غم حادثه فروریختن متروپل سنگین و تصور درک آن‌ها که ابعاد این حادثه را از نزدیک لمس کرده اند وحشتناک است. متروپل تداعی گر دیگر ساختمان‌هایی شد که ممکن است حادثه‌ای مشابه را پیش رو داشته باشند، از جمله این ساختمان‌ها هتل آسمان شیراز است. سازه‌ای که از زمان ساخت حاشیه ساز شد تا به امروز که هنوز مجوز ساخت و استانداردهایش زیر سوال است و شباهت‌های بسیاری با متروپل دارد.

آتش سوزی مهیبی که نتوانست تلنگری برای خطر باشد

چندسال پیش وقتی حاصل تلاش دوستداران میراث فرهنگی بی نتیجه ماند و در نهایت قامت هتل آسمان برافراشته ماند، بلندای زاویه دید آن مجموعه‌ای تاریخی را زیر سوال برد و دوستداران همچنان در جستجوی راهکار دیگری هستند تا بگویند این هتل آن قدر ارزش ندارد که تعداد طبقاتش بتواند مانع ثبت جهانی مجموعه زندیه، به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند شود.

مدت‌ها این هتل ۱۸ طبقه با ۶۴ متر ارتفاع، در خیابان شلوغ، قدیمی و کم عرض رودکی به عنوان بزرگترین مانع ثبت جهانی مجموعه زندیه تیتر خبری بسیاری از رسانه‌ها بود. تلاش‌ها برای تخریب طبقات فوقانی نتیجه نداد و آسمان در این میان برنده زورآزمایی ثروت بر فرهنگ شد. اما! هنوزبرخی شیرین کام از پیروزی برافراشته بودن آسمان بودند که آتش کامشان را زهر آگین کرد.

هتل آسمان شیراز حوالی ساعت ۱۱ شنبه ۱۲ مرداد ۹۸ دچار آتش سوزی شد و با طولانی شدن روند اطفای آتش سوزی بیم ناپایداری و سقوط این سازه ۱۸ طبقه می‌رفت که براساس تصمیم شورای مدیریت بحران استانداری فارس برای پیشگیری از هرگونه رخدادی دستور تخلیه همه منازل و هتل‌های اطراف هتل آسمان صادر و این کار انجام شد. آتش نشانان موفق شدند آتش‌سوزی هتل آسمان شیراز را بعد از ۱۴ ساعت و نیم مهار کنند.

به گفته برخی کارشناسان بعد از اطفای حریق نیز احتمال سقوط این سازه به دلیل آسیب دیدن و سست شدن در پی ۱۴ ساعت آتش‌سوزی بی وقفه در طبقات زیرین این محل وجود داشت. برخی احتمال‌ها مبنی بر تخریب کامل سازه هتل آسمان به دلیل ناپایداری سازه آن در پی آتش سوزی و افزایش دمای سازه که بین ۶۰۰ تا هزار درجه سانتیگراد تخمین زده شده وجود داشت.

مسئولان به منظور امن کردن محیط و جلوگیری خطرات ناشی از ریزش احتمالی هتل آسمان، خیابان رودکی شیراز را که این هتل در آن واقع شده مسدود و برای حفظ امنیت ساکنان و کسبه این منطقه، این بخش شهر را تعطیل و تخلیه کردند که بعد از گذشت حدود ۶ روز این خیابان بازگشایی شد، اما در رصد کارشناسان فنی قرار گرفت و ورود به آن ممنوع شد.

این حادثه صدور مجوز هتل ۱۸ طبقه در خیابان رودکی در مرکز شهر شیراز به عنوان خیابانی با عرض کم و با تراکم بالا از نظر شمار هتل‌های زیاد واقع در آن و نیز بافت مسکونی اداری، سوال برانگیز‌تر از قبل شد.

تخلفاتی که همه می‌دانند

در آن زمان، اظهار نظر بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران درباره هتل آسمان رسانه‌ای و منتشر شد. زنگنه مشاور وقت کمیسیون معماری شورای شهر شیراز درباره این هتل گفته بود: شواهد نشان می‌دهد سازه در بسیاری نقاط دچار مشکلاتی شده است؛ به ویژه در تیرچه‌های سقف و در بسیاری قسمت‌ها نیز بتن به دلیل حرارت بسیار زیاد پخته شده و همه این‌ها ثابت می‌کند ساختمان در طبقه منفی دو فشار بسیار زیادی را تحمل کرده است.

به گفته این معمار در این ساختمان که هنوز عناصر فلزی پوشش لازم را ندارند، اجازه ادامه مراحل ساخت صادر شده است؛ در حالی که این مسئله جزو اصول نظارتی است.

همچنین اگر اسکلت بنایی فلزی باشد، باید قطعاً کاور ضد آتش در ستون‌ها و روی تیر‌ها قرار گیرد؛ اما چنین چیزی در این ساختمان اصلاً اعمال نشده است.

زنگنه این هتل را ساختمانی سراسر ایراد خواند و گفت: از نخستین روزی که مجوز ساخت هتل آسمان صادر شد، تخلفات بسیاری در آن رخ داد، تخلفاتی که همه درباره‌اش می‌دانند؛ اما به آن‌ها رسیدگی نشد.

اولویتی مهمتر از ثبت جهانی مجموعه زندیه

اما مهدی پارسایی دیگر معمار و پژوهشگر صاحب نام شیرازی که تحقیقات بسیاری در عرصه میراث فرهنگی و معماری دارد و از جمله کسانی است که به عنوان یکی از مجریان ثبت جهانی مجموعه جهانی زندیه که موقع تکمیل پرونده فعالیت داشت و موقع ساخت هتل آسمان سعی می‌کرد مانع برافراشته شدن آسمان در حریم ارگ کریم خان باشد، سعی او هم مانند دیگران به نتیجه نرسید و تلاش شان بی نتیجه ماند، بعد از آتش سوزی گفت: در شرایط فعلی اولویتی مهمتر از ثبت جهانی مجموعه زندیه وجود دارد.

پارسایی گفت: از نظر او به عنوان پژوهشگر میراث فرهنگی بررسی این موضوع که چه کسی و چرا مجوز به هتل آسمان در آن مکان و با این تعداد طبقات داده هم اکنون اولویت ندارد، هرچند حادثه آتش سوزی در آن خیابان باریک و پر تراکم گواه اشتباه دادن مجوز به چنین بنایی بود. 

اما موضوعی که به عنوان حق و مطالبه عمومی می‌تواند در شرایط فعلی مطرح شود این است که کارشناسان (یعنی همان کسانی که در آن سال به بررسی وضعیت آسمان بعد از آتش سوزی پرداختند) به صورت شفاف با ذکر نام و عنوان کارشناسی و تخصصی که دارند خود را معرفی و نظرشان را اعلام کنند و تبعات تصمیمی را که می‌گیرند برعهده بگیرند، چون این ساختمان با هر حادثه‌ای می‌تواند تبعات گسترده به عناوین مختلف با توجه به محدودیت خیابان رودکی و تراکم ساختمان‌ها داشته باشد.

معاون فرهنگی حوزه هنری فارس درباره مقاوم سازی بنا گفت: نمی‌دانم این ادعا تا چه اندازه می‌تواند علمی و عملی شود، اما خوب می‌دانم چنین ادعا‌هایی هنوز در کشور ما امتحانش را پس نداده و سبک کردن ساختمان برای ایمن سازی با شرایطی که دیدیم با ۲ یا ۳ طبقه امکان پذیر نخواهد بود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: به خوبی به ارزش و اهمیت سرمایه گذاری در عرصه گردشگری واقف هستم و می‌دانم باید قدردان سرمایه گذاری که در این راه قدم می‌گذارد باشیم اما در هر شرایطی اولویت‌ها را باید در نظر گرفت. زمانی ثبت جهانی مجموعه زندیه اولویت بود و حالا امنیت جانی همه گردشگران و کسانی که در حوالی هتل آسمان هستند.

مسئولان امن بودن یا نا امن بودن آسمان را تایید کنند

بعد از چند سال وقتی دوباره نظر مهدی پارسایی معمار و پژوهشگر میراث فرهنگی را جویا شدم، او گفت که این ساختمان با فساد محرز از جانب کارفرما و فساد سیستمی از جانب بدنه شهرداری ساخته شده و امروز امنیت مردم شیراز را تهدید می‌کند و دادستان شیراز باید درباره این موضوع اظهار نظر کند.

به باور او قانع رئیس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر شیراز، کسی که بعد از آتش سوزی هم آنجا را خاموش کرده است، همراه با کمیته فنی استانداری و ستاد بحران استانداری که در آن روز‌ها جلسه تشکیل دادند باید درباره امنیت این ساختمان توضیح دهند اگر این ساختمان ایمن است، این ایمنی تضمین شود و توضیح داده شود و اگر ایمن نیست هم بگویند.

به گفته این معمار آخرین مصوبه قانونی درباره این ساختمان این است که به دستور شورای عالی معماری شهرسازی کشور باید آن ۴ طبقه هتل آسمان تخریب شود این آخرین حکم است که مالک مقاومت می‌کند.

این معمار معتقد است: اگر حادثه‌ای برای ساختمان رخ دهد، باوجود رفت و آمد گردشگران بسیار در خیابان رودکی، اگر بلایی سر مسافران خارجی بیاید دیه مسافران خارجی باید به دلار پرداخت شود که به طور حتم آن هزینه بیش از هزینه‌ای خواهد بود که بابت تخریب ساختمان داده می‌شود.

بی تدبیری مسئولان و همراهی با تخلف مالک آسمان را برافراشت

افسانه خواست‌خدایی، عضو شورای شهر شیراز، یکشنبه ۸ خرداد در نطق پیش از دستور خود در صحن علنی شورای شهر شیراز گفت: متروپل نماد بی‌تدبیری و بی‌کفایتی برخی مسئولان شهری است و این خطر برای هتل آسمان در شهر شیراز نیز وجود دارد، چراکه اینان نه نماد تخلف مالک بلکه نماد تخلف مسئولان وقت است.

او گفت: امروز حدوداً بیست سال است که از زمان مجوز اولیه هتل آسمان می‌گذرد، هتلی که پایه و بنیادش بر اساس تخلف و چالش بنا شد، هتلی که سرمایه‌گذار آن معتقد است با امضای همه مسئولان وقت مجوزهای لازم مجموعه را با این ارتفاع و شرایط گرفته‌ است و در نهایت این مجوز‌های شهرداری بود که هتل آسمان را بر پا کرد.

خواست‌خدایی می گوید: امروز حادثه متروپل زنگ خطری برای مدیران شهری به‌جهت عدم رعایت استاندارد‌ها در ساخت و ساز و ضرورت هوشیاری همه مسئولان است، هتلی که پس از آتش‌سوزی هر لحظه در معرض فروریختن است، آسمان‌خراشی که به دلیل مخدوش کردن جلوه‌های بصری غرب ارگ کریم‌خان زند هیچ جایگاهی در بین گردشگران نخواهد داشت و امروز کسانی که برخلاف ضوابط و چارچوب اقدام به صدور مجوز کرده و با زیر پا گذاشتن حفظ حریم آثار تاریخی در برابر این نوع تخلفات اغماض کردند باید به مردم پاسخ‌گو باشند.

آسمان تنها نیست!

خواست خدایی گفت: مشابه این ساخت وساز‌های غیرمجاز در شهر شیراز کم نیست، ساختمان‌های لوکس شهرک برف فروشان در بلوار حسینی هاشمی از جمله آن‌ها است که به‌ جهت قرارگیری در خط گسل زلزله هر لحظه در معرض بزرگ‌ترین فاجعه‌ها است که امروز شهرداری باید به جدیت جلوی این‌گونه تخلفات را بگیرد و انگیزه مالی را با حفظ جان شهروندان معامله نکند.

به باور حمید مصباح پژوهشگر مرکز تحقیقات جهادکشاورزی و منابع طبیعی فارس هر زمان حادثه ناگواری، چون پلاسکو، متروپل و.. رخ می دهند، تا مدتی همه تحت تاثیر احساسات و گاهی هم با اهدافی خاص، اخبار را منتشر می کنیم. در باره موضوع نظر‌های تخصصی مختلفی ارائه می کنیم. در مقام قاضی ظاهر می شویم، کسانی را محکوم و عده‌ای را تبرئه می کنیم، امایادمان می رود که این گونه حوادث اطاراف ما را گرفته و زندگی ما، خانواده‌های ما و همشهریانمان را تهدید می کند و فکر می کنیم این گونه حواث برای دیگران است.

به نظر این محقق همین الان تعداد زیادی متروپل در ارتفاعات پیرامون شیراز در حال ساخت است و متخصصان دم فرو بسته اند. بلند مرتبه سازی ده‌ها ساختمان، در اراضی پر شیب با سنگ شناسی مارن و گچ در حاشیه کوه دراک، نمونه‌های متروپل هستند و ما نباید همه رخداد‌ها را تجربه کنیم، تا برایمان درس باشد.

اگر مسئولان ایمنی سازه‌ها را تضمین کنند مشکلی نیست!

عبدالرضا سبوکی زمین شناس و پژوهشگر تحقیقات بی شماری در زمینه ساخت و ساز درمنطقه حسینی الهاشمی، منطقه‌ای روی گسل سبز پوشان قرار دارد انجام داده ، مقاله علمی او با عنوان غار گچی در دامنه کوه دراک، که به بررسی مخاطرات ساز‌های از دیدگاه هیدروژئولوژی می‌پردازد در فصلنامه گزارش سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس سال بیست و نهم شماره ۱۰۶ در پاییز و زمستان ۱۳۹۹ منتشر شده و این زمین شناس با دلایل علمی از مخالفت با ساخت و ساز در این منطقه یعنی دامنه کوه دراک می‌گوید، منطقه‌ای که علاوه بر بودن بر روی گسل زلزله، ساختاری گچی دارد.

به گفته عبدالرضا سبوکی از منظر زمین شناسی، دامنه شمالی کوه دراک دارای مشکلات متعددی از جمله تکتونیک گسل سبز پوشان، انحلال سنگ گچ، به دلیل سازند گچساران، و احتمال رانش، به دلیل وجود مارن، است.

این زمین شناس بر این مسئله تاکید می‌کند: نکته قابل توجه و تامل این است که چنانچه با علم به مشکلات منطقه، اگر ساخت و ساز‌ها اصولی و مقاوم سازی انجام شده به نظر نباید مشکلی باشد، اما آیا استانداری، شهرداری، شورای شهر، نظام مهندسی، پیمانکاران و ناظران و .. می‌توانند این تضمین و تعهد را بدهند؟

این محقق این مسئله را یاد آور می‌شود که قرار بود دانشگاه هنر دانشگاه شیراز در این منطقه ساخته شود که با پیگیری ، حضور و بازدید میدانی منطقه و متقاعد سازی استانداری برای مناسب نبودن ساختمان بر لایه‌های گچ قابل انحلال، زمین دیگری به دانشگاه هنر داده شد.

شمارش معکوس برای معرفی ساختمان‌های نا امن شیراز

خبر‌هایی که در چند روز اخیر منتشر شد از تلاش‌ها برای جلوگیری از حادثه‌های تلخی، چون متروپل می‌گوید.

پیش از ظهر یکشنبه هشتم خرداد ۱۴۰۱ جلسه کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر شیراز در رابطه با ساختمان‌های ناایمن شیراز برگزار شد.

در این نشست به شهرداری شیراز تکلیف شد که ظرف ۲ هفته تمامی ساختمان‌های ناایمن شیراز که احتمال خطر وجود دارد معرفی و پیگیری حقوقی و قضایی در این رابطه آغاز شود.

ترابی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر شیراز گفت: با توجه به اینکه آتش سوزی هتل آسمان شیراز در سال‌های اخیر رخ داده، گزارشاتی در حوزه معاونت شهرسازی شهرداری شیراز وجود دارد و مسئله در کمیسیون ماده ۱۰۰ در حال بررسی است.

او گفت: این ساختمان به واسطه آتش سوزی سال ۹۸ دچار آسیب شده و ممکن است ایستایی این سازه دچار مشکل شده باشد که این مسئله نیازمند اعلام نظر کارشناسان مربوطه است.

ترابی گفت: مقرر شده مقاوم سازی سازه هتل آسمان انجام شود که اکنون باید این بررسی صورت گیرد و آیا این اقدام انجام شده است یا خیر؟

او گفت: وضعیت ایمنی هتل آسمان در حال حاضر در کمیسیون ماده ۱۰۰ در حال بررسی و رسیدگی است و اگر نیاز به تخریب باشد این کار انجام خواهد شد.

ترابی می گوید: تمام ساخت و ساز‌های شهری باید در مدار قانون انجام شود، بروز حادثه سازه متروپل به دلیل این بوده که مجوز اولیه این سازه بر اساس طبقات کمتری از وضع موجود صادر شده و بر این اساس باید ضمن حمایت از سرمایه گذاری تمامی اقدامات براساس قانون انجام شود. این خطر برای هتل آسمان در شهر شیراز نیز وجود دارد، چراکه این‌ها نه نماد تخلف مالک بلکه نماد تخلف مسئولان وقت است.

خبری دیگری که از پیگیری وضعیت سازه‌های نا ایمن می‌گفت این بود که لطف الله شیبانی از ورود فرمانداری شیراز در موضوع ساختمان‌های پرخطر شهرستان خبر داد.

او گفت: در پی طرح مسائلی در خصوص ناایمن بودن بعضی ساختمان‌های بلند مرتبه شیراز در روز‌های اخیر، به ویژه ساختمان یکی از هتل‌های شیراز مقرر شده شهرداری شیراز در اجرای بند ۱۴ اصلاحی ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها و با جلب نظر کارشناسان فنی خود، چنانچه ساختمان فوق فاقد استحکام کافی و استاندارد تشخیص داده شود، راسا موضوع را تا رفع کامل خطر از طریق مراجع مربوطه پیگیری کند.

فرماندار شیراز گفت: به منظور پیشگیری از وقوع احتمالی حوادث و وقایع ناگوار، شهرداری‌های شیراز و صدرا وظیفه دارند لیست کامل ساختمان‌های ناایمن با وضعیت بحرانی و پرخطر در این دو شهر را تهیه و جهت اقدامات بعدی به فرمانداری شیراز ارائه کنند.

 سید احسان اصنافی شهردار شیراز در جلسه بررسی وضعیت بنا‌های دارای نقص ایمنی در شیراز که با حضور دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان فارس، معاون دادستان، عضو شورای اسلامی شهر و مدیران شهری شیراز برگزار شد، گفت: در حوزه نظارت بر ساخت‌وساز شهری متولیانی از جمله مسکن و شهرسازی، دفتر فنی و سازمان نظام مهندسی به ویژه در ساخت‌وساز‌های دولتی ورود می‌کنند.

در این جلسه سید مصطفی بحرینی دادستان عمومی و انقلاب مرکز فارس گفت: لازم است تجدیدنظر‌هایی در زمینه رسیدگی اعمال شود و از نگاه دریافت جریمه به سمت استاندارد سازی ساختمان‌ها پیش رود و احکام معطل مانده به ویژه نسبت به موارد قلع و قمع و اعاده به وضعیت سابق در دستور کار ویژه قرار گیرد.

او گفت: برگزاری این جلسه حاکی از اهتمام متولیان امر نسبت به اصلاح امور است.

 دادستان عمومی و انقلاب مرکز فارس گفت: بروز چنین حوادثی به نوع عملکرد ما بر می‌گردد که باید تعارفات را کنار بگذاریم و برای حفظ سلامتی و جان شهروندان تلاش‌های جدی‌تر و مؤثری انجام شود.

بحرینی گفت: اگر نگاهی اجمالی به وضعیت شهر و شهرسازی در کشور داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که متاسفانه نظارت دقیقی در امور ساخت‌وساز‌ها نیست و البته این موضوع منحصر به شیراز هم نبوده و اغلب مناطق کشور و به ویژه کلانشهر‌ها با این مشکل روبه رو هستند.

دادستان عمومی و انقلاب مرکز فارس گفت: با توجه به وضعیت ساختمان‌های در حال احداث و ساختمان‌هایی که در حال بهره‌برداری هستند و از قدمت طولانی برخوردارند، لازم است کلیه ساختمان‌های ناایمن در کوتاه‌ترین زمان ممکن شناسایی و نسبت به رفع خطر، استاندارد و ایمن سازی آن‌ها اقدامات لازم انجام و مراتب به دادستانی اعلام شود.

آیا آسمان در لیست سازه‌های نا ایمن مدیران شهر شیراز قرار می‌گیرد؟

خبر‌هایی که این روز‌ها، روز‌هایی که هنوز سوگواری برای حادثه تلخ متروپل ادامه دارد منتشر می‌شود از توجه مدیران بلند پایه شیراز بر ضرورت شناسایی ساختمان‌های نا ایمن می‌گوید.

حالا باید منتظر شد و دید آیا حادثه متروپل می‌تواند تلنگری برای نگاه متفاوت به ارائه مجوز‌ها ساخت و ساز شود و بر این مسئله تاکید کند که آزموده را آزمودن خطاست یا گرد و غبار زمان به مرور باعث می‌شود همه چیز عادی شود تا حادثه تلخ بعدی!