حجامت، کوزه اندازی‌تر یا بادکش درمانی (به انگلیسی: Cupping therapy) از جمله زیر شاخه‌های پزشکی جایگزین است که از روش قدیمی‌تر کوزه اندازی‌تر در طب سنتی چین منشا می‌گیرد.

این متد درمانی با اعمال مکش، گرما و همچنین ایجاد نوعی خلأ به کمک وسیله‌ای کاسه مانند روی نقاط خاصی از پوست بدن انجام می‌شود. مرکز شکوفایی چنین روش‌هایی عمدتا قاره آسیا به شمار می‌رود. با این حال در قسمت‌هایی از شرق اروپا، خاورمیانه و آمریکای لاتین نیز رواج دارند. امروزه حجامت به عنوان شبه علم شناخته می‌شود.

بیشتربخوانید

• دلایلی برای انجام "حجامت در فصل بهار" و تضمین سلامتی!

در دوران یونان باستان، بقراط (حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد) از بادکش برای درمان بیماری‌های داخلی و مشکلات ساختاری استفاده می‌کرد. این روش توسط مسلمانان توسعه یافت و جزئیات بیشتری به آن افزوده شد.

استفاده از جانداران برای ایجاد اثر مَکِشی روی پوست در شمار نخستین متد‌های ابداعی بشر در امر درمان طبقه بندی می‌شود.

ساده‌ترین کاربرد آن مکش چرک یا سم و نیش حیوانات بوده است. شواهد این نوع کاپینگ در تمامی نقاط جهان یافت شده است، اما قدیمی‌ترین یافته‌های مستند مبتنی بر استفاده از کاپینگ در پزشکی به مصر باستان باز می‌گردد. حتی نشانه‌های این روش درمانی در نوشته‌های چینی هزار سال قبل از میلاد نیز یافت شده است. امروزه کاپینگ به عنوان بخشی از طب سنتی چین و در قلمرو طب سوزنی نیز کاربرد دارد.

روش‌های حجامت
به طور کلی حجامت به دو روش صورت می‌گیرد:

- روش خشک: تنها بادکش انجام می‌شود.

- روش خیس: در این روش ابتدا بادکش انجام شده و سپس عمل حجامت دنبال می‌شود.

نوع حجامت خیس از دیرباز بین ایرانیان بسیار مورد توجه و استقبال بوده است. تمام بزرگان طب سنتی ایران، حجامت را به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی معرفی کرده اند. زکریای رازی در کتاب «الحاوی» و ابوعلی سینا در کتاب «قانون»، به طور مفصل در مورد حجامت و کاربرد آن در درمان بیماری‌های مختلف صحبت کرده اند.

در هر دو روش پزشک از یک ماده قابل اشتعال مانند الکل، گیاه و یا کاغذ استفاده می‌کند و آن را داخل یک وسیله فنجانی شکل روی پوست قرار می‌دهد. تا زمان خاموش شدن آتش، فنجان روی پوست باقی می‌ماند و همانطور که هوای داخل آن خنک می‌شود خلا ایجاد می‌کند. مکش باعث می‌شود که پوست حجیم شده و رگ‌های خونی نمایان شوند. فنجان معمولا تا ۳ دقیقه در محل نگه داشته می‌شود.

‌می‌توان برای ایجاد مکش از یک پمپ پلاستیکی به جای آتش استفاده کرد. به همین دلیل گاهی اوقات درمانگر از فنجان‌های سیلیکونی استفاده می‌کند که به راحتی روی پوست حرکت کرده و برای ماساژ قابل استفاده هستند.

در حجامت مرطوب پس از برداشتن فنجان برش‌های سطحی و کوچک روی پوست ایجاد می‌کنند و برای بار دوم مکش انجام می‌شود تا مقدار کمی خون خارج شود. معمولا در اولین جلسه از ۳ تا نهایتا ۵ فنجان استفاده می‌شود. جامعه حجامت بریتانیا یادآور می‌شود که بیش از ۵ تا ۷ فنجان در یک جلسه حجامت اساسا نادرست است و باید از آن پرهیز شود.

بعد از حجامت از پماد آنتی بیوتیک، باند و یا در برخی از موارد آنتی بیوتیک‌های خوراکی برای جلوگیری از عفونت استفاده می‌شود. پوست نیز در عرض ۱۰ روز دوباره به حالت طبیعی بر می‌گردد. طرفداران حجامت مرطوب معتقدند که این روش مواد و سموم مضر بدن را از بین می‌برد و حالت تسکین دهندگی دارد.

مزایای درمانی
بر اساس یک مطالعه مروری مربوط به سال ۲۰۱۸ که از طریق کتابخانه دیجیتال ساینس دایرکت قابل دسترسی است، اثرات حجامت درمانی عبارت اند از:

- تقویت جریان خون پوست

- تغییر خواص بیومکانیکی پوست

- افزایش آستانه درد

- بهبود متابولیسم موضعی بی هوازی

- کاهش التهاب

- تقویت ایمنی سلولی

همچنین مشخص شده که اثر مکانیکی حجامت سبب افزایش جریان خون موضعی و کشش بافت زیرین می‌شود.

فعال‌سازی هم اکسیژناز- ۱ ژنی که نقش مهمی در پیشگیری از التهاب عروقی ایفا می‌کند، با بسیاری از مزایای سلامت موضعی و سیستمیک حجامت درمانی در ارتباط است.

بر اساس یافته‌های مقالاتی که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا در دسترس هستند، همچنان هیچ نظریه واحدی برای توضیح کامل مکانیسم اثرات حجامت وجود ندارد. با این حال برخی از محبوب‌ترین نظریه‌ها به شرح زیر هستند:

- تغییر در روند پردازش سیگنال درد

- تحریک افزایش گردش خون از طریق آزادسازی نیتریک اکسید

- تحریک سیستم ایمنی با ایجاد التهاب موضعی و مصنوعی

- افزایش سطح ترکیبات ایمنی مانند اینترفرون و فاکتور نکروز کننده تومور

- افزایش جریان لنف در سیستم لنفاوی

- کاهش اسید اوریک و هر دو نوع کلسترول

- تغییر ساختار مولکولی و عملکرد هموگلوبین

با وجود تئوری‌های متعدد، هنوز هم به تحقیقات معتبر بیشتری برای تایید اثرات حجامت و همچنین مکانیسم‌هایی که ممکن است توسط آن‌ها از درمان بیماری‌ها حمایت کند یا نکند نیاز است.

از جمله دیگر مزایای احتمالی حجامت درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- اختلالات خونی مانند آنمی

- بیماری‌های روماتیسمی مانند آرتریت و فیبرومیالژیا

- ناباروری و بیماری‌های زنان

- مشکلات پوستی مانند اگزما و آکنه

- فشار خون بالا

- میگرن

- اضطراب و افسردگی

- آلرژی و آسم

- واریس

موارد منع حجامت
عدم رعایت نکات بهداشتی که می‌تواند بسیار خطرناک باشد

- نوزادان از بدو تولد تا چهار ماهگی

- خانم‌ها در دوران قاعدگی

- افرادی که دچار مشکل کمبود پلاکت خون هستند

- کسانی که طبق اصول طب سنتی دچار غلبه شدید بلغم هستند

- بانوان باردار

- مبتلایان به فشارخون بالا؛ که البته در مورد این افراد توصیه می‌شود اول با استفاده از حجامت گرم وخشک فشارخون را کاهش داده و سپس حجامت مرطوب انجام شود.

رعایت کامل و دقیق موارد بهداشتی
- استعمال سیگار تا ۱۲ ساعت قبل از حجامت ممنوع است
- حجامت در حالت گرسنگی و سیری کامل مضر است
- برای جبران ضعف احتمالی پس از حجامت، شربت شیرین ترجیحا حاوی عسل میل کنید
- تا ۲۴ ساعت پس از حجامت ورزش یا کار سنگین ممنوع است
- تا ۱۲ ساعت قبل و بعد از حجامت نزدیکی توصیه نمی‌شود
- تا ۲۴ ساعت ماهی، لبنیات، غذای شور، غذای سرد و تند و تیز مصرف نکنید
- حداقل تا ۱۲ ساعت پس از انجام حجامت جهت جلوگیری از عفونت زخم استحمام ممنوع است

منبع: عصر ایران