احوال جنگل‌های بلوط در استان کهگیلویه و بویراحمد ناخوش است و به دلیل هجوم بلایای طبیعی و انسانی بسیار بی رمق و ناتوان شده اند.

آتش سوزی‌های گاه و بی گاه، هجوم گال، خشکسالی، کم آبی و این روز‌ها هم بحران جدی و نگران کننده‌ای به نام پروانه برگ خوار دامنگیر آن شده و بخشی زیادی از جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد دچار این آفت شده است.

گویا مصیبت‌ها در جنگل‌های بلوط زاگرس تمامی ندارد و هر بار باید منتظر بحران جدیدی بود و حال جنگل‌های استان در شرایط فعلی این جمله کوتاه را می‌طلبد که می‌گوید دلم می‌سوزد و کاری از دستم بر نمی‌آید.

پروانه برگ خوار آفتی است که به درختان بلوط و گیاهان گوناگونی مانند مرکبات، پسته، بادام و بسیاری دیگر از گیاهان حمله می‌کنند؛ این آفت به پنج نسل در طبیعت می‌تواند خسارت وارد کند.

پروانه جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چند دهه اخیر، گونه‌های مختلف بلوط را مورد حمله قرار داده آفتی بسیار مخرب است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی شده و حتی باعث مرگ و میر درختان می‌شوند.

این آفت با آغاز فصل بهار در سطح جنگل‌های بلوط در ناحیه رویشی زاگرس شروع به فعالیت کرده و خسارات زیادی را به عرصه‌های طبیعی وارد می‌کند. این حشره با تغذیه بی‌رویه از جوانه‌ها و برگ‌های درختان، ظاهر درخت را عاری از برگ می‌کند و همین باعث می‌شود بسیاری از مردم با گمان بر خشکیدگی درخت، به قطع آن در عرصه اقدام کنند.

چنانچه فکر اساسی برای نجات درختان بلوط زاگرس اندیشیده نشود با این روند باید شاهد مرگ دسته جمعی این درختان باشیم که در پی آن حیات سایر موجودات نیز از بین خواهد رفت.

پروانه برگ خوار سفید بلوط در یک نگاه

امید سجادیان فعال محیط زیست در کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: درختان بلوط بخش‌هایی از مناطق کهگیلویه و بویراحمد دچار گونه مهاجم پروانه برگ خوار سفید شده و در حال زوال هستند؛ این در حالی است که جنگل بلوط در تثبیت خاک، تعدیل آب و هوا و حفظ اکوسیستم منطقه اهمیت خاصی دارد.

او گفت: پروانه برگ خوار سفید بلوط Leucoma wiltshirei coll بدلیل پتانسیل بالای تخم گذاری، نشو و نمای سریع، مقاومت بالا و رژیم تک خواری (برگ بلوط) مهم‌ترین گونه مهاجم بالفعل جنگل این منطقه محسوب می‌شود.

این فعال محیط زیست می گوید: طغیان این گونه مهاجم علاوه براینکه درختان بلوط را از پا می‌اندازد مشکلات زیادی هم برای ساکنین ایجاد خواهد کرد.

سجادیان گفت: عوامل زیستی، چون حشرات، برگ‌خوارها، چوب خوارها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها، عوامل غیر زیستی شامل آب و هوا، میزان بارندگی، خشکسالی، تغییرات دمایی، وضعیت خاک، کمبود عناصر غذایی در خاک، کاهش رطوبت و فشرده شدن خاک که بر خشکیدگی و آسیب پذیری درختان بلوط نقش دارند.

او می گوید: باتوجه به کاهش بارندگی‌ها در سال‌جاری اگر وضعیت بارش به همین منوال ادامه یابد باید آمادگی لازم برای مواجهه با طغیان گونه مهاجم و بیماری‌ها و افزایش خشکیدگی در سطح جنگل‌های بلوط استان در قلمروی استان کهگیلویه و بویراحمد را داشته باشیم.

روی زرد درختان و یک قدم تا مرگ بلوط‌های زنده

یکی از ساکنان شهرستان باشت استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: روز به روز چهره درختان در این منطقه زردتر و شاخه‌ها و ریشه هایشان خشک و شکننده می‌شود.

مریم حسینی می گوید: تصاویری وحشتناکی از مرگ بلوط‌های کهنسال را در منطقه محل زندگی مان شاهدیم، اما هیچ کاری از دست مان بر نمی‌آید.

حسینی گفت: این آفت که تعداد شان در هر درخت بسیار زیاد است، تمام تنه درخت را در برمی گیرند و از برگ‌ها تغذیه می‌کنند.

او می گوید: جمعیت این پروانه‌های برگ خوار آنقدر زیاد است که دیگر نمی‌شود از سایه درختان استفاده کرد و این موجودات هم جان درختان و هم طاقت ما ساکنان منطقه را به سر آورده اند.

ضرورت مبارزه بیولوژیکی با آفت جنگل‌های بلوط

کارشناس محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: سرمایه‌های ملی یعنی همان درختان بلوط زاگرس در حال از بین رفتن هستند و مسئولان باید به فکر علاجی برای آن باشند.

هادی سینایی می گوید: سازمان مراتع و جنگل‌ها و منابع طبیعی و آبخیزداری استان تا دیر نشده جلو نابودی جنگل‌های استان را بگیرند و از مسئولان کشوری برای کمک به رفع این معضل استمداد بطلبند و مبارزه بیولوژیکی با این آفت را آغاز کنند.

او گفت: برخی مسئولان در حراست از بلوط کوتاهی می‌کنند، زیرا که هر سال درختان بلوط گریبان گیر همین حشره است و باید در اسفند ماه که هنوز حشره از تخم بیرون نیامده مبارزه بیولوژیکی را آغاز کنند، اما در این کار سهل انگاری صورت گرفته است.

به گفته سینایی، در فصل بهار که فصل شکوفایی است به جای مشاهده سرسبزی بلوط، زمستانی تلخ در بهار برای درختان بلوط رقم می‌خورد.

او گفت: محلول پاشی درختان بلوط قبل از اینکه آفت یا حشره از لارو بیرون بیاید باید انجام گیرد که با عقد قرارداد با جوامع محلی می‌توان بخشی از این کار را به خود مردم استان سپرد تا در نجات جنگل‌های زاگرس سهیم باشند.

هجوم پروانه برگ خوار به ۵۳ هزار هکتار از جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد

به گفته مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد هم اینکه بیش از ۵۳ هزار هکتار از جنگل‌های استان در مناطق مختلف استان شامل باشت، بهمئی و کهگیلویه به دلیل تغییر اقلیم به آفت پروانه برگ خوار مبتلا شده است.

غلامحسین حکمتیان می گوید: در سطح این ۵۳ هزار هکتار آفت شناسایی شده، اما در سطح ۲۰ هزار هکتار آن هجوم آفت بسیار شدید است و باید هر چه سریع‌تر مبارزه با این آفت آغاز شود.

او گفت: سال گذشته مبارزه با این آفت در سطح ۱۲ هزار هکتار انجام گرفت، اما باید مبارزه با این حشره به طور مستمر باشد و در یک سال ریشه کن نمی‌شود.

اختصاص ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای مبارزه با آفت پروانه برگ خوار

مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: بنا به پیشنهاد استاندار در نشست شورای برنامه ریزی استان مقرر شد ۲۰ میلیارد تومان به مقابله با این افت اختصاص یابد که منتظر تحقق این اعتبار هستیم و کار‌های تخصیص آن از سوی منابع طبیعی در حال پیگیری است.

او می گوید: حساسیت موضوع به مسئولان استانی گوشزد شده و امید است این اعتبار سریع‌تر اختصاص یابد و زمان را نباید از دست داد و با همین اعتبارات استانی باید کار مقابله با پروانه برگ خوار آغاز شود.

حکمتیان با بیان اینکه ممکن است تا تامین اعتبار ۲۰ میلیارد تومان زمان زیادی هدر رود، گفت: در نقاط اعلام شده در استان که وضعیت شدیدتری از لحاظ درگیری با این آفت وجود دارد، بزودی کار مقابله آغاز و از محلول بی تی استفاده خواهد شد.

شیوه مقابله با این آفت نیازمند بازنگری است

به گفته فعال زیست محیطی در کهگیلویه و بویراحمد روشی که در حال حاضر برای با مقابله با این حشره تاکید می‌کنند سمپاشی با محلول بی تی است در حالی که مصرف آن به طور کامل از طرف اتحادیه اروپا ممنوع شده و بر اساس آخرین تحقیقات، تنها در برخی موارد محدود استفاده می‌شود.

سجادیان می گوید: سمپاشی باید دوماه قبل یعنی از اسفند ۱۴۰۰ شرورع می‌شد و هم اینک جوابگو نیست ضمن اینکه سمپاشی می‌تواند گونه‌های دیگر جانواری را نیز از بین ببرد.

او گفت: اثراتی که محلول یاد شده روی بقیه گونه‌ها و خاک ممکن است داشته باشد مشخص نیست، حذف دشمن‌های طبیعی یک گونه، تغییرات اقیلمی، ضعف درخت، کم‌بارشی و عوامل دیگر باعث طغیان گونه‌های مهاجم می‌شود.

سجادیان می گوید: این آفات خسارات جبران ناپذیری به جنگل‌های استان وارد خواهند کرد و نگران شیوع بیش از پیش این آفت در قسمت‌های دیگر جنگل‌های زاگرس در استان هستیم.

وی گفت: تا دلیل طغیان جمعیت مشخص نشود نمی‌توان کاری کرد و به طور کلی وقتی یک گونه طغیان می‌کند یعنی شرایط محیط به نفعش تغییر کرده که باید این عاملی که تغییر کرده پیدا شود.

سجادیان می گوید: ممکن است غذای آن زیاد شده یا شکارچی آن از بین رفته، شرایط اقلیمی به نفعش تغییر کرده باشه و یا گونه‌های رقیبش با سموم کشاورزی از بین رفته باشند که هنوز مشخص نیست.

او گفت: وقتی علت پیدا شد، راهکار خود به خود پیدا می‌شود و این محلول‌ها و این روش‌ها برای باغات مناسب هستند و برای جنگل کاری از پیش نمی‌برند و نهایتا هم اوضاع را بدتر می‌کنند.

این در حالی است که مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: محلول بی تی اثر زیست محیطی منفی خیلی کمی دارد.

حکمتیان گفت: محیط زیست و منابع طبیعی به این نتیجه رسیده اند که محلول اثرات کمی در طبیعت دارد.

سوال اینجاست چرا با وجودی که مسئولان استانی از خطر گسترش این آفت ظرف یکی دو سال اخیر در استان اطلاع داشتند مقابله مستمر با آفت را آغاز نکرده و دست روی دست گذاشتند. از سوی دیگر آیا روشی که برای مقابله با این بحران به کار برده می‌شود واقعا درمانگر است.

چنانچه فکر اساسی برای نجات درختان بلوط زاگرس اندیشیده نشود با این روند باید شاهد مرگ دسته جمعی این درختان باشیم که در پی آن حیات سایر موجودات نیز از بین خواهد رفت.

منبع:ایرنا