سال ۱۳۹۵ بود که طرح راه اندازی خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه تحت نظر سازمان یونیدو (سازمان توسعه صنعتی ملل متحد) و با همکاری ادارات کل میراث فرهنگی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح شد.

سازمان یونیدو تاکید داشت که خانه‌های خلاق صنایع دستی باید در فضا‌های سنتی یا بنا‌هایی تاریخی راه اندازی شوند و برای همین نمایندگان این سازمان در ایران چند بنای قدیمی را در کرمانشاه مورد بازدید قرار دادند و در نهایت حمام حاج شهبازخان را از بین آن‌ها انتخاب کردند.

از آنجایی که این حمام تاریخی دچار فرسودگی شده بود و مشکلاتی ساختاری داشت؛ اقداماتی مرمتی با صرف حدود یک میلیارد تومان اعتبار روی آن انجام و سرانجام پس از دوسال اولین گام‌های جدی برای تبدیل این مکان به خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه به عنوان اولین مرکز در کشور آغاز و قرار شد نهایتا ظرف یکسال افتتاح و به بهره برداری برسد.

یکسال گذشت، اوایل سال ۱۳۹۸ بود که مسئولین وقت میراث فرهنگی وعده دادند که دهه فجر افتتاح می‌شود، اما در دهه فجر هم خبری نشد.

خرداد سال ۱۳۹۹ از راه رسید و پس از چندسال وعده تکراری، سرانجام در یک سکوت خبری و بی سر و صدا، خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه با حضور ویدئو کنفرانسی علی اصغر مونسان و حضور مسئولین استانی افتتاح شد.

اواخر تابستان مدیرکل وقت میراث فرهنگی کرمانشاه طی گفت و گویی، خبر داد که تاکنون فقط فاز اول این مرکز راه اندازی شده و در ادامه هم گفت که این فاز شامل نصب تجهیزات و سخت افزاری مرکز است و فاز دوم که نرم افزاری و مربوط به استقرار هنرمندان صنایع دستی در آن است، مهرماه به بهره برداری خواهد رسید.

مهرماه هم آمد و رفت و خبری از خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه نشد، تا اینکه در نهایت اواخر همین سال مدیرکل وقت میراث فرهنگی در پاسخ به پیگیری‌ها درخصوص عدم تحقق وعده اش، اعلام کرد که در این حمام مشکلات ساختاری زیادی همچون نداشتن سیستم سرمایشی و گرمایشی مناسب، شبکه آب و فاضلاب و... وجود دارد که بهره برداری از آن را به تاخیر انداخته است.

هرچند مسئولین میراث فرهنگی هر بار یک وعده را برای بهره برداری این مرکز می‌دادند و هر بار یک مانع را پیش روی پروژه اعلام می‌کردند، اما بنظر می‌رسید که در پشت پرده خبر‌های دیگری باشد و همه واقعیت‌ها گفته نمی‌شود.

طی چند سال اخیر چند مرکز خلاق صنایع دستی در نقاط مختلف کشور راه اندازی شد و مرکزی که قرار بود در کرمانشاه به عنوان اولین خانه خلاق صنایع دستی ایران شناخته شود، همچنان در کمایی عجیب به سر می‌برد.

از سال گذشته هم پیگیری‌های زیادی از سوی  رسانه‌ها برای بررسی وضعیت خانه خلاق صنایع دستی صورت گرفت، اما هربار مسئولین میراث فرهنگی استان با دادن جواب‌هایی سربالا از پاسخ دادن طفره می‌رفتند تا اینکه برای دیدن واقعیت‌ها راهی بازار سنتی کرمانشاه شدیم.

از میان زرق و برق پارچه‌های هزار رنگ، گل ونی ها، بالاپوش‌هایی با گلدوزی سکه و لباس‌های محلی و اصیل بازار ۲۰۰ ساله کرمانشاه عبور می‌کنم تا در جایی نزدیک به انتهای بازار به در‌های بسته حمام حاج شهبازخان می‌رسم.

همسایه‌های حمام تاریخی یکی یکی کرکره هایشان بالا می‌رود، گاری کوچکی هم مقابل درب حمام پارک شده است. مردی میانسالی که به نظر می‌رسد صاحب این گاری کوچک باشد با آغوشی پر از شلوار‌های کردی از داخل یکی از مغازه‌های همسایه بیرون می‌آید و آن‌ها را مرتب روی گاری می‌چیند و دوباره بر می‌گردد و همین کار را تکرار می‌کند.

جلو می‌روم و از او درباره حمام حاج شهباز خان می‌پرسم، درحالی که زیر بار لباس‌هایی که در آغوش گرفته نفس نفس می‌زند، می‌گوید: از حدود سه ماه پیش درب این حمام را کاملا بستند.

از او می‌پرسم که تا قبل از آن وضعیت این حمام تاریخی چطور بود که جواب می‌دهد: می‌خواستند که این حمام را برای هنرمندان صنایع دستی درست کنند و حتی پارسال آن را افتتاح کردند، ولی کنسل شد و یکی آمد آن را اجاره کرد.

مرد گاری دار که حالا دیگر همه شلوار‌ها را مرتب روی گاری چیده و کمی آرامتر شده، ادامه می‌دهد: فکر کنم اینجا را به بخش خصوصی داده اند. اینکه او می‌خواهد اینجا را چه کند نمی‌دانم، اما چند هفته‌ای کار مرمتی داخل حمام انجام داد، ولی کار تعطیل شد و در‌های حمام هم بسته ماند.

او می‌گوید که بیشتر از این اطلاعی ندارد. برای همین از چند نفر دیگر از همسایه‌های حمام حاج شهباز خان درباره این حمام می‌پرسم که آن‌ها هم اطلاعات چندانی ندارند و فقط می‌دانند گاهی در‌های آن باز می‌شود و افرادی می‌آیند و می‌روند. اما یکی از این مغازه دار‌های همسایه مرا به داخل کوچه پشت حمام راهنمایی می‌کند که درب کوچکش آنجا قرار دارد.

راهی آنجا می‌شوم، در کوچه‌ای باریک و بی انتها، مغازه‌ای سوپرمارکتی است که چند پیر دنیا دیده در آن نشسته اند، از آن‌ها هم درباره حمام حاج شهباز خان می‌پرسم که یکی از آن‌ها می‌گوید که کلید درب حمام پیش اوست و کسی که آن را اجاره کرده کلید را به او داده تا گاهی سری به حمام بزند و از وسایل داخلش مراقبت کند، اما از اینکه چه سرنوشتی در اختیار حمام بود، خبری نداشت.
همسایه‌های حمام تاریخی حاج شهباز خان طی سال‌های اخیر تنها بیا و بروی مسئولینی از رده پائین تا بالا را به داخل آن دیده اند و تنها چیزی که متوجه شده اند، این است که این همه رفت و آمد هیچ نتیجه‌ای نداشته است.

سهم خواهی از خانه‌ای که هنوز پا نگرفته!

این بار از رئیس مجمع هنرمندان صنایع دستی استان در این باره می‌پرسم که سرنوشت طرح خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه به کجا انجامید که فیروز ناصری در این رابطه می‌گوید: خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه قرار بود محلی برای رشد خلاقیت‌های این حوزه باشد و برای همین طبق نظر سازمان یونیدو که طرح راه اندازی خانه‌های خلاق را مطرح کرده بود، حمام حاج شهباز خان را برای این کار در نظر گرفتند.

در خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه قرار بود که خود هنرمندان صنایع دستی همه کاره باشند و حتی مدیریت آن را هم به آن‌ها بسپارند، موضوعی که رئیس مجمع هنرمندان صنایع دستی هم به آن اشاره می‌کند و در ادامه می‌گوید: از تعدادی از هنرمندان صنایع دستی استان که تحصیلات و تخصص لازم را داشتند، خواسته شد تا رزومه خود را برای مدیریت این مرکز ارائه دهند، اما از آنجایی که راه اندازی خانه خلاق صنایع دستی پروژه‌ای مشترک بین میراث فرهنگی و اداره کار بود، برای همین این دو نهاد مدام سر مالکیت و مشارکت در آن باهم اختلاف داشتند و این سرآغازی برای کج شدن راه آن بود و هرکدام از این دو نهاد سر این طناب را محکم‌تر می‌کشید.

او اینطور به حرف هایش ادامه می‌دهد که سرانجام بین این همه بحث و جدل یک نیروی خانم از تهران برای اداره این مرکز به کرمانشاه آمد و هرچند که تلاش زیادی برای به سرانجام رساندن این پروژه کرد، اما بار‌ها با بی مهری مسئولین استانی مواجه شد و با این وجود بازهم به کارش ادامه داد تا اینکه یک مشکل اساسی پیش روی راه اندازی خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه پیش آمد و آن این بود که صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی کشور که بدنبال واگذاری بنا‌های تاریخی زیر مجموعه میراث فرهنگی به بخش خصوصی است، حمام حاج شهباز خان را هم برای واگذاری به بخش خصوصی به مزایده گذاشت که دو نفر در این مزایده برنده شدند.

با دور شدن این مرکز از اهدافی که برای آن ترسیم شده بود و سهم خواهی میراث فرهنگی و اداره کار و سرانجام واگذاری بنا، گره‌های کوری در کار بوجود آمد که راه را برای ادامه کار دشوار کرد، مسئله‌ای که رئیس مجمع هنرمندان صنایع دستی استان هم به آن اشاره دارد و می‌گوید: متاسفانه بی توجهی مسئولین و عدم همکاری دو نهاد و برخی اقدامات دیگر باعث شد تا علیرغم گذشت پنج سال هنوز خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه اندر خم یک کوچه باقی بماند.
مسئولین کرمانشاه بی خیال خانه خلاق صنایع دستی شده اند!

و، اما ناهید حسینی بانویی که از حدود یک و نیم سال پیش به عنوان راهبر خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه منصوب شده نیز در پاسخ به سوالات ما در خصوص چرایی به سرانجام نرسیدن این مرکز، توضیحاتی را درباره پشت پرده این اتفاقات به ما می‌دهد و می‌گوید: در سطح کشور مشکلی برای راه اندازی خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه نداریم، اما در استان بویژه در بحث با میراث فرهنگی با مشکلات زیادی مواجه شده ایم. طی این مدت در راس مدیریت میراث فرهنگی کرمانشاه تحولاتی رخ داد و در مدت یکسال گذشته که این اداره کل با سرپرست اداره می‌شود، بار‌ها از ایشان درخواست ملاقات داشته ام و حتی پیام هم داده ام تا برای راه اندازی این مرکز همفکری داشته باشیم، اما متاسفانه هیچ پاسخی نمی‌دهند.

او در پاسخ به سوالی در خصوص افتتاحی که با حضور ویدئو کنفرانسی وزیر میراث فرهنگی هم در خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه انجام شد هم می‌گوید: آن افتتاح که به مناسبت روز صنایع دستی برگزار شد، بیشتر نمایشی بود و بعد از آن میراث فرهنگی کار خاصی نکرد، فقط ما برای اینکه این مرکز را فعال کنیم، برنامه‌هایی مانند برپایی نمایشگاه، دوره‌های آموزشی و ورکشاپ‌ها و مسابقاتی را در آن برگزار کردیم که در مقابل مسئولین معاونت صنایع دستی استان به جای تمجید، تهدید کردند که از سوی استانداری این مرکز را پلمب خواهند کرد، درحالی که این برنامه‌ها با همکاری وزارتخانه برگزار شده بود.

حسینی به طرحی که از دوسال پیش در وزارت میراث فرهنگی آغاز شده که طی آن خانه‌های تاریخی با مالکیت دولتی را به بخش خصوصی واگذار می‌کنند، اشاره‌ای می‌کند و ادامه می‌دهد: در کرمانشاه هم از ابتدا برنامه این بود که خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه در حمام تاریخی حاج شهباز خان توسط خود میراث یا اداره کار اداره شود، اما از وقتی این طرح آمد آن را برای مزایده و واگذاری به بخش خصوضی قرار دادند، به شرطی که بهره بردار کاربری آن را به عنوان خانه خلاق حفظ کند.

راهبر خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه از اشتباه محاسباتی مسئولین میراث فرهنگی در رابطه با واگذاری این مرکز پرده بر می‌دارد و می‌گوید: در آگهی که برای واگذاری حمام حاج شهباز خان توسط صندوق احیاء منتشر شده بود، کل شش دانگ این بنا به مزایده رفته بود و بخش خصوصی هم با همین تصور آن را اجاره کرد و پس از تحویل بنا اقدام به آغاز فعالیت‌های مرمتی در آن کرد، اما متاسفانه مدتی بعد مشخص شد که تنها دو دانگ از این بنا متعلق به میراث فرهنگی است و چهار دانگ مابقی متعلق به مالک خصوصی است و اینگونه سنگی بزرگ پیش پای راه اندازی این مرکز افتاد.

او به تعطیلی این روز‌های این مرکز و بلاتکلیفی بهره برداری که آن را اجاره کرده هم اشاره می‌کند و می‌گوید: ورثه مالک چهار دانگ از حمام حاج شهباز خان شکایتی مطرح کرده اند که این موضوع ادامه فعالیت را در این بنا متوقف کرده است.

حسینی در پایان حرف هایش از مشکل دیگری که شاید بزودی در مرکز خانه خلاق صنایع دستی کرمانشاه اتفاق بیفتد هم خبر می‌دهد و می‌گوید: یونیدو تجهیزاتی را به منظور ارائه آموزش‌های بروز در حوزه صنایع دستی در این مرکز مستقر کرده که طی دوسال گذشته هیچ استفاده‌ای از آن‌ها نشده و احتمال می‌رود که بزودی به علت فرسودگی خراب شوند.

پیگیری‌هایمان برای گفتگو با مسئولین میراث فرهنگی استان در این خصوص به نتیجه نرسید، اما آمادگی داریم نظراتشان را منعکس کنیم.

منبع ایسنا