نگاهی به گزارش جدید مرکز آمار ایران از تورم مصرف‌کنندگان براساس دهک‌های درآمدی در اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد که حمل‌و‌نقل با ۰.۷۸درصد بیشترین تورم و سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) با منفی ۰.۱۶کمترین تورم را داشته است. بیشترین تورم حمل‌ونقل مربوط به دهک دهم با ۱.۶۵درصد و کمترین آن متعلق به دهک اول با ۰.۳۳درصد است. افزایش تورم دهک‌های مختلف هزینه‌ای در اردیبهشت‌ماه خارج از انتظار رخ‌داد؛ این نتیجه دومین گزارش مرکز آمار ایران در سال جدید، از تورمی است که دهک‌های اول تا دهم یعنی کم‌درآمدترین اقشار جامعه و دهک دهم یعنی پرمصرف‌ترین دهک جامعه متحمل شده‌اند.

براساس این گزارش، درحالی‌که نرخ تورم نقطه‌ای دهک‌های هزینه‌ای در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱، به ۳۹.۳درصد رسید، تورم نقطه‌ای دهک اول و دهک دهم به نقطه برابر رسیده است! این اتفاق به معنای برابر شدن تورم کلی سبد هزینه مصرف است چراکه برابر اعلام مرکز آمار، در اردیبهشت‌ماه تورم دهک اول ۴۱.۲درصد و تورم دهک دهم هم به همین میزان بوده است.

با توجه به این‌که ماه قبل تورم سبد مصرف دهک اول از حیث وزن کالا‌های خوراکی و غیرخوراکی، ۳۷.۳درصد بود و تورم دهک دهم به ۳۶.۵درصد می‌رسید، جهش بی‌سابقه‌ای در فشار هزینه‌ای به وجود آمده است.

از طرفی طبق گزارش شاخص کل (تورم اردیبهشت‌ماه) مرکز آمار، افزایش ۳.۵درصدی تورم را شاهد بودیم که به‌همین‌دلیل تورم دهک اول ۳.۹درصد و تورم دهک دهم ۴.۷درصد افزایش یافته است.

کاهش سهم فقرا از درآمد

دلیل افزایش بیشتر تورم دهک دهم، گسترده بودن میزان مصرف خانوار‌هایی است که در این دهک قرار دارند. هرچه میزان مصرف دهک‌های بالای جامعه بیشتر باشد، تورم کل بیشتر افزایش می‌یابد، چراکه سهم دهک‌های پایین جامعه از درآمد کل کاهش یافته است.
براساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران، سهم فقیر‌ترین دهک جامعه از درآمد کل از ۲.۶درصد در سال ۹۰ به ۲.۲درصد در سال ۹۹ کاهش پیدا کرده است. با این‌حال ۱۰درصد ثروتمند جامعه (دهک دهم) حدود ۳۲درصد از درآمد کل را در سال ۹۹ به خود اختصاص داده‌اند.

سرریز تورم از دهک بالا

به‌این‌ترتیب میزان مصرف دهک‌های پایین از مصرف کل کاهش یافته، اما به‌دلیل افزایش مصرف دهک‌های پردرآمد، تورم کل که روی سبد مصرف تمام دهک‌ها قرار می‌گیرد، افزایش پیدا کرده است. تورم از سمت دهک‌های بالا به سمت دهک‌های پایین سرریز کرده است.
در بررسی ترکیب تورم سبد مصرف دهک‌های درآمدی (خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات) دهک اول و دهک دهم بیشترین تورم
را سهم برده‌اند. بر این اساس، دهک اول ۴۹.۵درصد و دهک دهم ۵۱درصد تورم را تجربه کرده‌اند. دهک‌های دوم تا ششم ۴۸درصد تورم و دهک‌های هفتم، هشتم و نهم، تورم به ترتیب ۴۹، ۴۹ و۵۱ درصدی را شاهد بوده‌اند.

چسبندگی تورم غیرخوراکی‌ها

در بخش کالا‌های غیرخوراکی و خدمات برخلاف بخش خوراکی، آشامیدنی و دخانیات، تورم دهک‌ها در نرخ پایین تر، به یکدیگر چسبندگی دارند. تورم این بخش برای دهک‌های اول تا ششم، ۳۱درصد و دهک‌های هفتم تا دهم، به ترتیب ۳۲، ۳۳، ۳۴ و ۳۸درصد است. پایین بودن تورم در این بخش به رکود مسکن و کاهش تقاضا برای گردشگری برمی‌گردد.

تورم بالای نان و غلات

بر این اساس، دهک اول درآمدی بیشترین تورم را در بخش خوراکی‌ها تجربه کرده است؛ به این معنی که دهک اول در اردیبهشت‌ماه ۲.۱۰درصد تورم بیشتری را از بابت تهیه مایحتاج خود نسبت به فروردین‌ماه متحمل شده است. درحالی‌که سهم تورم دهک دهم ۰.۶۶درصد است.

تورم دهک دوم هم ۲درصد و دهک‌های سوم تا نهم هم یک درصد تورم بیشتر را نسبت به فروردین‌ماه تجربه کرده‌اند. بررسی تورم گروه خوراکی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین تورم مربوط به نان و غلات است.

در این زمینه هم بیشترین تورم متوجه دهک‌های اول و دوم با ۰.۸۳درصد بود. درحالی‌که تورم نان و غلات مصرفی دهک‌های نهم و دهم، به ترتیب ۰.۵۵درصد و ۰.۳۵درصد بوده است. ارقام بخش نان و غله نشان می‌دهد که سبد مصرف دهک‌های پایین درآمدی با قوت غالب پر شده است.

به‌همین‌دلیل تورم نان و غله از سمت دهک‌های پایین به سمت دهک‌های بالا سرریز شده است. با این‌که تورم بخش حمل‌و‌نقل در کل کشور ۰.۷۸درصد است، اما دهک اول به‌دلیل نداشتن خودرو و هزینه‌های سوخت، کمترین تورم را در کل کشور تجربه کرده‌اند، اما تورم نهم و دهم بالای یک درصد در اردیبهشت‌ماه افزایش یافته است.

این افزایش تورم نقطه‌ای دهک‌ها در اردیبهشت‌ماه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما به اعتقاد مرتضی افقه، استاد دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران، این افزایش تورم، ناشی از تشدید تورم انتظاری آغاز ۱۴۰۱ است. وی در این مورد به جام‌جم گفت: «تورم انتظاری ناشی از سیاست حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و تفاوت قیمت زیاد آن با دلار ۲۳هزار تومانی که به حدود ۹۰۰۰ تومان می‌رسد، دلیل این افزایش تورم انتظاری است.»

به نظر می‌رسد که دولت با هدف کاهش آثار تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به توزیع یارانه غیرنقدی روی آورده است. باید دید که با آماده شدن زیرساخت‌ها و آغاز توزیع یارانه‌ها در قالب جدید، تورم انتظاری فروکش می‌کند یا این روند ادامه دارد.

منبع: جام جم