بنایی که قدمت ساخت آن به زمان هخامنشیان می‌رسد و همچنان با قدرت پابرجاست و حدود ۲۵ قرن، به کار خود ادامه داده و زمین‌های کشاورزی شهرستان کوار را سیراب می‌کند.

جاذبه‌های گردشگری از مهمترین دلایل مسافرت افراد به یک مقصد خاص است؛ انگیزه‌ یافتن چیزهای جدید در زیر پوشش کنجکاوی، تجربه، ماجراجویی و فرهنگ رابطه بسیار نزدیکی با جاذبه‌های گردشگری دارند و به طور معمول جاذبه‌هایی از سوی افراد جستجو می‌شوند که میراث و ویژگی‌ های منحصر به فرد و متمایز فرهنگی و طبیعی یک ناحیه را منعکس  کنند.

یکی از این مناطق چشم نواز طبیعی و تاریخی ایران در  شهرستان کوار به نام بند بهمن است که زیبایی آن چشم هر بیننده ای را خیره می‌کند چرا که مردمان قدیم بدون هیچ گونه  امکانات و ابزارها و ماشین آلات امروزی با علم خود بنایی را ساختند که با وجود گذر این همه سال باز هم کاربرد دارد و به غیر از مکانی تفریحی و دلپذیر مکانی برای اشتغال مردم شهرستان را نیز فراهم آورده است.

این سد شگفت انگیز را می‌شود از جهات مختلف بررسی کرد، از نظر موقعیت جغرافیایی، از منظر تاریخی و قدمت بنا، از جهت کاربرد آن و  رونق کشت و کار و کشاورزی و البته گردشگری که این روزها بیشترین ره‌آورد را برای هر شهرستانی دارد.

فرزاد حدادی رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت: مجموعه پل و بند بهمن  ۳۰ تیرماه سال ۱۳۵۲ با شماره ۹۴۷ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سدی تاریخی مربوط به دوره هخامنشیان

او گفت: بند بهمن کوار در  ۸ کیلومتری شهر کوار و فاصله ۵۸ کیلومتری شهر شیراز در مسیر جاده شیراز به فیروزآباد و بر روی رودخانه قره آقاج در زمان هخامنشیان بنا شده است و طول بند به ۱۳۰ متر و ارتفاع آن در مرتفع ‌ترین نقطه به ۹ متر می ‌رسد.

حدادی گفت: شاهکار مهندسی در سازه‌های آبی منطقه‌ای که بند بهمن ساخته شده، سازندی به نام رازک است که ترکیبی از مواد آهکی، مارلی و سنگ است که این ساختار در روی زمین به صورت لایه‌های موازی از آهک مارل و سنگ و لایه‌های مارل دیده می‌شود.

مصالح به‌کار رفته در بند بهمن، دلیل استحکام آن

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت:  ریشه بند در زمین و از جنس لایه سخت سنگ و آهک مارن است و معماران بنای بند را از سنگ و ساروج بر روی این لایه قرار داده اند و همین موارد یکی از عامل استحکام چند صد ساله بند تا به امروز شده است.

او گفت: مارل بخشی از بافت زمین است که مقاومت ندارد و با آب شسته می‌شود انتخاب این بخش برای حوضچه آرامش بند سبب شده تا آب متلاطم و پر فشار سرریز شده از سد با از دست دادن انرژی تخریب کننده، در مسیر رودخانه به صورت آرام جریان یابد و به مسیر خود ادامه دهد.

حدادی گفت: این لایه های آهک مارنی نیز در مهار قدرت آب تاثیر گذار است و مصالح مورد استفاده در بنا قطعات سنگ طبیعی کوهستان و ملات ساروج است.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت: این بند دارای ۵ آب شیر است که سرریز آب به شکل  آبشارهایی زیبا از روی بند سرریز می‌شود و به غیر از ایجاد جلوه ای زیبا، امکان عبور و مرور از روی پل را نیز میسر کرده است.

او گفت: آب ذخیره شده در پشت این بند از طریق کانال‌های انحرافی و دریچه‌های فلزی کنترل کننده وارد نهر اعظم شده و برای استفاده کشاورزی به روستا‌های پایین دست سراریز می‌شود.

حدادی گفت: بند بهمن برای بالا بردن سطح آب و انحراف جریان آن از طریق کانالی به دشت کوار برپا شده است، این بند در محلی بنا شده که دو رشته کوه به هم نزدیک می‌شود، طوری که بخشی از بند بر بدنه سنگی کوه و بخش دیگر آن بر بستر سنگی رودخانه قرار گرفته و همین موضوع نیز یکی از مواردی است که  موجب استحکام و ماندگاری آن در طی دو هزار و پانصد سال گذشته شده است. 

سد بهمن به لحاظ  ساختار فنی بی نظیر است

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت: در پشت سدها حوضچه‌هایی می سازند که آب سرریز سد که در آن می ریزد سبب تخریب پایه های سد نشود و حوضچه آرامش بند که ساختی طبیعی بدارد و دست ساز نیست از کف پایین بند هشت متر ژرفا دارد.

او گفت: این اثر کهن و تاریخی دارای کانال دست کند بسیار جالب توجهی است که تاکنون ناشناخته باقی مانده و می‌ تواند نامی بلند در زمره سازه‌ های آبی کشور داشته باشد.

حدادی گفت: مجرایی که آب سد را به دشت کوار منتقل می کند در گوشه شرقی سد و در بدنه سنگی کوه ساخته شده است که این آب بعد از تامین آب کارخانه قند، وارد دشت کوار شده و مورد استفاده حدود ۲۰ روستا قرار می گیرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت: این بند به بهمن پسر اسفندیار منسوب است. بهمن بن اسفندیار همان اردشیر دراز دست و یا به عبارت دیگر اردشیر اول، پسر خشایار، پنجمین پادشاه هخامنشی است که در سال ۴۶۴ پیش از میلاد به پادشاهی رسید و تا ۴۲۴ قبل از میلاد پادشاهی کرد. 

او گفت: اولین بار بناکتی، در سال ۷۲۱ هجری قمری سازنده‌ آن را بهمن بن اسفندیار ذکر می‌ کند و از آن به بعد سایر جغرافی دانان آن را تکرار کرده اند بیشتر عمر بند بهمن تا  سال ۲۴۷۰ و حداقل عمر آن ۲ هزار  و ۴۳۰ سال است.

حدادی گفت: این بند دوهزار و پانصد ساله، در طول تاریخ چندین بار از سوی حکومت های مختلف ایران مرمت شد و آخرین مرتبه ای که در پیش از انقلاب بند بهمن تعمیر شده در سال ۱۳۲۶ بوده است که جهادسازندگی رویه تاج سد را با میلگرد و سیمان پوشاند. اما در اثر فرسایش آب در حال حاضر سیمان رویه ساییده شده و میلگردها نمودار گشته است.

استفاده از ظرفیت  بسیار بالای مناطق گردشگری شهرستان کوار

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کوار گفت: امروزه صنعت گردشگری یکی از اشتغال زا ترین و پر درآمد ترین فعالیت های اقتصادی است و کشورهای جهان بخصوص کشور های در حال توسعه تلاش گسترده ای در جهت توریست به اشکال مختلف می نماید و فواید آن به لحاظ اقتصادی، فرهنگی اجتماعی نصیب کشور و مردمان سرزمین خود گردیده اند و موجب رفاه آسایش و شناخت و حفظ یادمانهای تاریخی و تفریحی کشور خود شده اند.

حدادی گفت: شهرستان کوار با پیشینه تمدنی کهن و جاذبه‌های متنوع توریستی و موقعیت برجسته اقلیمی، ضمن آنکه خواهان منافع اقتصادی ناشی از صنعت توریست از جمله اشتغالزایی و درآمد ارزی است، بر حفظ ارزش های متعالی و هویت فرهنگی وتمدنی خود نیز تاکید دارد که در این زمینه لازم است قدم های مهمی برداشته شود.

او گفت: فعالیت های صنعت توریسم تا حد زیادی به سایر فعالیت های جاری و عمرانی یک شهر وابسـته بوده و متکی به ایجاد تاسیسات زیربنایی گونـاگون و سـایر عوامـل حمایـت کننـده از آن است.

منبع: فارس