آقای یاسر فلاح کارشناس بازار سرمایه به سوالات زیر درباره امکان تخلف و دستکاری‌ در صورت‌های مالی شرکت‌ها پاسخ داد.

سوال: صورت مالی چیست و به چند دسته تقسیم بندی می‌شود؟

آقای فلاح: صورت مالی یک فرمت استاندارد برای گزارش فعالیت‌های مالی و سود و زیان شرکت است که تحلیلگران و فعالان بازار‌های مالی به آن اعتماد می‌کنند.

صورت مالی به دو دسته حسابرسی نشده و حسابرسی شده تقسیم‌بندی می‌شود و هر ۳ ماه یکبار شرکت‌ها به صورت حسابرسی نشده، صورت مالی خود را اعلام و آن را در سامانه کدال منتشر می‌کنند.

سوال: آیا شرکت‌ها به راحتی اجازه دستکاری در صورت‌های مالی را دارند؟

آقای فلاح: هیچ شرکتی اجازه دستکاری در صورت‌های مالی را ندارد و این موضوع یک جرم بزرگ و کلاهبرداری محسوب می‌شود و برای آن شرکت، صاحبان امضا و اعضای هیئت مدیره تاوان بسیار سنگینی دارد؛ بنابراین به طور معمول شرکت‌ها این کار را انجام نمی‌دهند. علاوه بر این، مکانیزم‌ها و قوانین از پیش تعیین شده‌ای برای جلوگیری از دستکاری شرکت‌ها و اعلام گزارش خلاف واقع به بازار و سهامداران در نظر گرفته شده که در ادامه به آن می‌پردازیم.

سوال: صورت‌های مالی چه مراحلی را جهت بررسی و تایید نهایی پشت سر می‌گذارند؟

آقای فلاح: تحلیلگران و سرمایه‌گذارانی که به شکل بنیادی به وضعیت شرکت‌ها توجه دارند حتما منتظر صورت‌های مالی حسابرسی شده می‌مانند و نظر حسابرس را به نظر شرکت ترجیح میدهند؛ بنابراین صورت‌های مالی بعد از اینکه به وسیله شرکت تهیه و مهر تایید شرکت روی آن قرار گرفت، به وسیله حسابرس راستی آزمایی می‌شود.

در مرحله بعد، حسابرسان معتمد بورس صورت‌های مالی را مورد بررسی قرار می‌دهند و اگر نکته خاصی در آن نبینند. صورت‌های مالی را تایید می‌کنند، ولی اگر شاهد خطایی در صورت مالی باشند، روی آن بند حسابرس می‌گذارند.

موضوع دیگر مجمع عمومی سهامداران است که اگر در مجمع گزارش حسابرس به شکل جمعی مورد قبول نباشد، سازمان حسابرسی با فرایندی دیگر بر شرکت نظارت می‌کند. مجمع سالانه شرکت حتی می‌تواند گزارش حسابرس را نپذیرد و رای بدهد که یک حسابرس دیگر صورت مالی شرکت را بررسی و مجددا حسابرسی کند.

سوال: بند حسابرس چیست؟

آقای فلاح: بند حسابرس به نظرات با اهمیتی گفته می‌شود که ممکن است در وضعیت شرکت‌ تغییر ایجاد کند که حسابرس آن‌ها را بند می‌کند و شرکت موظف است، نکات مد نظر حسابرس را شفاف کند و اگر حسابرس صورت‌های مالی شرکت را نپذیرد، صورت‌های مالی را رد می‌کند و اگر صورت‌های مالی را به صورت مشروط بپذیرد، شرکت باید برود و نظرات حسابرس را پاسخ بدهد و رفع ابهام کند.

سوال: آیا تاکنون در شرکتی دستکاری در صورت مالی صورت گرفته است؟

آقای فلاح: دستکاری در صورت‌های مالی کار سخت و پیچیده‌ای هست و محدود اتفاق می‌افتد. اما نمونه ملموس آن در سال ۹۴ توسط شرکت کنتورسازی اتفاق افتاد و در سال ۹۵ کشف شد. موضوع از این قرار بود که شرکت کنتورسازی پیمانکار تجهیز ۲۰۱ هزار فروشگاه در سطح کشور شود که آن‌ها را مجهز به صندوق‌های مکانیزه فروش کند. اما این قرارداد به اجرا نرسید و یکسری اتفاقات بد برای شرکت به وجود آمد.

حسابرس نیز به نوعی در انجام وظایف خود دچار مشکل و تعلل شد و مهر تایید به این صورت‌های مالی زد که در نهایت یکسری از سهامداران متضرر شدند.

سوال: آیا در بازار‌های مالی سایر کشور‌ها نیز دستکاری در صورت‌های مالی صورت گرفته است؟

آقای فلاح: در آمریکا نیز شرکت انرون دچار چنین موضوعی شد و حساب‌سازی و صورت‌سازی شکل گرفت که سرانجام این شرکت نیز به ورشکستگی رسید. سپس کمیسیون اوراق بهادار ایالات متحده ورود کرد و تعداد بسیاری از افراد دستگیر شدند، اما بخشی از سهامداران متضرر شدند.

همچنین حدود یک الی دو سال پیش نیز در صورت‌های مالی شرکت نیسان در ژاپن مشکلاتی رخ داد و در این شرکت نیز تخلفاتی به وقوع پیوست.