خشکی متناوب زاینده رود و برداشت‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی موجب شده سطح دشت‌های اصفهان هر سال، چند سانتیمتری پایین‌تر رفته تا امروز که به شهر‌ها رسیده و آژیر خطر فرونشست به گوش همگان می‌رسد. مردم هر روز یا با حفره‌های عمیق در خیابان‌ها مواجه می‌شوند یا با ترک‌هایی که بر سقف و دیوار خانه هایشان نقش می‌بندد و هر روز عمیق‌تر می‌شود.

به گفته کارشناسان، اصفهان از نظر شدت فرونشست در وضع بسیار بحرانی است و میزان فرونشست سالیانه زمین در این استان بیش از ۱۸ سانتی متر است.

به این ترتیب بسیاری از اماکن حیاتی و عمومی هم در معرض تخریب قرار گرفته اند از جمله ده‌ها مدرسه‌ای که پارسال تخلیه شدند.

تمام زیرساخت‌های اصفهان در خطر فرونشست

رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان اصفهان ۲۴ اردیبهشت در بازدید مدیران شهری و خبرنگاران از آثار فرونشست زمین در اصفهان گفت: از سال ۷۹ با قطع جریان دائمی زاینده رود، تغذیه آبخوان‌ها با مشکل جدی روبرو شد و برداشت‌های غیر اصولی هم به مشکل دامن زد.

"وقتی مرگ آبخوان اتفاق می‌افتد، شبیه انسان بیماری است که زندگی‌اش نباتی است".

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی استان اصفهان با این مثال هشدار داد: اگر چاره‌ای اندیشیده نشود به طور خوشبینانه تا سال ۱۴۱۵ و به طور بدبینانه تا سال ۱۴۰۹ دیگر آبی در آبخوان‌های اصفهان باقی نمی‌ماند و آن وقت هر طرحی "نوشدارو بعد از مرگ سهراب است".

استان اصفهان ۳۵ دشت دارد که تاکنون ۲۷ دشت ممنوعه اعلام شده و وضع ۱۰ دشت از این تعداد بحرانی است.

به گفته اسلامی، زمین‌های کشاورزی، بنا‌ها و زیرساخت‌های شهری، بنا‌های تاریخی و مدارس بسیاری در استان اصفهان به طور مستقیم تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفته اند.

تخلیه صد مدرسه به دلیل فرونشست

۲۷ اردیبهشت، سه روز پس از بازدید مدیران شهری و اصحاب رسانه از آثار فرونشست زمین، این بار استاندار اصفهان، به موضوع فرونشست پرداخت.

سیدرضا مرتضوی در گردهمایی روسای مجامع خیرین مدرسه ساز کشور از تخلیه صد مدرسه در استان به دلیل فرسودگی شدید و تخریب ناشی از فرونشست خبر داد.

او گفت: ۳۳۰ مدرسه در دست ساخت داریم که خیران سهم خود را تامین کرده اند، اما دولت تعهداتش را به اتمام نرسانده و اهمیت تکمیل این طرح‌ها وقتی مشخص‌تر می‌شود که بدانیم همین پارسال صد مدرسه استان به دلیل خطر فرونشست و فرسودگی شدید تخلیه شدند.

بر اساس آمار،  در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت استان اصفهان با فرونشست زمین درگیر بود، در حالی‌که آخرین مطالعات نشان می‌دهد، اکنون حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرار دارد.

شناسایی ۱۲۰ مدرسه خطرآفرین

مجید نسیمی مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: کاهش نزولات آسمانی، برداشت بی رویه آب‌های زیرزمینی و قطع جریان زاینده رود مجموعه عواملی است که سبب فرونشست شده و امروز آثار آن را در سازه‌های مختلف از جمله فضا‌های آموزشی استان مشاهده می‌کنیم.

او گفت: در دوسال اخیر، ۱۲۰ واحد آموزشی در مناطق و نواحی مختلف استان، جزو مدارس خطر آفرین شناخته شدند و بازدید کارشناسان تایید می‌کند دست کم ۳۲ واحد بر اثر فرونشست آسیب دیده است.

بیشتر این مدارس در نواحی ۴، ۵ و ۶ آموزش و پرورش اصفهان، همچنین شهرستان‌های برخوار، شهرضا، بویین میاندشت، کاشان و آران و بیدگل قرار دارند.

مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اصفهان می‌گوید: ۶۰ تا ۷۰ درصد از این فضا‌های آموزشی آسیب جدی دیده که باید به سرعت تخریب و بازسازی شوند.

از ۳۳ هزار و ۵۰۰ کلاس درس در استان اصفهان، حدود ۱۰ هزار کلاس، قدمت بالای ۴۰ سال دارند.

حدود ۳ هزار کلاس از این تعداد با پوشش ۷۰ هزار دانش آموز به دلیل فرسودگی شدید و آسیب‌های جدی باید تخریب و بازسازی شوند.

بازسازی مدارس آسیب دیده از فرونشست، در اولویت

به گفته نسیمی، بازسازی مدارس فرسوده و مدارسی که در اثر فرونشست آسیب دیده اند، در اولویت است.

او می‌گوید: پس از پیگیری‌های زیاد، مقرر شد اعتبار خاصی از طریق وزارت آموزش و پرورش و بخشی هم از طریق سازمان مدیریت بحران کشور برای بازسازی فضا‌های آموزشی تخریبی به استان اصفهان اختصاص یابد.

مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اصفهان می‌گوید: تعداد زیادی از این فضا‌های آموزشی در مناطق و نواحی پر جمعیت قرار دارد و تعدادی از این مدارس دونوبته هستند و به همین دلیل لازم است به سرعت مدارس جایگزین در نظر گرفته شود.

به گفته نسیمی، پارسال ۱۱۳ طرح آموزشی، پرورشی و ورزشی با ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه تکمیل و تحویل آموزش و پرورش شد که بخشی از آن‌ها خیرساز و بقیه طرح‌های مشارکتی بوده است.

او می‌گوید: تا مهر امسال هم حدود ۷۰ طرح دیگر تکمیل و تحویل آموزش و پرورش می‌شود.

فرونشست، معضل مضاعف فضا‌های آموزشی اصفهان

مجتبی ملااحمدی رئیس هیئت مدیره مجمع خیرین مدرسه ساز استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: این مجمع در بیست و سومین سال فعالیت خود توانسته احداث ۱۳۷۰ طرح آموزشی، پرورشی و ورزشی با ۸۱۲۶ کلاس درس را در کارنامه خود داشته باشد.

او گفت: با وجود همه این تلاش ها، همچنان تعداد زیادی مدارس فرسوده، قدیمی، دونوبته و اجاره‌ای در چرخه آموزش قرار دارد و در سال‌های اخیر معضل تخریب مدارس بر اثر فرونشست هم به آن اضافه شده است.

به گفته رئیس هیئت مدیره مجمع خیرین مدرسه ساز اصفهان، این استان به ۲۸ هزار و۱۳۳ کلاس درس جدید نیاز دارد که احداث این تعداد کلاس ۱۴هزار و ۷۸۵ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

ملااحمدی می‌گوید: هم اکنون ۱۷۳ طرح با ۱۰۵۲ کلاس و زیربنای ۱۷۰ هزار مترمربع در دست ساخت است و ۱۴۱ طرح با ۷۱۴ کلاس و زیر بنای ۱۳۸ هزار مترمربع هم به دلیل تامین نشدن اعتبار متوقف است.

امروز دیگر نمی‌توان گفت فرونشست آینده اصفهان و ساکنانش را تهدید می‌کند، فرونشست همین امروز و فردا برای این شهر و استان و اهالی آن خطرآفرین می‌شود.

گزارش از معصومه اکبری