کینوآ، گیاهی است با دانه‌های خوراکی سفید، قرمز، سیاه و طلایی، بومی آمریکای جنوبی و پرطرفدار در میان شهروندان غربی.

کینوآ، منبع غنی پروتئین، آهن، انواع ویتامین ها، آنتی اکسیدان‌ها و امگا ۳ به شمار می‌آید و با اینکه از نظر گیاه شناسی جزو غلات نیست، با آن‌ها مقایسه می‌شود و حتی در مناطقی جایگزین گندم و برنج شده است.

کینوآ را به دلیل خواص پرشمارش خاویار گیاهی هم می‌دانند، اما مزیت دیگر کینوآ، کم آب بر بودن کشت آن و مقاوم بودنش به شوری خاک است که سبب شده، کارشناسان جهاد کشاورزی، کشاورزان را به کشت این گیاه ترغیب کنند. گیاهی که البته در میان مردم همچنان ناشناخته است.

محصولی می‌کاریم که مردم نمی‌شناسند

محمد زمانی از تولیدکنندگان کینوآ به خبرنگار ما گفت: کینوآ، نسبت به غلات دیگر مصرف آب زیادی ندارد و چند سالی هست که ما را به کشت آن توصیه کرده اند.

او می‌گوید: در دو سال گذشته برای بازگشت سرمایه ناچار شدم محصول کینوآی مزرعه ام را ارزان بفروشم و بنابراین امسال از کشت آن صرفنظر کردم؛ محصولی که بازار و مشتری ندارد برای کشاورز مایه ضرر است.

بهمن ایراندوست یکی از کشاورزان میمه است که از هفت سال پیش به سراغ کشت‌های کم آب بر رفته؛ او می‌گوید: به دلیل کم آبی سراغ کشت کینوآ رفتم، اما مورد حمایت قرار نگرفتم.

این کشاورز اهل میمه می‌گوید: تا مرحله تولید، مشکلی وجود ندارد، اما بعد از برداشت، کسی متولی و خریدار محصول نیست، هزینه فراوری هم بالاست.

آقای رضایی کشاورز دیگری است که کینوآ کاشته، اما راضی به نظر نمی‌رسد. او می‌گوید: سال اول یک هکتار و سال دوم دو هکتار کینوآ، کاشتم، اما عایدی نداشتم؛ چند روز پیش، دسترنج دو سالم را به مشهد فرستادم تا ۲۰ درصد زیر قیمت، به فروش برسانم.

این کشاورز که نبود بازار مصرف و حمایت نشدن از جانب مسئولان را مشکل عمده در کشت کینوآ می‌داند می‌گوید: کشت گندم، جو، پنبه و حتی هنداونه بذری برای من به صرفه‌تر است و اگر قرار باشد اوضاع به همین شکل ادامه یابد، کشت کینوآ را کنار می‌گذارم.

کینوآ، جایگزین محصولات پرآب بر

اصغر رستمی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: کینوآ، شبه غله مناسب خاک‌های شور، با خواص تغذیه‌ای فوق العاده و مشهور به خاویار گیاهی است؛ اما افراد معدودی از خواص آن آگاهند و همین موضوع، علت بازار کساد این محصول است.

او می‌گوید: کینوآ  در دو فصل بهار و تابستان کشت می‌شود که کشت تابستانه برکشت بهاره برتری دارد.

به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، کینوآ را می‌توان در تمام مناطق استان اصفهان کاشت، اما عمده‌ترین مناطق زیر کشت کینوآ در شهرستان‌های اصفهان، نطنز، برخوار و شاهین شهر و میمه است.

رستمی می‌گوید: دوره رشد گیاه کینوآ، ۹۰ تا ۱۲۰ روز است و در استان اصفهان از هر هکتار مزرعه کینوآ می‌توان ۲۰ تا ۲۵ تن محصول برداشت کرد.

مزیت عمده کشت کینوآ، کم آب بر بودن آن است به طوری که به گفته او، برای آبیاری هر هکتار شالیزار برنج ۲۰ هزار مترمکعب، اما برای آبیاری هر هکتار مزرعه کینوآ، چهار هزار مترمکعب آب نیاز است.

کشت قراردادی برای حمایت از مزرعه داران کینوآ

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: برای افزایش تولید کینوآ، برنامه کشت قراردادی در دستور کار است تا کشاورزان متاقضی با یکی از شرکت‌های فعال قرارداد ببندند و محصول تولیدی شان به صورت تضمینی با قیمت دست کم هرکیلو ۳۰ هزار تومان خریداری شود.

رستمی  برگزاری روز مزرعه کینوآ، آموزش جمعی و انفرادی بهره برداران و تامین بذر و سایر نهاده‌ها را اقداماتی برای حمایت از کشاورزان تولیدکننده کینوآ اعلام می‌کند.

کینوآ، گیاهی که دورریز ندارد و آفت نمی‌زند

علیرضا منصوریان پژوهشگر موسسه آموزش عالی نور ودانش میمه در گفتگو با خبرنگار ما گفت: کینوآ، فاقد گلوتن و از همین رو غذایی مناسب برای بیماران سلیاک است و این را باید به خواص متعدد آن اضافه کرد.

به گفته او  روی پوسته دانه‌های کینوآ ماده‌ای به نام ساپوتین است که مزه تلخی دارد و قابل خوردن نیست، به همین دلیل هیچ آفتی به این گیاه، آسیب نمی‌زند و کشاورزان می‌توانند بدون نیاز به کود کینوآ را بکارند و محصولی ارگانیک برداشت کنند.

این پژوهشگر دانشگاهی می‌گوید: کینوآ هیچ چیز دورریزی ندارد و حتی ساقه خشک آن هم به عنوان علوفه دامی استفاده می‌شود، اما بزرگترین مشکل کشاورزان این است که محصولشان بدون فرآوری قابل مصرف نیست.

فرآوری گیاه کینوآ به معنای جداسازی ساپونین از پوسته است که با دستگاه‌های خودکار خارجی انجام می‌شود و بسیار پرهزینه است.

برای کاهش هزینه‌های کشاورزان جمعی از استادان و دانشجویان دانشگاه پیام نور در موسسه آموزش عالی نور و دانش در سال ۹۶ دستگاه خودکار فرآوری کینوآ را ساختند.

منصوریان در این زمینه می‌گوید: شرکت‌هایی در قم، تهران و مشهد دستگاه‌های چینی را برای فرآوری کینوآ وارد کشور کرده اند، اما، چون عملکرد مطلوبی ندارد و کیفیت محصول را کاهش می‌دهد تصمیم گرفتیم خودمان دستگاهی بسازیم که مجوز بسته بندی را هم برای آن گرفته ایم، اما در بحث صدور مجوز سیب سلامت سختگیری‌هایی است.

او می‌گوید: بیشتر کشور‌های جهان، کینوآ را در سبدغذایی شهروندانشان قرار داده اند و اگر دستگاه فرآوری ما مجوز بگیرد می‌توانیم در زمینه صادرات هم گام برداریم.

این پژوهشگر اصفهانی می‌گوید: اقدام دیگر ما استفاده از کینوآ برای تهیه آرد و بیسکوییت بوده که آن هم وابسته به دریافت سیب سلامت است.

لزوم بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی، زیرکشت بردن زمین‌های شور و ارزش غذایی بالا مزایایی است که کشت کینوآ را در استان اصفهان و برخی استان‌های دیگر، به کشتی به صرفه تبدیل می‌کند. اگر نتیجه بررسی‌های کارشناسان جهاد کشاورزی، درستی ورود کینوآ به الگوی کشت کشاورزان و سبدغذای خانواده هاست، لازم است هم طرحی ریخت تا کشاورزان مورد حمایت قرار بگیرند و هم خانواده‌ها با دانه‌های خوراکی کینوآ آشنا شوند.

گزارش از معصومه اکبری