زنان سرپرست خانوار از جمله گروه‌های آسیب پذیر جامعه شناخته می‌شوند که از جهات گوناگون اجتماعی، اقتصادی و سلامت نیازمند توجه ویژه اند.

در واقع زنان سرپرست خانوار، زنانی هستند که علاوه بر نقش مادری، وظیفه سنگین پدری را نیز عهده دارند. این دسته از زنان جزو گروه‌های آسیب پذیر جامعه هستند که عواملی، چون طلاق، فوت، اعتیاد همسر، از کار افتادگی، رها شدن توسط همسر یا پدر، موجب آسیب پذیر شدن آن‌ها می‌شود.

تبعیض جنسیتی در بازار کار

از سوی دیگر تبعیض‌های جنسیتی در بازار کار زنان بخصوص زنان سرپرست خانوار مشکلات این قشر را دوچندان کرده است، در حالی که نگاه جامعه به این قشر از زنان باید ایجاد احساس امنیت و قوت در بین آن‌ها باشد.

همگان به این موضوع واقف هستیم که پررنگ‌ترین و اساسی‌ترین نقطه قوت و ضعف هر جامعه‌ای بانوان و بخصوص اگر مادران دارای روحیه شاد و سلامت باشند فرزندان قوی با روحیه رو به تکاملی را به جامعه هدیه می‌دهند.

در این راستا داشتن امنیت شغلی میتواند در تربیت و پرورش فرزندان نقش بسزایی داشته باشد، کمک برای کارآفرین شدن زنان بالاخص زنان سرپرست خانوار و یا حتی ایجاد بازار کار دائمی میتواند بسیاری از این مشکلات و دغدغه‌ها را کم کند.

زنان سرپرست خانوار را دریابیم

اگرچه مشکل اشتغال در کشور ما یک معضل اساسی است که هرچند ریشه در مشکلات اقتصادی دارد، ولی بیکاری به علت معضلاتی که ایجاد می‌کند ابعاد اجتماعی و فرهنگی و. را هم بدنبال دارد.
با توجه به بافت جمعیتی ایران، بیکاری یکی از مشکلات فرا جنسیتی است و هم مردان و هم زنان است.

یکی از معضلات جدی جامعه که سالهاست مردم با آن درگیرند، مسئله خانوار‌های تک سرپرست است که عمدتاً سرپرست اقتصادی این‌گونه خانوار‌ها را زنان بیوه یا مطلقه با فرزند بر عهده دارند. مسئله اولیه و اصلی خانوار‌های تک سرپرست اقتصادی و معیشتی است و از همین روست که بهبود وضعیت اقتصادی کشور پاسخ اصلی به مشکلات این طبقه از جامعه می‌باشد. البته در کنار بعد اقتصادی موضوع، کارشناسان حوزه علوم اجتماعی همواره تاکید دارند که توجه به وضعیت زنان سرپرست خانواده تنها جنبه اقتصادی ندارد و باید از نقطه‌نظر فرهنگی و جمعیتی نیز مورد توجه قرار بگیرد و در این راستا سیاست‌های حمایتی مناسب تنظیم شود.

براساس تعریف سازمان بهزیستی، زنانی که سرپرست خانوار هستند، غالباً به تنهایی عهده‌دار تامین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار می‌باشند.

از زاویه فرهنگی، مسائلی، چون طلاق یا فوت شوهر و موانع موجود برای ازدواج مجدد در رأس فهرست مشکلات قرار دارند. علاوه بر زنان بیوه یا مطلقه، همسران مردان معتاد، از کار افتاده، معلول یا زندانی، همسران مردان مهاجر – بدون اجازه قانونی کار و زنان خودسرپرست نیز شامل این گروه می‌شوند.

روند صعودی تعداد زنان سرپرست خانوار

دهباشی مدیرکل بهزیستی استان قزوین می‌گوید: تعداد زنان سرپرست خانوار به جهت افزایش نرخ طلاق و جرایم اجتماعی، افزایش تعداد زندانیان، اعتیاد و مهاجرت روند صعوی دارد.

از آنجایی که مقوله زنان سرپرست خانوار در چارچوب رفاه خانواده امر مهمی است از این رو باید به صورت ویژه‌ای به آن توجه شود.

دهباشی اضافه می‌کند: خدمات حمایتی مستمر برای خانواده‌های زن سرپرست و نیازمند در اداره کل بهزیستی در قالب مستمری ماهانه، خدمات بیمه‌ای به عنوان چتر حمایتی برای گروه‌های هدف انجام می‌شود.

 همچنین حمایت برای بهبود وضعیت تحصیلی دانش آموزان عضو خانواده‌های نیازمند و پرداخت کمک هزینه شهریه دانشجویی به منظور ایجاد فرصت‌های برابر برای این افراد انجام می‌شود.

 حمایت‌های غیرمستمر به منظور رفع مشکلات و یا تسهیل و تسریع فرآیند توانمندسازی به صورت موردی و بنا به ضرورت هم به زنان سرپرست خانوار پرداخت می‌شود.

 این نوع حمایت هم شامل بهداشت، برنامه‌های فرهنگی، تربیتی و آموزشی، مشاوره، مددکاری، کمک هزینه حق الوکاله و دادرسی، کمک هزینه نقدی، کالا و سایر موضوعات است.

در حال حاضر سه هزار و ۶۶۴ زن سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی از خدمات مختلف مستمری و توانبخشی بهره‌مند هستند.

ارائه خدمات به ۲۰ هزار زن سرپرست خانوار

ناصر ظاهری مدیرکل کمیته امداد استان قزوین از ارائه خدمات مختلف بیست هزار زن سرپرست خانوار خبرمی دهد و می‌گوید: در حال حاضر نسبت جمعیت مددجویان تحت حمایت این نهاد به جمعیت کل استان ۴،۹ درصد است و نسبت خانوار مددجویی تحت حمایت به کل خانوار استان ۸.۱ درصد است.

 بررسی آمار مددجویان نشان می‌دهد که از مجموع مددجویان تحت حمایت ۱۶ هزار و ۹۰۵ خانوار زن سرپرست خانوار در سال ۱۳۹۹ در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۹ هزار خانوار افزایش یافته که تحت حمایت این نهاد قرار دارند.

ظاهری با اشاره به اینکه حدود ۷۰ هزار نفر تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی قزوین قرار دارند اضافه می‌کند: ۶۰ درصد از افراد تحت حمایت را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهند که ۴۰ درصد آنان به علت فوت سرپرست، ۲۳ درصد به علت ازکارافتادگی، ۱۰ درصد به علت مطلقه بودن و یک درصد هم خانواده زندانیان راشامل می‌شوند.

مدیرکل کمیته امداد امام خمینی همچنین می‌گوید: ۳۵ درصد اشتغال ایجاد شده در قزوین، سهم زنان سرپرست خانوار است.

آموزش مهارتی به زنان سرپرست خانوار

زنان سرپرست خانوار در قزوین از آموزش‌های مهارتی بهره‌مند می‌شوند.

سید محمود عرب مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای قزوین هم می‌گوید: زنان سرپرست خانوار در این استان با هدف توانمندسازی و اشتغالزایی از آموزش‌های مهارتی این دستگاه بهره‌مند می‌شوند.

 برای توانمندسازی مهارتی زنان سرپرست خانوار و اعضای خانواده آنان از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی در رشته‌های متناسب با بازار کار آمادگی داریم.

در سال گذشته ۲۰ هزار نفر ساعت آموزش مهارتی برای زنان سرپرست خانوار در استان قزوین ارایه شده است.

 آموزش‌های مهارتی در بخش دولتی به گروه‌های مختلفی از جامعه از جمله زندانیان، سربازان، روستاییان، دانشجویان و افراد تحت پوشش نهاد‌های حمایتی شامل کمیته امداد و بهزیستی ارایه می‌شود.

ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار از رویکرد‌هایی بوده که درسال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌است.

یک نیاز ضروری برای بانوان سرپرست خانوار

مریم منصوری یک بانوی سرپرست خانوار در قزوین می‌گوید: سال‌هاست برای امرار معاش خود و فرزندانم خیاطی می‌کنم و چرخ خیاطی برای کار‌های تولیدی خود را از بهزیستی گرفته‌ام، اما برای عرضه محصول خود در بازار با مشکل مواجهم که در این زمینه باید برای بانوان فکری شود.

 حمایت می‌تواند برای تولید بیشتر دلگرم‌مان کند. اگرچه نهاد‌های حمایتی مانند کمیته امداد امام‌خمینی (ره) و بهزیستی به ما کمک می‌کنند، اما تلاش می‌کنیم در شرایط اقتصادی فعلی، به یک درآمد پایدار دست پیدا کنیم. با توجه به این موضوع، امیدواریم مسئولان بیش‌از گذشته از زنان سرپرست خانوار حمایت کنند.

حمایت از مشاغل‌خانگی

مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری قزوین با بیان اینکه ایجاد مشاغل خانگی می‌تواند راه حل مناسبی برای رفع برخی مشکلات باشد می‌گوید: اشتغال پایدار از مهم‌ترین نیاز‌های زنان سرپرست خانوار است و توجه به این موضوع، زمینه‌ساز کاهش آسیب‌های اجتماعی است.

کبری علیخانی با تأکید بر پرداخت تسهیلات برای کارآفرینی می‌افزاید: بسیاری از بانوان با دریافت تسهیلاتی اندک، اشتغال گسترده‌ای ایجاد می‌کنند که با حمایت بیشتر قطعا می‌تواند گام مهمی در رونق این نوع کسب‌وکار‌ها (مشاغل خانگی) باشد.

توسعه و حمایت از مشاغل خرد و خانگی از نیاز‌های اصلی امروز جامعه است. خودباوری و تلاش برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود استان در حوزه‌های مختلف، صنعتگری، صنایع‌دستی، مشاغل خرد و خانگی می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال پایدار برای همه به ویژه زنان سرپرست خانوار شود.

توسعه مشاغل خانگی، نقش به سزایی در استحکام خانواده دارد.

فاطمه محمدبیگی نماینده مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: استحکام خانواده به عنوان یکی از اهداف جدی در گرو عوامل مختلفی است که توسعه مشاغل خانگی یکی از آن‌ها ست و اشتغالزایی و ترویج فرهنگ کار و امیدآفرینی را در پی دارد.

مشاغلی که ما آن‌ها را مشاغل خرد و خانگی می‌نامیم، در صورت حمایت می‌تواند به یک صنعت تولیدی بزرگ تبدیل شود، زیرا می‌تواند خرده سرمایه‌های خانواده‌ها را کنار هم جمع کند و یک تعاونی خانوادگی شکل دهند.

 استان قزوین ظرفیت‌های بی بدیلی در بخش‌های کشاورزی، گردشگری، انواع سلایق شغلی و مزیت‌های ملی و منطقه‌ای دارد؛ لذا با حمایت از مشاغل خانگی می‌توان بسیاری از معضلات و مشکلات را برطرف کرد.

رفع مشکلات با اجرای صحیح قوانین

به موجب بند «ت» ماده (۸۰) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه مصوب ۱۳۹۵، دولت مکلف به تهیه و تأیید طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی برای تصویب شده است.

بر این اساس معاونت امور زنان و خانواده باید با همکاری وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه، کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، طرح جامع توانمند سازی زنان سرپرست خانوار را تهیه و گزارش اقدامات اجرایی دستگاه‌های مسئول را به صورت شش ماهه به دولت ارائه کند.
اما رفع مشکل زنان سرپرست خانوار عزم مسئولان و اجرای صحیح قوانین این حوزه در قالب برنامه‌های مدون و عدم موازی کاری ها، جدیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی با نظارت بر حسن اجرای قوانین را می‌طلبد.

زیرا خود اشتغالی زنان به توانمندسازی اقتصادی آنان می‌انجامد و از وابستگی آنان به مردان و سازمان‌های حمایتی و همچنین از آسیب‌پذیری آنان می‌کاهد. توانمندسازی از نظر روحی در زنان به ارتقـاء کیفیـت نقـش مادرانه آنان می‌انجامد و از پریشانی‌ها و دغدغه‌های خانواده می‌کاهد.

این در حالی است که در کشور ما با گفتن عنوان زنان سرپرست خانوار بی درنگ متوجه کمیته امداد و بهزیستی می‌شویم و کمتر به یاد نقش و عملکردی که ادارات و سازمان‌ها و نهاد‌های ذیربط می‌افتیم.

متاسفانه در جامعه امروز که مردان از خرج و مخارج‌های سنگین زندگی بر نمی‌آیند بسیاری از بانوان، مردانه برای زندگی سالم و بی دغدغه می‌کوشند، اما برای اینکه در امنیتی نسبی از لحاظ مالی و رفاهی قرار گیرند نیازمند حمایت بیشترند.