تصور کنید یک روز را بدون آب سپری کنید. آن روز تمام فکر شما به این سمت معطوف می‌شود که چه مواردی می‌تواند به کم آبی بیشتر دامن زند؟

مشکلی که شاید طی سال‌های اخیر از آن با عنوان کم آبی یاد می شد؛ اما اگر به آن رسیدگی نشود به بحران آب تبدیل می‌شود؛ زیرا کمبود بارش‌ها و ۲ دهه خشکسالی، باعث شده سطح آب در چاه ها، قنوات، رود‌ها و چشمه‌ها کم شود و بسیاری از مناطق کشور از جمله استان کرمان را با بحران شدید آب مواجه کند.

 یکی از بخش های مهمی که سرعت کم آبی را طی سال های اخیر بیشتر کرده،  بخش کشاورزی است. بخشی که خود هم از مهم ترین بخش ها محسوب می شود.

 از طرفی عطش زمین های کشاورزی از سال های قبل بیشتر شده است و  سیراب کردن زمین ها،  نگرانی ها برای کم آبی را بیشتر می کند و از سوی دیگر تامین مواد غذایی به تولید محصولات کشاورزی بستگی دارد. 

حالا مسئولان حوزه جهاد کشاورزی برای مصرف بهینه آب، طرح های مختلفی از جمله: طرح های آبیاری نوین و  طرح تغيير الگوی کشت در استان کرمان را اجرا کرده اند.

 سود و فروش بهتر، کشاورزان را به  تولید محصولات آب بر راغب می کند 

طرح تغيير الگوی کشت، طرحی است که می تواند راهگشای مشکل کم آبی در استان باشد؛ اما  زیاد مورد استقبال کشاورزان قرار نگرفته است.

به سراغ کشاورزانی می رویم که هنوز هم کشت محصولات جالیزی را به غلات ترجیح می دهند.

آقای محمدی از کشاورزان شهرستان ارزوئیه گفت: گرچه شرایط گندم چند سالی بهتر شده است؛ اما فروش و سود هندوانه برایم بهتر است و راستش را بخواهید به آب بر بودن این محصول فکر نمی کنم.

محصولات قانع به آب، جایگزینی مناسب برای محصولات آب بَر 

آقای فلاح از کشاورزان شهرستان بردسیر که طرح الگوی کشت را اجرا کرده و گل محمدی را به عنوان کشت جایگزین سیب زمینی انتخاب کرده است، از خوبی‌های این طرح برایمان گفت: حدود ۶ سال است زمین ۲ هکتاری خود را به کشت گل محمدی اختصاص داده ام.

او می‌گوید: در مجموع شرایط گل محمدی با توجه به کارخانه‌هایی که در بردسیر وجود دارد، خوب است و مشکل فروش نداریم.

به گفته فلاح در بخش آب هم با توجه به نیاز کم آبی بوته گل محمدی، مدیریت خوبی انجام می‌شود و آب کم‌تر استفاده می‌شود.

بیش از ۱۶ هزار هکتار از اراضی کرمان به کشت محصولات کم آب اختصاص یافت 

محمد خیراندیش، رئیس سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: شهرستان‌هایی که در شمال استان کرمان، بیشترین زراعت در آن‌ها صورت می‌گیرد، شامل: ارزوئیه، بافت و بردسیر است.

او می‌گوید: یونجه محصول آب برعلوفه‌ای بیشتر در شهرستان‌های شرقی استان کرمان، به ویژه ریگان و نرماشیر کشت می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: بیشترین سطح زیرکشت محصولات آب بر را یونجه با حدود ۳۰ هزار هکتار در شمال استان به خود اختصاص داده است.

به گفته او محصولات جالیزی بهاره و تابستانه، مانند: هندوانه و خربزه نیز جزو محصولات آب بر در استان کرمان هستند که در شهرستان ارزوئیه بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ هکتار هندوانه کشت می‌شود که در سال‌های مختلف سطح زیر کشت این محصول متفاوت است.

خیراندیش می‌گوید: در خصوص جایگزینی این محصولات، برنامه مدون به تفکیک هر شهرستان موجود و درحال اجرا است.

او گفت: طبق آمار ۲ ساله اخیر تا قبل از شروع کشت‌های بهاره، بیش از ۱۶ هزار هکتار سطح زیرکشت محصولات پُر آب با محصولات کم آب بر نظیر ارقام متوسط رَس (کشت‌های آخر زمستان) و زودرس، شامل: ذرت، ارقام جدید پنبه، کلزا و سایر دانه‌های روغنی و... جایگزین شده است.

توسعه کشت های گلخانه ای راهی برای بهینه سازی مصرف آب 

یکی از راه حل‌هایی که می‌تواند در بخش کشاورزی، مسبب صرفه جویی آب شود، استفاده از کشت‌های کم آب و کشت جایگزین است که در شمال استان کرمان، بیشتر کشت دانه‌های روغنی، غلات و گل محمدی جایگزین محصولات آب بر شده است.

مهدی لطفعلی زاده، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: در بخش محصولات باغی کم آب، گل محمدی یکی از موفق‌ترین و پربازده‌ترین محصولات در شمال استان کرمان بوده است.

به گفته او ۴ هزار و ۴۲۸ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در شمال استان کرمان وجود دارد که سالانه ۷ هزار و ۲۳۴ تُن گل‌محمدی از این باغات برداشت می‌شود.

لطفعلی زاده می‌گوید: یکی از محصولات کم آبی که می‌تواند جایگزین محصولات پرآب در شمال استان کرمان شود، گیاهان دارویی است که تاکنون ۲ هزار و ۹۸ هکتار به این محصولات اختصاص یافته است که سالانه بیش از ۹۷ هزار تن از آن‌ها محصول برداشت می‌شود.

زعفران هم از جمله محصولاتی است که به آب کم قناعت می‌کند؛ بنابراین در سال‌هایی که آب کیمیا است به لیست محصولات جایگزین اضافه شده است.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: سطح زیرکشت زعفران در استان کرمان، بیش از هزار و ۶۰۰ هکتار است که متوسط عملکرد این محصول ۲.۵۳ کیلوگرم در هکتار می‌باشد.

به گفته او شمال استان کرمان در ترویج تولید محصول کم آب زعفران، مقام پنجم کشور را به خود اختصاص داده است.

لطفعلی زاده می‌گوید: یکی دیگر از مهم‌ترین برنامه‌های ما برای صرفه جویی در مصرف آب، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای شامل: خیار، گوجه، فلفل، بادمجان و ... با بهره وری بالا است.

به گفته او تاکنون کشت محصولات گلخانه‌ای در شمال استان کرمان، ۲ هزار و ۱۱۸ هکتار بوده که قرار است  این طرح توسعه پیدا کند.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان گفت: برای احداث گلخانه‌ها تسهیلات به متقاضیان پرداخت می‌شود.

به سراغ شهرستان بردسیر یکی از مناطق موفق در کشت محصولات جایگزین پرآب رفتیم. شهرستانی که با نام گل‌های محمدی بیشتر شناخته می‌شود.

حیدر آبادی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بردسیر گفت: کشت‌های کم آب در شهرستان بردسیر، شامل گیاهان دارویی، گل محمدی و توسعه گلخانه‌ها است.

او می‌گوید: تاکنون در شهرستان بردسیر، بیش از ۳ هزار و ۲۰۰ هکتار گل محمدی و گیاهان دارویی کشت شده است.

به گفته او حدود ۴۰ هزار مترمربع گلخانه با انواع کشت توت فرنگی، گوجه، گل رز و... اجرا شده است که جایگزین مناسبی برای محصولات آب بر از قبیل هندوانه است.

گزارش از مرضیه کریمی افشار