طی چند سال اخیر با تدابیر و تفاهماتی که بین سازمان‌های ذیربط به عمل آمد بخشی از پناهندگان افغانستان که دارای پاسپورت و متاهل بوده اند واجد شرایط اخذ گواهینامه شده و مدتی است در این مورد بهره مند هستند، اما پاره‌ای از پاسپورتی‌ها هنوز هم با مشکل تمدید مواجه اند.

طی این گزارش پای صبحت تعدادی از مهاجرین مقیم مشهد می‌نشینیم.

 حسینی طلبه حوزه علمیه و متولد ایران که مدت ۱۸ سال است از داشتن گواهینامه رانندگی محروم بوده ، می‌گوید که امثال ما با دارا بودن کارت آمایش در دوره تجرد و پس از آن در استفاده از موتورسیلکت و یا اتومبیل با چالش و منع قانونی مواجه هستیم در حالی که جواز اقامت داریم، اما اجازه استفاده از وسیله نقلیه شخصی را نداریم و این خود یک نوع تناقض اجتماعی و قانونی است.

او می گوید: برای استفاده از گواهینامه سن ۱۸ سال به بالا تعریف شده و از طرفی اولویت بندی اجتماعی و عرفی در خصوص طلبه‌های دینی داریم،اما برای مثال ما با سن بالای ۲۵ و ۳۵ سال برای رفتن به ۲۰ کیلومتری اطراف شهر به صورت ناخواسته و غیر عمد ناچار به استفاده از وسیله نقلیه بدون گواهینامه می‌شدیم و با وجود مراجعات مکرر به نهاد‌های ذیربط، به ما می‌گفتند ساز و کاری وجود ندارد که به شما گواهینامه داده شود.

حسینی گفت: قرار گرفتن در دو راهی ادای تکلیف تبلیغ و ممانعت از رانندگی غیر قانونی، ما را به ناچار به سمت گزینه اول می‌برد و این اجبار و انتخاب را نقص قانون و بستر ناهموار قانونی بر من تحمیل می‌کرد و همچنان کرده است.

این شهروند افغانستانی می گوید: در دوره تاهل نیز با ۴۰ سال سن و دارا بودن پنج فرزند باز هم با مشکلات فوق روبرو هستم و این بار اضافه تر، زیرا فرزندان ما چه در ابتدایی و چه بالاتر بالاخره باید به نحوی در خصوص ایاب و ذهاب برخی شان بالاخص دختر بچه‌ها کمک کار باشم که این هم ما را با چالش فوق مواجه ساخته است.

حسینی تنها نکته همکاری مسئولین با اتباع افغانستانی واجد کارت آمایش را در مبحث معلولین ذکر کرد و گفت: تنها اگر نامه‌ای از بهزیستی داشته باشیم که نشان بدهد فرد یا افراد معلولی داریم که باید با وسیله نقلیه جابه جا شود این ساز و کار دریافت گواهینامه برایش تعریف شده است (و یک مورد هم دارندگان پاسپورت) و دیگر هیچ.

او گفت: زمانی که تصادف رانندگی بین وسیله نقلیه مهاجر قانونی بدون گواهینامه با وسیله نقلیه شهروند ایرانی پیش می‌آید خواه ناخواه راکب افغانستانی مقصر شناخته شده و ضمن سر افکنده شدن وی، هزینه‌ای نیز بر سیستم قضایی مملکت اضافه می‌گردد.

یک فرد مفید یا کارآفرین، سالم و حتی دارای تحصیلات و نخبه افغانستانی، چون در تنگنای استفاده از وسیله نقلیه و قانون شکنی قرار گرفته است ضمن پدیده مجرم افزایی، بر اساس حکم قانون و قضا راهی راهرو‌های محاکم و گاهی زندان و در مواردی استثنایی به دلیل فوت فرد سانحه دیده به دلیل نداشتن گواهینامه به قتل عمد محکوم می‌شود که همه این‌ها مخارجی را بر نظام و خصوصا به شخص و خانواده اش تحمیل خواهد نمود که این خیلی بد و ناپسند است.

 یکی دیگر از مهاجرین تحصیل کرده و دارای چند فرزند مقیم مشهد که تمایلی به بردن نام خود نداشت در خصوص محرومیتش از گواهینامه رانندگی گفت: وقتی یک فرد خارجی مورد تایید قرار می‌گیرد و با لطف مسئولین جمهوری اسلامی ایران به او و خانواده اش کارت اقامت صادر می‌گردد طبعا برخی ملزومات طبیعی زندگی امروز نظیر شرایط و تسهیلات آموزشی، اشتغال و رفت و آمد‌های ناگزیر و گاهی حیاتی درون شهری با وسیله نقلیه شخصی نیز از نیاز‌های طبیعی اش به شمار می‌آید.

این مهاجر دارای کارت آمایش می گوید: واقعا نمی‌شود یک بخش از افراد یا اتباع خارجی و افغانستانی را از حقوق شناخته شده اولیه مستثنی کرد و گفت که این افراد نباید واجد شرایط استفاده قانونی از گواهینامه و وسیله نقلیه باشند ، به همین دلیل انتظار ما این است تا مسئولین محترم نسبت به این مسئله مهم توجه بیشتری داشته باشند.

او  ضمن اشاره به عضو مریضی که در منزل دارند و کمی از مرکز شهر دور هستند می گوید اگر شب یا نصف شب و حتی در مواقعی از ساعات بخصوص روز با مشکلی در این خصوص روبرو شویم پیدا کردن اسنپ و تاکسی کمی مشکل و برای بیمارمان خطرآفرین خواهد بود.

این مهاجر گفت: امروزه داشتن وسیله نقلیه شخصی از نیاز‌های معمولی و مبرم به حساب می‌آید و داشتن گواهینامه رانندگی برای کسی که وسیله دارد یا نیاز است که داشته باشد الزامی است، زیرا دولتمردان همواره از قانونمند شدن گفته اند و راه قانون‌مند شدن این است که شرایط را مساعد نمایند.

او می گوید: اگر در این خصوص توجه اصولی و دلسوزانه شود باعث می‌شود تا مهاجر دارای گواهینامه، منضبط‌تر و قانونمندتر حرکت کند و از طرفی هم خیالش راحت می‌باشد که در این خصوص دچار مشکل قانونی و قضایی ناخواسته نخواهد شد.

به گفته این مهاجر تعدادی از مهاجرین هستند که کارت آمایش دارند و به آن‌ها گواهینامه تعلق نمی‌گیرد و یا عده‌ای که پاسپورتی هستند، گواهینامه شان تمدید نمی‌شود و یا حتی عده‌ای هستند که وسیله نقلیه دارند؛ اما نمی‌توانند با خیال راحت استفاده کنند لذا همواره با استرس و نگرانی مجبور به عبور از قانون راهنمایی و رانندگی در خصوص استفاده از وسیله نقلیه می‌شوند.

برای رفع این نگرانی‌ها و قانونمند شدن هر چه بیشتر امورات جامعه نیاز است تا طبق شرایط و ضوابط به روز شده، گواهینامه به این دسته افراد تعلق گیرد.

مسئولان پلیس راهور می گویند اتباع خارجی مقیم ایران با داشتن اقامت قانونی می توانند گواهینامه رانندگی دریافت کنند.

 یکی دیگر از مهاجرین افغانستانی که به گفته خودش بیش از سی سال است در ایران با دفترچه اقامت و بعد‌ها با پاسپورت به صورت قانونی زندگی کرده است در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان گفت که حدود ۷ سال است که بازنشسته وزارت بهداشت و درمان هستم و همیشه قبل از دریافت حقوق، مالیات هم پرداخت می‌نمودم.

او می گوید: من دارای گواهینامه رانندگی هستم، اما به دلایلی که نمی دانم چیست همیشه در تمدید اعتبار گواهینامه ام با مشکل زیاد مواجه می‌شوم. مشکل اصلی ما این است که چرا گواهینامه‌های اتباع یکسال به یکسال صادر و تمدید می‌شود، مگر گرفتن گواهینامه مثل گرفتن مدرک تحصیلی نیست؟ آیا این درست است که مدارک دانشگاهی افراد را یکسال به یکسال تجدید نظر و اعتبارسنجی کنند؟

این مهاجر افغانستانی می گوید: هر چند اعتبار گواهینامه‌ها یکسال است، اما در گرفتن تمدید آن از سه ماه و گاهی بیشتر باید وقت و هزینه صرف کنیم این بدان معنا است که در اصل ما بیشتر از هشت ماه در سال گواهینامه قانونی نداریم بنابراین خواهشی که از مسئولین محترم داریم این است که اعتبار و تمدید گواهینامه‌های اتباع خارجی را به مانند ایرانی‌ها تا ده سال و یا دست کم پنج سال منظور نمایند.

چهارمین و بدبین‌ترین نظر و فرد شرکت کننده مهاجر افغانستانی که تمایلی چندانی به مصاحبه نداشت با عبارات کوتاه و منتقدانه به خبرنگار ما گفت: این مصاحبه‌ها هیچ تأثیری در مورد اعطای گواهینامه به مهاجرین دارای مدرک آمایش ندارد ، به دلیل اینکه تمام ارگان‌های مختلف مربوط به افغانستان چند سال قبل تصمیم گرفتند به مهاجرین گواهینامه رانندگی بدهند و مدیر کل وقت اتباع خارجی خراسان رضوی در چند نوبت این موضوع را اعلام کرد، اما متاسفانه هیچ وقت جنبه عملی به خود نگرفت، زیرا نیروی انتظامی نسبت به اغلب افغانستانی‌ها نگاه مثبتی ندارد و اتفاقا کسی هم حریف شان نمی‌شود.

شماری از مهاجرینی افغانستانی که سالهاست در ایران اقامت قانونی دارند یکی از دغدغه هایشان نداشتن گواهینامه رانندگی است.   

 یکی از این مهاجرین میگوید بیش از ۳۰ سال است که در ایران زندگی میکند از مسئولان میخواهد برای اینکه بتواند راحت تر زندگی کند باید گواهینامه رانندگی دریافت کند.

در فضای مجازی در وبگاه اداره اتباع و مهاجرین خارجی قانون و یا بخشنامه ای برای دریافت گواهینامه اتباع پیدا نکردیم.

در فضای واقعی، به آموزشگاه های رانندگی سر زدیم. این آموزشگاه ها در مورد شرایط میگویند برای دریافت گواهینامه رانندگی باید به فراجا مراجعه کنید.

سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهور شرط دریافت گواهینامه را داشتن اقامت قانونی میداند.

اما سرهنگ امیری، رئیس صدور گواهینامه رانندگی، دریافت مجوز از پلیس امنیت و اطلاعات، داشتن پاسپورت، معاینات پزشکی، آموزش ها و آزمون های متناسب با پایه مورد نظر را از شرایط دریافت گواهینامه رانندگی برای اتباع میداند.

اما شماری از مهاجرین که به این اداره مراجعه کرده میگویند داشتن بیمار در فامیل، نداشتن گواهینامه افراد درجه یک فامیل، متأهل بودن و شمار دیگر از شرایط را این اداره برای شان شرط گذاشته.

این در حالیست که مهاجرین افغانستانی می گویند دریافت گواهینامه برای اتباع، شرایط متفاوت و سخت تری دارند. شاید خلای این تفاوت ها، نبود یک بخشنامه واحد برای صدور گواهینامه باشد.

قابل به ذکر است علاوه بر مباحث برخورداری گذرنامه‌ای ها و عدم برخوردای مهاجرین  آمایشی ها از تسهیلات گواهینامه، سایر خدمات شهروندی نظیر عابربانک و سیم کارت نیز در طول چند سال اخیر با افت و خیز‌های متعدد و اعمال قوانین مختلف روبرو بوده است.

بر اساس آخرین اطلاعات خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد طبق بخشنامه‌های جدید بانک مرکزی از این پس اغلب بانک‌ها برای حساب‌های جاری مهاجرین که دارای کارت آمایش اند عابربانک صادر نخواهند کرد و تنها دفترچه بانکی به آن‌ها تعلق خواهد گرفت امری که احتمال می‌رود طی سال و ماه‌های بعدی چالش‌های جدیدی را خلق نماید.

بیشتر بخوانید

شرایط اخذ گواهینامه رانندگی برای مهاجرین افغانستانی در ایران چیست؟

گزارش از سیدروح الله ظهوری