با وجود دیدگاه هایی که نسبت به بحث گردشگری رمضان وجود دارد در سایر کشورهای اسلامی برای پذیرش گردشگر خارجی در ماه رمضان برنامه ریزی می شود.

احتمالا این سوال مطرح می شود که ماه رمضان چه جاذبه ای به لحاظ بحث گردشگری دارد؟ در ماه رمضان معمولا پخت غذاهای خاصی مثل انواع آش و حلیم و انواع شیرینی مخصوص ماه رمضان رواج می یابد و این جنبه از گردشگری غذا می تواند برای گردشگران جذاب باشد. همچنین آیین‌ برگزاری مراسم سحر و افطار،مراسم شب زنده داری در شب‌های قدر و آداب و رسوم مربوط به ماه رمضان می تواند در تقویت و جذب گردشگران موثر باشد.

سفره های افطاری حرم رضوی یکی از جاذبه های گردشگری رمضان

چند سالی است در صحن های حرم مطهر رضوی سفره های افطاری پهن می کنند اگرچه در سال های قبل به دلیل محدودیت های کرونایی این سفره های افطاری بسیار محدود شده بود امسال با بهبود اوضاع شاهد برگزاری این سفره های افطاری در موکب های مجاور حرم مطهر رضوی و صحن امام حسن (ع) هستیم. همچنین هنگام نماز مغرب نیز بسته های افطاری ساده بین نمازگزاران توزیع می شود. حضور در صحن و سرای بارگاه رضوی و باز کردن افطار در این مکان مقدس می تواند برای هر زائری جذاب باشد. 

به صرف غذاهای خوشمزه ماه رمضان در مشهد

یکی از مهمترین جنبه های گردشگری، گردشگری غذا است. در ماه رمضان غذاهای خاصی را می توانید در مشهد صرف کنید. مهمترین آن شله مشهدی است که طرفداران زیادی دارد. شله مشهدی از دسته آش ها است که از انواع حبوبات و گوشت تهیه می شود.

دسرهای خاص مشهد در ماه رمضان: اگر در این ماه مهمان مشهدی ها شوید یا به رستوران هایی بروید که منوی افطار کاملی دارند می توانید طعم دسرهای مشهدی مثل ماقوت، دیگچه و کوکو شیرین را بچشید.

آش لخشک و بلغور شیر در مشهد: اگر در سفر به مشهد به رستوران های سنتی یا رستوران هایی که غذای محلی می فروشند سر بزنید می توانید آش لخشک یا بلغورشیر را امتحان کنید.

آداب و رسوم مردم مشهد در ماه رمضان 

رسم قنبرخوانی در شب های قدر: این رسم بیشتر در گذشته در مشهد رواج داشته است و اکنون در برخی از شهرستان های خراسان رضوی رواج دارد. در این رسم در شب های قدر با تجمع در مساجد، حسینیه‌ها، حرم مطهر و در بخش‌هایی از مشهد برگزار می‌شد به این صورت که شخصی با لباس سفید مهیای خواندن اشعاری در مدح امیرالمومنین(علیه السلام) می‌خواند و تعزیه‌خوانی شهادت امام علی(علیه السلام) را اجرا می‌کرد.

رسم آش قل هوالله: پخت آش قل هوالله در دوره‌های قرآن زنانه رسمی بسیار قدیمی و زیبایی است، به صورتی که در جزءخوانی روز آخر ماه مبارک قرائت سوره توحید نوبت به هر خانمی که می‌رسید به نیت حاجت‌روایی آش می‌پزد و همسایه‌ها هم برای برآورده شدن حوائج و ادای نذرشان در پخت و توزیع این آش کمک می‌کنند؛ این رسم همچنان بین مردم زنده است.

بیشتر بخوانید

• دلم به نان و پنیر افطاری در حرمت خوش است، یا امام رضا(ع)

پخت نان جو برای نیازمندان: نان‌های جو توسط کدبانوها پخته می‌شدند و بین نیازمندان یا در بین خانواده پخش می‌شدند تا در وعده غذایی افطار یا سحر استفاده شود، این رسم از رسوماتی است که علاوه بر مشهد در تمام خراسان هم رایج بوده و همچنان رایج است.

شب نشینی مشهدی ها در حرم مطهر رضوی : یکی از رسومات منحصر به فرد مشهدی‌ها در رمضان، رسم شب‌نشینی و به قول قدیمی‌ها بیتوته کردن در صحن و سرای علی بن موسی الرضا(ع) است، در این شب‌نشینی‌ها مؤمنان در جوار امام رضا(ع) تا پاسی از شب و تا هنگام اذان صبح به عبادت، خواندن قرآن، ادعیه و مناجات  می‌پرداختند، این رسم همچنان در بین همسایگان علی بن موسی الرضا(ع) رنگ و لعاب خودش را دارد.

رسم اذان‌گویی و بیدار کردن مردم هنگام سحر:  رسم ارزشمندی در بین مردم قدیم بود و هدفشان اطلاع‌رسانی زمان سحر و هنگام اذان صبح بود، بدین شکل که هنگام اذان، افراد خوش‌صدا بر بالای بام می‌رفتند و با صوت و لحن بسیار زیبا اذان می‌گفتند.

هدیه دادن به کودکان: رسم قدیمی دیگری که هنوز هم پابرجاست، رسم هدیه دادن به کودکان غیرمکلف که شرعاً روزه بر آن‌ها واجب نشده است برای روزه‌های کله گنجشکی و به اصطلاح مشهدی کله چغکی است که می‌گیرند، تشویق کودکان روش پسندیده‌ای برای راغب کردن آن‌ها به روزه‌داری در سنین تکلیفشان است.

سایر کشور‌های اسلامی در زمینه گردشگری رمضان چه کار‌هایی انجام داده اند؟

دبی: یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ماه مبارک رمضان است، این شهر جذاب‌تر از همیشه است. علاوه بر امکانات رفاهی گردشگری که در دبی ارائه می‌شود، گردشگران در ماه رمضان می‌توانند در رویداد‌هایی شرکت کنند که دولت سازمان‌دهی کرده است. این رویداد‌ها با هدف آموزش و یادآوری معنا و اهمیت این ماه مقدس برای عموم مردم برگزار می‌شود.

افطار در دبی با صدای توپ اعلام می‌شود. هتل‌ها معمولا هر روز در وقت افطار مجلس رمضان (چادر عربی) برپا کرده و با پشتی و فرش‌های ایرانی آن را تزئین می‌کنند. در این وعده‌ی غذایی، انواع غذا‌ها سرو می‌شود که منعکس‌کننده‌ی فرهنگ عربی است. این غذا‌ها معمولا بعد از برگزاری نماز مغرب سرو می‌شود. هریس (غذایی که با گوشت بره و گندم پخته می‌شود) معمولا در سفره‌ی اعراب دبی دیده می‌شود. همچنین دبی خدمات بیشتری نسبت به سایر مقاصد به غیر مسلمانان و افرادی که روزه نیستند، ارائه می‌دهد.

استانبول، ترکیه

شهر باستانی استانبول پایتخت فرهنگ اسلامی در دوران امپراطوری عثمانی بود. این شهر هنوز هم به سنت‌ها و مراسم ماه مبارک رمضان پایبند است و مثل گذشته آن‌ها را باشکوه برگزار می‌کند. دولت‌های محلی یارانه‌ای را صرف ساخت چادر‌ها و جا‌هایی در فضا‌های عمومی شهر می‌کنند تا شب‌ها هنگام اذان و افطار، روزه‌داران و حتی کسانی که روزه نیستند، کنار هم روزه‌ی خود را باز کرده و افطار کنند.

همچنین محافل عمومی قرائت قرآن کریم در سطح شهر برگزار می‌شود. مغازه‌ها باز هستند و خوراکی‌های سنتی، کتاب‌های مذهبی و زیورآلات می‌فروشند. بعد از افطار اجرا‌های خیابانی عروسک‌های خیمه شب بازی و رقص محلی سنتی آغاز می‌شود. علاوه بر این، ماه مبارک رمضان زمان ایده‌آلی برای بازدید از مسجد کبود استانبول است. از غذا‌های خوشمزه‌ای که در استانبول می‌توانید نوش جان کنید، می‌توان به سوجوک، یوفکا، کاوورما، سیمیت، لاهمعجون، دوروم، ایشلی کوفته، بال (عسل)، کونفه و … اشاره کرد.

مالزی
ماه مبارک رمضان در مالزی مخصوصا به برپایی بازار‌های غذا شهرت دارد که در آن انواع مختلفی از تنقلات سنتی، خوراکی‌ها و دسر‌های مختلف به فروش می‌رسد. بسیاری از این خوراکی‌ها منحصر به مالزی و نتیجه‌ی تنوع فرهنگی ملی این کشور است. مردم محلی اغلب به این بازار‌ها می‌روند و این امر سبب شده که گردشگران و کسانی که روزه نیستند، علاقه‌ی زیادی برای بازدید از این بازار‌ها و تعامل با مردم محلی آن پیدا کنند.

 مردم محلی و خانواده‌ها گردشگران را به مراسم افطار و جشن‌های خود دعوت می‌کنند.این جشن‌ها همچنین شامل اجرا‌های ویژه مانند رقص‌های سنتی نیز می‌شود. مساجد کوالالامپور، با داشتن معماران مدرن بیشتر، تلفیقی از طراحی سنتی و مدرن است. از خوشمزه‌ترین غذا‌هایی که در کوالالامپور برای افطار سرو می‌وشد، می‌توان به Bubur Lambuk، ناسی داگانگ، ساتای، ناسی کاندار و ... اشاره کرد.

لزوم تقویت گردشگری رمضان در ایران

در ایران با وجود فراهم بودن زمینه لازم برای پذیرایی از گردشگران در ماه مضان، تنوع قومی و سنتی در برپایی ماه رمضان در بین اقوام ایرانی و وجود اماکن مذهبی و زیارتی، تاکنون نتوانسته ایم از ظرفیت‌های موجود در این زمینه نهایت استفاده را ببریم.نقاره زنی، نواختن ساز‌های کوبه ای، شب زنده داری در شب‌های قدر، سفره‌های نذری، آیین‌های برگزاری مراسم سحر و افطار از جمله آیین‌هایی هستند که همه ساله در ماه رمضان انجام می‌شوند و ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به یک جشنواره مردمی را دارند.

رسیدن به یک جمع بندی ضروری است 

قبل از اینکه بحث ضرورت تقویت گردشگری رمضان در ایران مطرح شود ابتدا باید پاسخ این سوال را داد که آیا در ماه رمضان ترویج سفر به ایران ضرورت دارد؟ برای پاسخ به این سوال توجه به دو بحث لازم است اول اینکه در این ماه درآمدهای گردشگری به دلیل کمتر شدن سفرها کاهش می یابد از سوی دیگر رفتار مسافران و گردشگران خارجی در این ماه  نیز بسیار مهم است. اگر بتوانیم این دو موضوع را حل کنیم آن موقع می توانیم راحت تر به بحث گردشگری رمضان در ایران بپردازیم. 

گزارش از مزروعی