفر رییس جمهور به شهرستان مرزی سرخس، به نظر می‌رسد مساله کمبود بودجه که یکی از دلایل اصلی ابتر ماندن طرح‌های مقابله با ریزگرد‌ها در این منطقه است، برطرف شده است.

از سوی دیگر با تدوین طرح‌های مطالعاتی و جامع مقابله دستگاه‌ها با این پدیده مخرب، مردم برای عملیاتی شدن اقدامات اصلاحی برای وضعیت هوا و ریزگرد‌ها امیدوارتر شده باشند، هرچند نباید از نظر دور داشت که اجرای طرح‌های اقلیمی از این دست در کوتاه مدت ممکن نیست و در درازمدت یا دست کم میان مدت و تنها با همکاری مردم منتج به نتیجه خواهد شد.

منبع: ایرنا