بار‌ها دیده‌ایم که بر روی جلد کتب و نوشت‌افزار تصاویری از شخصیت‌هایی درج‌شده که خالقان اثرشان شاید ماه‌ها و یا حتی سال‌ها برای خلق آثارشان ایده‌پردازی و طراحی کرده‌اند.

برخی بدون رعایت حق صاحب و خالق اثر از آن شخصیت‌ها کپی‌برداری می‌کنند و بدون دادن حق خالق آن اثر از آن سود می‌برند.

ثبت ملی اثر و حق مالکیت معنوی مشکلی که سال هاست خالقان آثار ادبی و هنری از جمله شخصیت سازان و طراحان کشورمان با آن روبرو هستند و منتظر ثبت اثر با نام خود هستند.

حلواییان یکی از طراحان شخصیت‌ساز در این‌باره می‌گوید:در سال ۱۳۹۰ شروع به شخصیت‌سازی کرده‌ام و برای ثبت آن به وزارت ارشاد مراجعه کردم متأسفانه در وزارت ارشاد گفتند قانونی برای ثبت اثر وجود ندارد.

به گفته‌ی او قرار شد وزارت ارشاد جلسه‌ای مشترک با مجلس شورای اسلامی داشته باشد که قانونی برای ثبت شخصیت و مالکیت معنوی در ایران ثبت شود.

گفتنی است قانون مالکیت معنوی ادبی و هنری در سال ۱۳۴۸ به تصویب رسید براساس این قانون آثار ادبی و هنری به صرف خلق شدن تحت حمایت قانونی قرار می‌گیرند و هر کس مدعی باشد که آثار متعلق به اوست حتی اگر اولین‌بار آن را به نام خود عرضه کرده‌است مکلف به اقامه دلیل است. راهکار اجتناب از موقعیتی که اشخاص را در مقام دفاع یا ادعا قرار دهد ثبت اثر به نام خود است.

حلواییان می‌گوید:در سال ۱۳۹۳ کاراکتر خانواده بچه‌های آسمان را خلق کردم و مجدد به وزارت ارشاد مراجعه کردم آن‌ها گفتند که قانون ثبت کاراکتر طبیعی یا واقعی نداریم مانند ۱ خانواده واقعی که این اثر را خلق کرده بودم.

به گفته‌ی او خیلی از شخصیت‌های دنیا ازجمله شخصیت‌های هالیوودی و ژاپنی رئال یا طبیعی هستند و به‌راحتی در مجامع دولتی شان ثبت می‌شوند و حق مالکیت معنوی دارند.

او می‌گوید: برخی از کارشناسان برای ثبت اثر رئال یا طبیعی گفته‌اند که شخصیت‌ها باید مشخصه فیزیکی خاص و ویژه‌ای مانند دماغ یا دسته بلندی داشته باشند.

این طراح شخصیت در پایان گفت:چون شخصیت طبیعی را کارکرده بودم تمایلی نداشتم شخصیت‌هایی که طراحی می‌کنم به شکل دیگری غیر از ایده‌ای که داشتم جلوه کنند علاوه‌بر من افراد دیگری نیز در این حوزه فعالیت می‌کردند مشکل ثبت داشتند که نمی‌شود در ایران اثرمان را به‌حق مالکیت ثبت کنیم.

لازم به یادآوری است که حقوق مالکیت فکری شاخه‌ای از حقوق است که در آن حقوق و تکالیف افرادی که یک مال فکری و غیرمالی دارند مشخص می‌شود. منظور از مال فکری چیزی است که در اثر کار و تلاش فکری و هنری ایجاد می‌شود و برخلاف سایر اموال غیرفیزیکی است و حالت مادی ندارد. به عنوان مثال شعر، داستان، اختراع، نقاشی، فیلم، موسیقی و … همگی مال فکری هستند. در جهان امروز که عصر انفجار اطلاعات است دانش، هنر، و تکنولوژی ارزش و اعتبار بسیاری یافته‌اند و دارای ارزش اقتصادی بسیار زیادی هستند.

رمضان‌پور طراح شخصیت‌ساز دیگر نیز درباره این دغدغه می‌گوید:وقتی شخصیت‌ها را طراحی می‌کنم نگاهم این است که صداوسیما اولین حوزه حمایتی برایم باشد به‌عنوان مثال انیمیشنی را که تولید می‌کنم برایم پخش کند و وقتی در وزارت صنایع کار و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌روم شخصیتی که طراحی کرده‌ام ثبت شود هنوز در ایران مالکیت معنوی اثر اجرا نمی‌شود.

به‌همین بهانه‌ها گفت‌وگویی درباره دغدغه و راه‌حل مشکلات شخصیت سازان و خالقان اثر با اسماعیلی رئیس گروه مالکیت فکری ثبت آثار ملی و ادبی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کردیم.

او درباره طرح مجلس که به‌سال ۱۳۴۸ برمی‌گردد؛ می‌گوید:این طرح درحال بروزرسانی است و با توجه به این‌که در سال ۱۳۴۸ این قانون ثبت و اکنون شخصیت سازان و خالقان اثر در بعد‌های مختلف و بیشتری درحال تولید و فعالیت هستند این طرح از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس ارائه‌شده و در کمیسیون لوایح مجلس درحال بررسی است.

اسماعیلی درباره ثبت ملی اثر ادبی و هنری می‌گوید: اثر باید دارای جنبه نوآوری خلاقیت و اصالت باشد همچنین ثبت شخصیت‌ها و عروسک‌ها به‌صورت خانوادگی مشکلی وجود ندارد و چنین امکانی وجود دارد حتی اگر گروهی با هم نسبت به ایجاد عروسکی اقدام کرده باشند بازهم مشکلی نیست می‌توانند آن را به‌عنوان اثر مشترک ثبت نمایند.

رییس گروه مالکیت فکری ثبت آثار ملی و ادبی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: افراد می‌توانند از طریق سامانه ثبت آثار ادبی و هنری اقدام کنند ما نیز آثار متقاضیان را به واحد‌های متخصص و ذی‌ربط ارسال می‌کنیم و در نهایت بعد از بررسی آثار نتایج اعلام می‌گردد و تایید می‌شود.

به گفته‌ی او ثبت اثر رایگان است بعضی از مؤسسات حقوقی از متقاضیان، مبالغ کلانی می‌گیرند و متأسفانه پول از جیب متقاضی می‌رود درصورتی‌که ثبت اثر ادبی و هنری رایگان است و هیچ هزینه‌ای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بابت ثبت اثر دریافت نمی‌کند فقط یک هزینه چاپ آگهی روزنامه رسمی است که آن‌هم به قوه قضاییه پرداخت می‌شود.