ابتدایی ترین چیزی که برای زنده بودن به آن نیاز داریم، هوا برای تنفس است اما نام ریزگرد و آلودگی، پاکی این هوا را با مسائلی مواجه کرده.

یکی از شهروندان کرج می‌گوید: من مشکل تنفسی دارم چند روز اخیر باتوجه به افزایش ریزگردها در هوا حتی با دو ماسک هم نمی‌توانم از شر این ذرات در امان باشم.

سازمان هواشناسی ایران گزارش کرد که از روز جمعه ۳۰ اردیبهشت (۲۰ مه) طوفان گرد و غبار بار دیگر آسمان چندین شهر ایران را خواهد پوشاند که پوشاند.

این سازمان منشأ گرد و غبارها را «کشورهای همسایه غربی» دانسته و گفته است این طوفان به تدریج شماری از شهرهای ایران از شمال غرب و البرز تا جنوب و جنوب شرق کشور در بر خواهد گرفت.

طی دو ماه اخیر این چندمین باری است که ریزگردها زندگی در شماری از استان‌های ایران را مختل می‌کنند. پیش از این مقامات محلی در پی وقوع این طوفان‌ها مدارس و ادارات را در چندین استان تعطیل کرده بودند.

۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشور کانون ریزگرد هستند

رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: ۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشور کانون ریزگرد و عامل ایجاد خسارت ۳ هزار میلیاردی برای کشور هستند.

آقای منصور گفت: چاه‌های غیرمجاز کشور از مجاز آن بیشتر است که در نتیجه آن سالانه در نقاط مختلف کشور با ۱۰ تا ۳۱ سانتی‌متر فرونشست زمین مواجه می‌شویم.

تالاب بی‌آب، منشا آلودگی

بی‌آبی، تالاب بزرگ صالحیه را مشکلاتی مواجه کرده که تخریب زیستگاه جانوران تنها بخشی از آن است.

حفاظت محیط زیست نظرآباد گفت: با دو فاجعه بزرگ زیست محیطی مواجه هستیم، اول بحث زاد و ولد پرندگان که در فصل فروردین و اردیبهشت‌ماه انجام می شود و عدم تحقق حق‌آبه که ضربه شدیدی به پرندگان وارد می‌کند و از طرفی تالاب مرکز ایجاد ریزگرد است و خشک شدن آن تبعات بدی را برای شهرستان و حتی استان در بر خواهد داشت.

صالحیه زیستگاه، ۱۲۰ گونه پرنده و همچنین محل مهاجرت بسیاری از گونه‌های پرندگان مهاجر است.

چرای دام‌ها، دامی برای هوای پاک

بهترین راه حل مقابله با ریزگردها، کاشت پوشش گیاهی متناسب با بیابان ها است. اداره منابع طبیعی هزینه ایجاد پوشش گیاهی را تامین می‌کند اما تعداد زیادی شتر در بیابان های البرز وجود دارد که چرای آن‌ها باعث از بین رفتن گیاهان می‌شود.

چرای بی‌رویه و خارج از زمانبندی مناسب سایر دام‌ها نیز عاملی موثر در کاهش پوشش گیاهی منابع طبیعی البرز است.

البته از ۱۵ اسفندماه سال گذشته برنامه جدیدی برای مقابله با آسیب چرای دام‌ها آغاز شده است و نیروی انتظامی نیز به همراه دهیاری‌ها و فرمانداری‌ها در این زمینه کمک‌کار اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان هستند.

اعتبارات قطره‌ای و راه‌حلی بنیادی

معاون حفاظت محیط زیست البرز گفت: اگر بخواهیم کانون‌های مستعد ریزگردها را با پوشش گیاهی مهار کنیم، دو دهه زمان می‌برد.

او می‌گوید: علت این امر تزریق قطره‌ای بودجه و اعتبارات است و تخلفات چرای دام هم به این مشکل دامن می‌زند.

آقای لشکری گفت: باید تلاش مضاعفی برای اخذ اعتبارات داشته باشیم و تمام تلاش خود را برای حفظ پوشش‌های گیاهی انجام دهیم.

او می‌گوید: راه‌حل نجات از ریزگردها‌، همکاری‌های بین‌المللی است و باید چند کشور در این خصوص کنار هم قرار بگیرند.

معاون حفاظت محیط زیست البرز گفت: پیش‌بینی وضعیت ناپایداری هوا امکان تغییر و غافل گیری دارد زیرا سرعت و جهت باد به ناگهانی تغییر می‌کند.

گرد و غبار اخیر شاخص‌های هوا را در بعضی از ایستگاه‌های البرز به عدد سیصد رسانده است.

او می‌گوید: منبع گرد و غبارهای فعلی، خارجی و از کشورهای سوریه و عراق و دلیل آن ناپایداری هوا است.

آقای لشکری گفت: باید خسارت‌های اقتصادی زیست محیطی در کشور محاسبه شود که جای این مورد در کشور ما خالی است.

او می‌گوید: ریزگردهای داخلی و خارجی می‌توانند با یکدیگر تلفیق شوند و اوضاع را تشدید کنند البته فعلا ریزگردهای داخلی موثر نیستند و تا دو ماه آینده ریزگردهای داخلی هم اوج می‌گیرند.

از آفرود سواری تا چراغ سبز اعتبارات

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز گفت: آفرودسواری در منابع طبیعی باعث ایجاد کانون ریزگرد‌ها و تخریب منابع طبیعی می‌شود.

آقای فرضی گفت: اخیرا پانزده هکتار از اراضی طبیعی را در اختیار اداره ورزش و جوانان قرار دادیم تا آفرودسواری ها کنترل شده باشد.

او می گوید: در منطقه حلقه دره نیز اراضی به مساحت پنجاه هکتار در اختیار ورزش و جوانان قرار خواهد گرفت و هر اقدامی که در حوزه اختیار ما بود انجام شده است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز، ۱۷۰ میلیارد تومان در سفر رئیس جمهور به البرز برای طرح‌های آبخیزداری این استان مصوب شد، که ابلاغ این اعتبار در انجام سریع طرح‌های مذکور تاثیر گذار است.

آقای فرضی گفت: در حوزه منابع طبیعی کار‌های مقدماتی آن که اجرای طرح‌های مطالعاتی است، در حال انجام است.

او می گوید: از کل ۱۷۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاصی سفر رئیس جمهور به حوزه منابع طبیعی البرز، ۱۱۰ میلیارد تومان آن به اجرای طرح‌های آبخیزداری، ۳۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های مقابله با بیابانزدایی و کانون‌های ریزگرد و همچنین ۳۰ میلیارد تومان دیگر برای اجرای طرح‌های حفاظتی، یگان حفاظت، مرتعداری و سنددار شدن اراضی ملی اختصاص یافته است.

مدیرکل منابع طبیعی البرز گفت: ۵۰ درصد از این اعتبار در سال جاری و ۵۰ درصد دیگر در سال آینده محقق می‌شود.

ساخت و سازهایی که نفس با تنگ می‌کند

از بین رفتن باغات و اراضی کشاورزی و تبدیل آن به ویلاها در چهارباغ و سایر نقاط البرز ملموس و جالب این که حق‌آبه این اراضی نیز همچنان کشاورزی است.

البته قرارگاه صیانت از حقوق بیت‌المال استان با همکاری دستگاه‌های ذیربط از جمله جهاد کشاورزی مشغول مبارزه با این معضل هستند که تاثیر آن را باید در گزارش مفصلی ارائه کنند زیرا تا خوانده‌ایم فقط صحبت از قلع و قمع بوده و تقریبا گزارش دقیقی از بازگردانی زمین‌های کشاورزی نجات یافته به عرصه محصول آوری نشنیده‌ایم.

درواقع سالیانه حدود ۷۰ سانتی متر از سطح تراز سفره‌های آب زیر زمینی البرز کاهش پیدا می‌کند.

مدیر دفتر مطالعات آب‌منطقه‌ای البرز گفت: مصارف آب البرز به دلیل رشد جمعیت، بالا و مخازن آن کم است.

آقای نقدی گفت: متاسفانه تغییر کاربری‌های غیرمجاز به شدت در البرز درحال انجام و البته جهادکشاورزی نیز مشغول مقابله با آن است.

او می‌گوید: این تغییرکاربری ها باعث کاهش مصرف آب نشده است.

حق‌آبه برخی اراضی تغییر کاربری یافته، همچنان باغی است و صرف امور مانند پر کردن استخرها می‌شود.

مدیر دفتر مطالعات آب‌منطقه‌ای البرز گفت: طی دو سال اخیر هزار و پنجاه حلقه چاه مسدود و مسلوب‌المنفعه شده است و در این زمینه از هیچ تلاشی فروگذار نیستیم.

ایستگاه‌های خاموش محیط زیست

هرچند تعداد ایستگاه‌های البرز به نسبت مساحت آن از میانگین و استاندارد کشوری نیز بیشتر است اما اخیرا و در اوج وجود ریزگردها در هوای البرز، شاهد خاموشی برخی از ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در این استان هستیم.

به گفته مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست البرز، ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا راهبر دارد که در اختیار بخش خصوصی است وقتی متوجه شوند ایستگاهی متوقف شده به اطلاع آنان می‌رسانند.

این دستگاه‌ها فیلتر دارند و هنگامی که آلودگی زیاد می‌شود دستگاه‌ها از کار می‌افتند، قطعی برق و اینترنت نیز از دیگر مشکلات ایستگاه‌های شاخص آلودگی هوا محسوب می‌شود.

سهم ما هم کم نیست

از حق نگذریم جدا از عملکرد مسئولان، بخش قابل توجهی از آلودگی‌های محیط زیست از جمله آلودگی هوا حاصل روش زندگی خودمان است.

درنظر داشته باشید اغلب کارخانه‌های آلاینده‌زا متعلق به بخش خصوصی است یعنی افرادی از جنس خودمان که در طبقه تولیدکنندگان کشور قرار دارند.

استفاده از خودروی شخصی به جای حمل و نقل عمومی(هرچند باید کیفیت این حمل و نقل هم از سوی شهرداری‌ها ارتقا پیدا کند)، به‌روزرسانی نکردن کامیون‌هایی قدیمی و... از عوامل آلاینده‌زایی به شمار می‌روند که نتیجه زندگی من و شماست و همه این مسائل ما را به آن می‌رساند که سهم‌مان از این آلودگی که امروز و آینده را درگیر آن کرده، کم نیست.

متاسفانه قانون جامع و بازدارنده‌ای هم وجود ندارد تا انسانی که در هر جایگاه و مسئولیتی تا سرحد مرگ به محیط زیست صدمه می‌زند را در حدی مجازات کند که این مخلوق مقتول بتواند نفسی راحت از دست اشرف مخلوقات بکشد.

گزارشی از دانیال خلج