در لابه لای صخره‌ها و دشت‌های خراسان جنوبی که قدم بگذاریم در هر چند قدم، گیاهان دارویی زیادی دیده می‌شود که بسیاری از مردمان این دیار کویری هیچ شناخت و اطلاعاتی در مورد این گیاهان با ارزش ندارند.

پارسال ۴ هزار و ۴٠۸ هکتار از مزارع استان به زیر کشت گیاهان دارویی رفت که هزار و ۸۱۱ تن گیاه دارویی از آن‌ها برداشت شد.

شناسایی ۸٠٠ نوع گیاه دارویی در دل کویر

۸٠٠ نوع گیاه دارویی تاکنون در خراسان جنوبی شناسایی شده که مهم‌ترین آن زعفران، زیره، انواع نعناع و آویشن، خاکشیر، زنیان، اسطوخودوس، رازیانه، خارشتر، آنغوزه، زوفا و آلوئه ورا است.

شاخص‌ترین گونه گیاهان دارویی در استان زعفران، عناب، زرشک و آنغوزه است که به صورت خام خارج می‌شود.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی می‌گوید: اگر سرمایه گذار بخش خصوصی وارد میدان شود آمادگی حمایت اعتباری از آن‌ها را داریم؛ هرچند دستگاه‌هایی مانند علوم پزشکی و استانداری نیز باید در این زمینه کمک کنند تا راحت‌تر بتوان به این فناوری و ارزش افزوده رسید.

به گفته شایسته، برای ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری نیاز به توسعه فناوری و سرمایه داریم که در استان وجود ندارد تا بتوانیم مواد مؤثره اصلی را احصا کنیم.

فرآوری گیاهان دارویی، اشتغال زایی پایدار و درآمد بالایی را به دنبال دارد؛ حداقل نوع فرآوری هم می‌تواند بسته بندی باشد تا به صورت فله‌ای و کیسه‌ای از استان خارج نشود و به جیب دلالان و خارجی‌ها نرود.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان می‌گوید: حلقه مفقوده ما در بخش صادرات گیاهان دارویی نیز، بازار فروش، جذب سرمایه‌گذار و صنایع غذایی و دارویی است.

درآمد ۶۰ میلیارد تومانی خام فروشی را می‌توان چند برابر کرد

رویشگاه‌های دارویی و صنعتی خراسان جنوبی۲۵۰ هکتار است که سالانه ۶۰ تن آنغوزه و آویشن از آن‌ها برداشت می‌شود.

برداشت و بهره‌برداری از گیاهان دارویی از اردیبهشت آغاز شده و تا پایان شهریور نیز ادامه دارد.

نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی می‌گوید: با برداشت آنغوزه و آویشن حدود هزار خانوار در استان مشغول به کار هستند که از فروش آن سالانه ۶٠ میلیارد تومان کسب درآمد می‌کنند.

آنغوزه تولید شده در خراسان جنوبی عمدتاً به کشور هندوستان صادر می‌شود و آویشن مورد بهره برداری در داخل قرار می‌گیرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی می‌گوید: در بحث خام فروشی گیاهان دارویی آمار دقیقی نداریم، اما با فرآوری این محصولات می‌توان جلوی خام فروشی این گنج سبز را بگیریم هر چند باید برای فرآوری گیاهان دارویی، شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌ها ورود پیدا کنند.

تنها تولید کننده زرشک بی دانه دنیا بی نصیب از فرآوری

خراسان جنوبی پایتخت گیاهان دارویی و تولید کننده انحصاری عناب در ایران و تنها تولید کننده زرشک بی دانه در جهان است، اما با وجود این استعداد خدادادی تاکنون بهره برداری اقتصادی شایسته‌ای مبتنی بر پژوهش و تحقیقات کاربردی از این محصولات صورت نگرفته است.

پویان پژوهشگر گیاهان دارویی خراسان جنوبی به خبرنگار ما می‌گوید: گیاه زرشک بی دانه یک محصول استثنایی در خراسان جنوبی است و استقبال مردم از مکمل‌های دارویی در دنیا به گونه‌ای است که ما در کشور نیز باید به سراغ این محصول ناب برویم.

بیشتر بخوانید

• آب دوغ خیار، غذایی خنک کننده و گرمابخش
• کمر سرخ، غنی از گنج‌های دارویی
• برداشت ریز دانه‌های پرخاصیت از باغات توت

او می‌گوید: برای اقتصادی شدن کشت گیاهان دارویی باید به سمت فراوری و مکمل گیاهان دارویی رفت و واحد‌های صنعتی مکمل‌های گیاهان دارویی را در خراسان جنوبی فعال کنیم.

به گفته این پژوهشگر گیاهان دارویی، دارو‌های گیاهی می‌تواند صنعتی بسیارسودآور در کشور باشد واین یک مؤلفه بی دردسر، اشتغال زا و ارز آور برای کشور و استان است.

تولید ۴۲۰ تن فرآورده گیاهان دارویی در خراسان جنوبی

۹ واحد فرآوری گیاهان دارویی با ظرفیت اسمی سالانه ۳ هزار و ۳۲۷ تن در استان فعال است که در سه ماه گذشته ۴۲۰ تن عرقیات گیاهی، گلاب، اسانس گیاهان دارویی، شربت و دمنوش تولید کرده اند.

مدیر صنایع فرآوری جهاد کشاورزی خراسان جنوبی می‌گوید: در این ۹ واحد فرآروی ۱۳۶ نفر مشغول به کار هستند و محصولات دو واحد فرآوری در طبس و قاین علاوه بر مصرف داخل به کشور‌های کانادا، ترکیه، پاکستان، عراق، گرجستان، ژاپن و افغانستان نیز صادر می‌شود که رقم صادرات پارسال این دو واحد در مجموع ۱۳۰ تن بوده است.

به گفته حسینی علاوه بر واحد‌های فرآوری، ۱۵ واحد بسته بندی گیاهان دارویی نیز با ظرفیت اسمی سالانه هزار و ۴۵۵ تن در استان فعال است که ۳۰۹ نفر در آن مشغول به کارند.

راه اندازی واحد‌های فرآوری گیاهان دارویی، دست دلالان را می‌بندد

گیاهان دارویی در دنیا منبع مهمی برای درمان و صنعت داروسازی است، اما این ظرفیت بی نظیر، مورد غفلت مسئولان و سرمایه گذاران واقع شده است. در حالی که روز به روز تقاضا برای مصرف دارو‌های گیاهی نسبت به دارو‌های شیمیایی افزایش می‌یابد، می‌توان با ورود اساسی متخصصان به این حوزه، شاهد اقدامات مؤثرتری در این خصوص بود.

خام فروشی گیاهان دارویی یکی از مشکلات اصلی در خراسان جنوبی است که با ایجاد کارخانه فرآوری و نشان دار شدن این محصولات ارزش افزوده چندین برابری را نصیب تولیدکنندگان و استان کرد.

در عصری که سایر کشور‌ها مانند کانادا و اتریش گیاهان دارویی را در فروشگاه‌های عام به تبلیغ و توزیع می‌گذارند، ایران و به دنبال آن خراسان جنوبی از این نعمت خدادادی غافل است و به نظر می‌رسد باید نهضتی فراگیر از مردم و مسئولان برای استفاده از این ثروت عظیم گیاهان دارویی در استان شکل گیرد تا بتوان از این مزیت سبز در دل کویر ارز آوری داشت.

خراسان جنوبی ۸۰۰ نوع گیاه دارویی دارد که می‌طلبد صنایع فرآوری این گیاهان برای بهبود اقتصاد بخش کشاورزی استان، بیش از پیش توسعه یابد.

گزارش از زهرا رضوانیان