در پی اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها توسط دولت و پرداخت یارانه‌های نقدی (۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی) به حساب سرپرستان خانوار و اعتراضات برخی از خانواده‌ها نسبت به عدم پرداخت این مبالغ، گفت‌وگویی با "داریوش ابوحمزه" معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره آخرین وضعیت حذف دهک‌های درآمدی، فرایند رسیدگی به اعتراضات و... داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگو آمده است:

مبنای قانونی حذف دهک دهم درآمدی چیست؟

مجلس شورای اسلامی در ماده (۱۳) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب ۱۴۰۰/۰۸/۱۹ و هم در بند (ب) تبصره (۱۴) قانون بودجه ۱۴۰۱ مصوب کرده است که یارانه و کمک‌معیشتی دهک‌های پردرآمد حذف و منابع مالی حاصل از حذف دهک‌های پردرآمد برای افزایش یارانه فرزندان خانوار‌های دهک‌های پایین درآمدی و همچنین پرداخت یارانه به کسانی که پیش از این یارانه دریافت نمی‌کردند (جاماندگان یارانه) استفاده شود.

مراحل ثبت و رسیدگی به اعتراض کسانی که یارانه دریافت نمی­‌کنند، چگونه است؟

گروه اول خانوار‌هایی هستند که در طرح اخیر دولت از دریافت یارانه محروم شده‌اند؛ این افراد در دهک دهم درآمدی قرار دارند و برای اعتراض به دهک‌بندی خود باید به سامانه hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و اعتراض خود را ثبت کنند یا از طریق تماس با شماره ۶۳۶۹ یا تلفن گویای ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹ اعتراض خود نسبت به قرار گرفتن در دهک دهم درآمدی را ثبت کنند.

این اعتراضات در اسرع وقت از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بررسی و نتیجه آن اعلام خواهد شد.

گروه دوم خانوار‌هایی هستند که پیش از این به‌هردلیلی یارانه دریافت نمی‌کردند یا در سال ۱۳۹۳ به‌صورت داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف داده بودند؛ این افراد جاماندگان از یارانه محسوب می‌شوند و در صورت تقاضای دریافت یارانه باید برای کسب اطلاع از آخرین وضعیت ثبت‌نام خود کد دستوری #کد ملی*۴۳۸۵۷*۴* را شماره‌گیری کنند و پس از آن برای ثبت‌نام به آدرس اینترنتی my.gov.ir مراجعه و درخواست برقراری یارانه خانوار خود را ثبت کنند.

دهک‌بندی که تا به امروز انجام شده است، طبق چه اطلاعات و شاخصه‌هایی بوده است؟

دهک‌بندی درآمدی خانوار‌ها بر اساس یک سری اطلاعات مربوط به درآمد و دارایی افراد صورت می‌گیرد، بدین صورت که گردش تمامی حساب‌های فرد، تراکنش‌های کارتی و اینترنتی، اطلاعات مربوط به حقوق، مالیات و بیمه و همچنین دارایی‌هایی از قبیل خودرو‌های فرد مورد نظر هستند؛ خانوار‌های هموطنان بر اساس درآمد و دارایی‌های ذکرشده در طول چندین سال رتبه‌بندی می‌شود و در آخر تعداد اعضای خانوار نیز مد نظر قرار می‌گیرد.

ما برای دهک‌بندی دو نکته مهم را لحاظ می‌کنیم؛ یکی اینکه درآمد و دارایی خانوار در طول چند سال ملاک دهک‌بندی قرار می‌گیرد تا برآورد وضعیت اقتصادی خانوار دقیق باشد یعنی کسی که به‌هردلیل طی یک مدت کوتاه گردش حساب بالایی داشته است نباید در دهک بالای درآمدی قرار گیرد و در نظر گرفتن گردش حساب‌های این فرد طی چند سال باعث پایین آمدن میانگین گردش حساب و قرار گرفتن وی در دهک‌های پایین‌تر خواهد شد.

این‌گونه نیست که اگر به‌عنوان مثال یک کشاورزی، در یک ماه از سال، درآمد و گردش حسابی داشته باشد، به‌خاطر یک ماه گردش مالی یارانه‌اش حذف و یا دهک‌بندی وی تغییر کند؛ چرا که گردش مالی یا درآمد‌ها در طول چند سال مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دیگر اینکه تعداد اعضای خانوار نیز بر دهک‌بندی اثرگذار است؛ به‌عبارتی در حالتی که درآمد و دارایی دو خانوار با همدیگر برابر باشد، خانوار با جمعیت کمتر در دهک بالاتری نسبت به خانوار پرجمعیت قرار می‌گیرد همچنین به‌دلیل ناقص بودن اطلاعات املاک، اطلاعات ملکی افراد در طرح اخیر معیار دهک‌بندی درآمدی قرار نگرفته است.

بیشترین اعتراض‌ها به دهک‌بندی‌ها مربوط به چه مواردی است؟

بررسی کارشناسان ما از طریق رصد سامانه‌های وزارتخانه و پاسخگویی حضوری به مردم، نشان می‌دهد که بیشترین اعتراض به دهک‌بندی درآمدی مربوط به ساختار خانوار افراد است؛ پیش از افزایش مبلغ یارانه، به‌دلیل پایین بودن مبلغ ۴۵ هزارتومانی و عدم تأثیر این مبلغ در پوشش قدرت خرید خانوار باعث عدم تفکیک یارانه فرزندان پس از ازدواج شده بود.

افراد زیادی نیز عدم امکان قانونی برای تفکیک اعضای مجرد خانوار را که خود صاحب شغل و درآمد مستقل هستند به‌عنوان عامل قرار گرفتن خانوار خود در دهک دهم درآمدی ذکر کرده تقاضای تفکیک این اعضای مجرد از ساختار خانوار خود را داشتند همچنین استفاده اشخاص دیگر از حساب فرد یا واریز مبالغ متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر به حساب فرد که باعث افزایش گردش حساب فرد و به‌تبع آن قرار گرفتن خانوار در دهک دهم درآمدی شده است از دلایل دیگر ابهامات مردم در خصوص دهک‌بندی درآمدی مربوط به خانوار خود است.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ابهام و اعتراض مردم درباره ساختار خانوار را بررسی کرده و پیشنهاداتی در خصوص رفع این مشکل به دولت و سازمان هدفمندی یارانه‌ها ارائه داده است که امیدواریم با اعمال این پیشنهادات مشکل اصلاح ساختار خانوار برای پرداخت یارانه به افراد رفع شود.

اما در خصوص ابهام دوم باید گفت که مردم نباید به‌هیچ‌وجه اجازه استفاده از حساب خود را به شخص دیگری بدهند و همچنین از واریز مبالغ متعلق به دیگران به حساب خود جلوگیری کنند تا مانع از افزایش گردش حساب خود شوند؛ از آنجا که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌صورت دوره‌ای دهک‌بندی تمامی خانوار‌های کشور را بررسی و به سازمان هدفمندی یارانه‌ها اعلام می‌کند این امر منجر به کاهش گردش حساب‌های فرد در دوره‌های بعد و پایین آمدن دهک‌بندی درآمدی وی خواهد شد.

به دلیل وجود ابهام‌های مردم و سؤال‌های آنان درباره دهک‌بندی خانوارها، قرار شد که مبلغ یارانه جدید به افراد در دهک دهم که جدیداً یارانه آن‌ها حذف شده است و درخواست بازنگری داشتند، نیز واریز شود؛ تاکنون برای تعداد زیادی از افرادی که در سامانه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اقدام به ثبت اعتراض کرده‌اند، مبلغ یارانه واریز شده است و این مبلغ برای تعدادی دیگر از هموطنان که کمی دیرتر اقدام به ثبت اعتراض کرده‌اند نیز در روز‌های گذشته در مرحله دوم واریز شده است؛ البته تا زمان رسیدگی دقیق به اعتراضات این مبلغ مسدود است.

افراد برای جداسازی یارانه خود چگونه باید اقدام کنند؟

دهک‌بندی بر اساس مجموع درآمد و دارایی همه اعضای خانوار انجام شده است و عدم تفکیک فرزندان برخی خانوار‌ها که صاحب شغل و درآمد مستقل از پدر و مادر هستند، باعث برآورد بالای درآمد کل خانوار و قرار گرفتن خانوار در دهک دهم درآمدی شده است. در زمان حاضر این امکان برای اعضای خانواده‌ها و افرادی که ازدواج کرده‌اند، وجود دارد تا به مراکز پلیس+۱۰ مراجعه و اقدام به ثبت درخواست جداسازی و تفکیک یارانه خود از والدین کنند که این درخواست‌ها توسط سازمان هدفمندی یارانه‌ها بررسی و نتیجه به افراد اعلام خواهد شد.

در صورت تأیید سازمان هدفمندی یارانه‌ها و تفکیک یارانه این افراد از یارانه والدین، یارانه پدر و مادر پس از آزمون وسع خانوار و در صورت دارا بودن شرایط به‌طور خودکار برقرار می‌شود و نیازی به مراجعه افراد به سامانه‌ها نیست همچنین افراد مجرد یا کسانی که طلاق گرفته‌اند می‌توانند با ارائه مدارک به مراکز پلیس+۱۰ و طی فرایند قانونی درخواست دریافت یارانه خود را ثبت کنند تا درصورتی‌که واجد شرایط باشند مشمول دریافت یارانه قرار گیرند.

فرایند بررسی اعتراض‌ها چگونه است؟

از همان ابتدای اجرای طرح، فرایند بررسی اعتراضات به دهک‌بندی درآمدی خانوار‌ها با فراهم کردن امکان ارائه اعتراض مردم به دهک‌بندی خود شروع شده است. همکاران ما در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌صورت مداوم در حال دریافت اطلاعات درآمد و دارایی افراد از نهاد‌های مربوطه و بروزرسانی این اطلاعات در بانک اطلاعاتی پایگاه رفاه ایرانیان هستند؛ لذا در هفته‌های آینده بررسی درخواست‌های مردم برای بازنگری دهک‌ها به‌طور کامل انجام می‌شود و در صورت تأیید دولت و نهاد‌های مربوطه، اطلاعات بیشتری از درآمد و دارایی افراد را برای مشاهده در سامانه حمایت قرار خواهیم داد تا مردم از این طریق نسبت به اطلاعات ثبت‌شده خود در سیستم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آگاه شوند.

بانک‌های اطلاعاتی متعددی وجود دارد که باید وضعیت اقتصادی افراد را اعلام کنند تا مجدداً به درخواست‌ها رسیدگی شود و با اعلام درآمد و دارایی افراد به‌صورت جزیی‌تر در سامانه حمایت، هموطنان می‌توانند ابهامات خود را به‌صورت دقیق‌تر مطرح کنند.

همچنین در فرایند رسیدگی به اعتراض دهک‌بندی خانوارها، پیامک برای سرپرست خانوار ارسال می‌شود تا مجدداً به سایت مراجعه و جزئیات شناسنامه اقتصادی خانوار خود را مشاهده کنند و در صورت اعتراض مجدد، اطلاعات بررسی و در نهایت جمع‌بندی می‌شود که جزو چه دهک درآمدی هستند.

آیا برخورداری از شفافیت مالی به‌ضرر خانوار‌ها و دهک‌بندی آن‌ها می‌شود؟!

موارد زیادی وجود دارد که یکی از اعضای خانواده، حساب خود را به دیگری واگذار کرده است که شخص دیگر با آن تجارت و یا کسب درآمد می‌کند یا بعضی‌ها، خودرو و دارایی‌ها را قولنامه‌ای خرید و فروش می‌کنند که این عدم انتقال سند مالکیت در دهک‌بندی نهایی به‌زیان فروشنده تمام خواهد شد چرا که سند مالکیت خودرو هنوز به اسم فروشنده است.

هموطنان بدانند که شفافیت مالی باعث برآورد دقیق از اموال آنهاست لذا باید شفاف‌سازی صورت بگیرد و افراد حساب‌های خود را برای تجارت و کسب‌وکار در اختیار دیگران قرار ندهند همچنین در صورت خرید یا فروش، دارایی‌های خود را به‌صورت رسمی منتقل کنند.

همچنین اگر فردی، حساب شخصی خود را برای تنخواه شرکتی قرار دهد به‌دلیل گردش حساب بالا، جزو دهک دهم قرار می‌گیرد و یارانه‌اش حذف می‌شود و مردم از انجام این کار نیز خودداری کنند.

منبع : تسنیم