حق الناس، به معنای حق مردم بر یکدیگر است و در دین مبین اسلام به آن تأکید بسیاری شده ؛ به طوری که خداوند حق مردم را نسبت به حق خود در اولویت قرار داده است و روایاتی هم در این زمینه وجود دارد.

اهمیت حق الناس تا جایی است که حضرت امیرمومنان (ع)، خوردن به ناحق و تجاوز به مال یک مسلمان را از عظیم‌ترین گناهان برشمرده اند.

حضرت علی (ع) فرموده اند: «جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ حُقُوقَ عِبَادِهِ مُقَدِّمَةً لِحُقُوقِهِ فَمَنْ قَامَ بِحُقُوقِ عِبَادِ اللَّهِ کانَ ذَلِک مُؤَدِّیاً إِلَى الْقِیامِ بِحُقُوقِ اللَّه‏» «خداوند سبحان حقوق مردم را پیش روى حقوق خود گردانید، پس هر که حقوق بندگان خدا را رعایت کند، این کار به رعایت کردن حقوق خدا بیانجامد.»

حق مومن بالاترین عبادت‌هاست

همچنین امام جعفرصادق (ع) درباره ادای حق مومن به عنوان بالاترین عبادت‌ها فرموده اند: ««ما عُبِدَ اللهُ بِشیءٍ اَفضلَ مِن اداءِ حَقِّ المُؤمِنِ» «هیچ عبادتی بالاتر از ادای حق مؤمن نیست.»

حجت الاسلام والمسلمین بهاء الدین قهرمانی نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و کارشناس مذهبی می‌گوید: حق الناس، به گناهانی گفته می‌شود که در رابطه با حقوق مردم بر گردن انسان است و حق الله شامل مواردی است که مربوط به حق مردم نیست و درمورد حقوق خداوند متعال است و از جمله مصادیق حق الناس، غیبت، عدم مراعات همسایگی، تهمت، شایعه، زخم زبان، قضاوت نادرست، سرزنش، اهانت، مال دیگران را ادا نکردن، آبروریزی، تخریب شخصیت است و همچنین مصادیق حق الله، ترک نماز و روزه و موارد دیگر است.

حق الناس، از بزرگ‌ترین گناهان است

به گفته حجت الاسلام والمسلمین بهاء الدین قهرمانی نژاد، حق الناس، از اهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که اگر مراعات نشود زندگی‌ها مختل می‌شود و روایات متعددی نیز در این باره وجود دارد که اگر حق دیگران به جا آورده نشود، پروردگار الهی، چنین بندگانی را نمی‌بخشد.

او می‌گوید: حق الناس، از جمله بزرگ‌ترین گناهانی است که عقوبت بسیاری دارد و در بعضی از روایات می‌بینیم که تعابیر تکان دهنده‌ای برای آن بیان شده است؛ به طوری که امام جعفر صادق (ع) فرموده اند: ««مَن اَکلَ مِن مالِ اَخیهِ ظُلماً وَ لَم یَرُدَّهُ اِلَیهِ اَکلَ جَذوَةً مِنَ النّارِ یَومَ‌الِقیامَةِ» «کسی که از مال برادر دینی خود به ناحق بخورد و آن را به صاحبش برنگرداند خوراک او در روز قیامت شعله‌های آتش خواهد بود.» و یا حضرت، در حدیث دیگری تأکید کرده اند: «اَلمِرصادُ قَنطَرةٌ علی‌الصِّراطِ لایجوزُها عبدٌ بمَظلَمةِ عَبدٍ»؛ «مرصاد (کمینگاه) جایگاه رفیعی است بر روی پل صراط که (فردا) هیچ بنده‌ای که حق و مظلمه‌ای از مظالم عباد به گردنش باشد، از آن عبور نخواهد کرد.»

جبران حق الناس در گرو کسب رضایت از صاحبان حق 

به گفته این کارشناس مذهبی، بنابراین، اگر فردی از دنیا برود و حق الناسی به گردن او باشد باید جبران شود. بدین صورت که اگر مالی است، ورثه فردِ مدیون باید جبران کنند و اگر غیر مالی است، باید از آن فردی که حقش ضایع شده یا در صورت فوت او، از نزدیکانش حلالیت طلبیده شود و در غیر این صورت باید برای او دعا کنند تا حق او جبران شود.

جبران حق الناس در گروِ کسب رضایت از صاحبان آن حق است و جبران آن بسیار دشوارتر از حق الله است و در رابطه با جبران حق الناس نیز روایاتی وجود دارد تا جایی که از امام سجاد (ع) سوال شد: «اگر کسى حق یک مسلمان را ضایع کند، آن مسلمان چگونه مى ‏تواند حق خویش را بستاند؟» آن حضرت در پاسخ فرمودند: «در قیامت به اندازه حق مظلوم، از اعمال نیک ظالم بر مى ‏دارند و به اعمال مظلوم مى ‏افزایند. سپس، از آن امام بزرگوار سؤال شد: «اگر ظالم، حسنه ‏اى نداشته باشد، چه مى ‏شود؟» فرمودند: «گناهان مظلوم را به پرونده اعمال ظالم منتقل مى‏ کنند «إِنْ لَمْ یکنْ لِلظَّالِمِ حَسَنَاتٌ فَإِنَّ لِلْمَظْلُومِ سَیئَاتٍ یؤْخَذُ مِنْ سَیئَاتِ الْمَظْلُومِ فَتُزَادُ عَلَی سَیئَاتِ الظَّالِم.»