معماری باستانی یکی از جذاب‌ترین دریچه‌ها به گذشته ماست. به کمک آن ها، باستان شناسان توانسته اند اطلاعات جالب بسیاری در مورد تمدن‌های پیش از تاریخ که همچنان بر زندگی ما تاثیرگذار هستند بدست بیاورند. شوربختانه، تنها تعداد معدودی از چنین سازه‌ها هنوز پابرجا هستند، اما همین تعداد معدود نیز باید به خاطر نبوغ مهندسی خود مورد تجلیل و تحسین قرار بگیرند.

پس با در ذهن داشتن این تفکر، در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ سازه و ساختار باستانی آشنا کنیم که بسیار پیشرفته‌تر و جلوتر از زمانه خود بودند.

۱- تالیانکی، اوکراین

تالیانکی در اوکراین خانه یکی از بزرگ‌ترین مراکز شهری در فرهنگ نئوسنگی کوکوتنی-تریپیلیان بوده است. این منطقه مسکونی که تاریخ آن به حدود ۳،۸۵۰ تا ۳،۷۵۰ پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد، از ردیف‌ها هم مرکز ساختمان‌های مرتبط با هم تشکیل شده که بین ۱۵،۰۰۰ تا ۲۱،۰۰۰ نفر را در خود جای می‌دادند. چنین مراکز مسکونی بزرگی تا یک هزاره بعدتر در بین النهرین دیده نشد. فرهنگ کوکوتنی-تریپیلیان یکی از تمدن‌های باستانی نوسنگی بود که حدود ۵،۵۰۰ تا ۲،۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح وجود داشت. از زمان کشف در دهه ۱۸۰۰ میلادی، تاریخ شناسان دستکم ۳۵۰،۰۰۰ کیلومتر مربع از این تمدن را کشف کرده اند که در کشور‌های رومانی، مولداوی و اوکراین بوده است. اما بزرگ‌ترین مرکز مسکونی در دهه ۱۹۷۰ کشف شد که در روستای تالیانکی در اوکراین قرار داشت. این اجتماع مسکونی روی یک سراشیبی در نزدیکی رودخانه تالیانکی ساخته شده بود که قدمت آن به ۳،۸۵۰ سال پیش از میلاد مسیح نیز باز می‌گردد. همانند دیگر سکونتگاه‌های این فرهنگ، این سازه متشکل از ۲،۷۰۰ ساختمان در هم تنیده شده، به شکل ردیف‌هایی هم مرکز ساخته شده است.

۲- قلعه اربیل، عراق

دستکم از سال ۵۰۰۰ پیش از میلاد مسیح، قلعه اربیل توسط نسل‌های مختلفی از مردم اشغال شده است، که آن را به یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های مداوم در جهان تبدیل می‌کند. این قلعه که در منطقه کردستان عراق قرار دارد یک سکونتگاه حفاظت شده تخم مرغی شکل است که بر خرابه‌های سکونتگاه‌های قبلی ساخته شده است. به همین دلیل روی تپه‌ای قرار دارد که ۲۰ تا ۳۰ متر بلندتر از سازه‌های اطرافش است. اگر چه قلعه اربیل در دوران نئو آشوری یک سازه و سکونتگاه بسیار مهم بود، بخش زیادی از آن امروزه از بین رفته و در دهه‌های اخیر بار‌ها روی آن سازه سازی شده است. به همین دلیل تلاش‌های زیادی برای بازسازی آن صورت گرفته که آخرین آن‌ها در سال ۲۰۰۷ بوده است. در سال ۲۰۱۴ بود که قلعه اربیل به عنوان یک مرکز حفاظت شده توسط یونسکو ثبت شد.

۳- مجسمه رامسس دوم، مصر

مجسمه رامسس دوم سازه‌ای با ۱۰ متر ارتفاع از یک فرعون مصری است که از گرانیت قرمز ساخته شده و بیش از ۸۳ تن وزن دارد. حدود ۳،۲۰۰ سال پیش، این مجسمه به دستور فرعون زمان ساخته شد تا در معبد بزرگ پتاه نصب شود. یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های مجسمه رامسس دوم این است که تنها دو بار در سال، یکبار در ۲۱ فوریه و بار دیگر در ۲۱ اکتبر، خورشید در زمانی مشابه به صورت آن می‌تابد. این تاریخ‌ها به این دلیل انتخاب شده اند که با تاریخ تاجگذاری و تاریخ تولد فرعون همزمان بوده اند. در سال ۲۰۰۶، وقتی این مجسمه باید به خاطر بازسازی سد اسوان به منطقه دیگری منتقل می‌شد، برای مدتی این پدیده عجیب از بین رفت. اما در سال ۲۰۱۹، تیمی از مهندسان در نهایت توانستند طرحی ریخته که یکبار دیگر ویژگی خارق العاده تابش خورشید به صورت مجسمه در آن دو تاریخ خاص را به آن باز می‌گرداند. در حال حاضر، مجسمه رامسس دوم در موزه بزرگ مصر به نمایش درآمده است.

۴- تائوس پوِبلو، نیو مکزیکو

سازه تائوس پوبلو (Taos Pueblo) که در ایالت نیو مکزیکو در ایالات متحده قرار دارد، یک سکونتگاه باستانی است که به مردمان پوبلویی قبایل بومی تائوس زبان آمریکایی تعلق داشته است. این سکونتگاه در حدود سال ۱۰۰۰-۱۴۵۰ پیش از میلاد مسیح ساخته شده است و اکنون بقایای مقدس آن با نام Cornfield Taos به معنای مزرعه ذرت تائوس شناخته می‌شود. تائوس پوبلو مستقیما در قسمت شرقی این سکونتگاه باستانی قرار دارد. در طی سال ها، این دهکده متعلق به سرخپوستان مرکز تجاری عمده جماعت‌های مختلف بومیان آمریکایی بوده است. در این منطقه، رشته‌ای از خانه‌ها از آجر‌های گلی ساخته شده و هر سال دیوار‌ها با لایه تازه‌ای از دوغاب گل و لای تجدید و تقویت می‌شد. این سازه‌ها بدون در و پنجره ساخته شده بودند و ساکنان از نردبان‌هایی بلند بالا رفته و از طریق حفره‌هایی از سقف وارد خانه‌ها می‌شدند. امروزه، تائوس پوبلو تنها سکونتگاه بومیان آمریکای است که به عنوان یک میراث فرهنگی جهانی تحت حفاظت یونسکو قرار دارد.

۵- قصر کنوسوس، کرت

کنوسوس پایتخت تمدن مینوان بود که در حدود ۵۰۰۰ سال پیش در جزیره کرت شکل گرفت. در سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد مسیح، این شهر خانه بزرگ‌ترین قلعه یا قصر این تمدن شد که با عنوان قصر کنوسوس شناخته می‌شود. به دلیل سولفات به کار رفته در مصالح ساختمانی آن، این قلعه خیلی زود به خاطر تابش نور از نمایش به شهرت رسید. اما جذاب‌ترین و عجیب‌ترین کشفیات در این مرکز را باید سیستم لوله کشی و فاضلابش دانست. در جریان حفاری ها، باستان شناسان بقایای یک سیستم لوله کشی باستانی را کشف کردند که آب گرم و سرد را از طریق لوله‌های گرمابه‌ای به مناطق خاصی از قلعه منتقل می‌کرد. مهندسان شهر همچنین از شیب‌های درجه بندی شده زمین نهایت استفاده را برده و یک سیستم فاضلابی ساخته بودند که امکان استفاده از سیستم سیفون در توالت ها، حمام‌ها و دریچه‌های فاضلابی را فراهم می‌کرد. شوربختانه وقتی این تمدن در سال ۱۴۰۰ پیش از میلاد مسیح از بین رفت، این تکنولوژی نیز به صورت موقتی محو شد تا اینکه در دوران مدرن بار دیگر کشف گردید.

۶- آنگاموکو، مکزیک

در ۲۰۱۹، وقتی باستان شناسان شهر گمشده آنگاموکو در مکزیک را کشف کردند، دریافتند که این شهر به اندازه کنونی شهر منهتن در خود ساختمان داشته است. حدود ۴۰،۰۰۰ ساختمان موجود در این شهر در منطقه‌ای به وسعت ۲۵ کیلومتر مربع پراکنده شده و حدود سال ۹۰۰ پیش از میلاد مسیح توسط تمدن پوریپچا ساخته شده بودند. به عنوان رقبای امپراطوری آزتک، این شهر در حدود سال ۱۳۵۰-۱۰۰۰ به اوج خود رسید زمانی که دستکم ۱۰۰،۰۰۰ نفر را در خود جای داده بود. آنگاموکو موقعیت مکانی بسیار خاصی نیز داشت که روی یک جریان گدازه‌ای ساخته شده بود که توسط عوارض زمین خشن و جنگل‌های انبوه مخفی شده بود. اما چیزی که بیش از همه برای باستان شناسان جالب بود این است که قرن‌ها پیش از میلاد مسیح نیز این منطقه دارای سیستم آبیاری دقیق و برنامه ریزی شده بوده است. این سیستم می‌توانست در صورت نیاز مسیر جریان آب را تغییر دهد که به ساکنان شهر امکان می‌داد باغ‌های بزرگی ساخته و انواع دانه‌های خوراکی را بکارند. در نتیجه شهر آنگاموکو تعادل فوق العاده بزرگی بین فضا‌های سبز باز و ساختار‌های شهری داشت.

۷- مجسمه غول پیکر رودس، یونان

به عنوان یکی از هفت عجایب دنیای باستان، مجسمه رودز حدود سال ۲۸۰ پیش از میلاد مسیح در شهر بندی مدیترانه‌ای رودز ساخته شده است. این مجسمه برنزی دستکم ۳۳ متر طول داشته که آن را برابر با ارتفاع مجسمه آزادی می‌سازد و نمادی از خدای یونانی هلیوس بود. شوربختانه در سال ۲۲۶ یا ۲۲۸ پیش از میلاد مسیح، وقتی زلزله‌ای بزرگ در این شهر بندری رخ داد، این مجسمه نیز فرو ریخته و تکه‌های آن روی لنگرگاه زیر پایش ریخت. از آن زمان به بعد، تکه‌های فلزی مجسمه همانجا رها شده بود تا اینکه در اوسط قرن هفتم میلادی ذوب شده و برای ساخت سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار گرفت. به ادعای محققان باستانی مانند افلاطون سقراط، دین آفتاب پرستی در آن دوران در سراسر تمدن یونانی و به ویژه در شهر رودز معمول بوده است. از این رو امکان دارد که این مجسمه به نشانه احترام به الهه اصلی پرستندگان خورشید ساخته شده باشد تا بر فعالیت‌های دریایی روزمره مردمان رودزیایی نظارت داشته باشد.

۸- موهنجو-دارو، پاکستان

تمدن دره ایندوس یک تمدن دوره برنز بود که حدود ۳،۳۰۰ تا ۱،۳۰۰ پیش از میلاد مسیح وجود داشته و هم عصر تمدن‌های مصری و مدیترانه‌ای بوده است. یکی از اصلی‌ترین شهر‌های این تمدن شهر موهنجو-دارو بوده که در منطقه کنونی پاکستان واقع بوده و به خاطر طراحی شهری خارق العاده اش شناخته می‌شود. این شهر در دوران اوج اعتبار و قدرت تمدن دره ایندوس در سال ۲۵۰۰ قبل از میلاد مسیح ساخته شده و در دهه ۱۹۲۰ میلادی توسط آر دی بانرجی کشف شد. در سراسر این شهر باستانی، باستان شناسان مدارکی از سیستم مدیریت هوشمند آب یافته اند. ساختمان‌های شهر از آجر‌های پخته شده و سیستم فاضلاب خاص خودشان را داشته اند. این فاضلاب‌ها تماماً به یک سیستم فاضلابی ساخته شده از آجر منتقل می‌شدند که مانند شبکه‌های فاضلابی در خیابان‌ها ساخته شده بود. بزرگ‌ترین زهکش فاضلابی که بزرگ‌ترین فاضلاب خانه شهر بود دستکم ۱.۵ متر عمق داشته و عرض آن ۹۱ سانتیمتر بود.

۹-اسکارا برایی، اسکاتلند

تمدن نئوسنگی اسکارا برایی در سال ۱۸۵۰ کشف شد زمانی که طوفانی روستای اورکنی در اسکاتلند را در نوردید و سطح خاک روی این منطقه باستانی را برداشت. به سرعت، باستان شناسان از سازه‌های سنگی بیشتری رونمایی کردند که احتمالاً حدود ۳،۱۰۰ تا ۲،۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده بودند. امروزه بازدید کنندگان این مرکز باستانی با خانه‌های سنگی مدوری روبرو می‌شوند که توسط راه‌های سرپوشیده به هم متصل می‌شدند. این خانه‌ها از تخته سنگ‌هایی با لایه‌های خاک ساخته شده و در آن‌ها نمونه‌های ابتدایی مبلمان‌های سنگی، دستشویی‌ها و سیستم‌های فاضلابی دیده می‌شد. همچنین در داخل خانه‌ها آتشدان‌هایی وجود داشت که برای گرم کردن خانه‌ها به کار می‌رفتند. به دلیل نداشتن پنجره‌های مناسب، این کوره‌ها یا آتشدان‌ها باعث می‌شد خانه‌ها تاریک و دود گرفته باشند. اما مهم‌تر از همه این اینکه خانه‌ها روی تپه‌های مدفوع انسانی و حیوانی و زباله‌ها ساخته می‌شدند. از روی همین تپه‌های فاضلابی بوده که باستان شناسان آن‌ها را اولین کشاورزان بریتانیایی دانسته اند.

۱۰- نیوگرینج، ایرلند

تنها در فاصله یک ساعته از شهر دوبلین در ایرلند، سازه نیوگرینج (Newgrange) یک بنای متعلق به دوران نوسنگی است که قدیمی‌تر از اهرام ثلاثه و استون هنج به شمار می‌آید. این سازه حدود ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده و گواهی راستین بر این است که سازندگانش از توانایی‌های مهندسی و صنعتکاری خارق العاده‌ای برخوردار بوده اند. این بنای یادبود ۳۹ فوت طول و ۲۴۹ فوت عرض داشته و ورودی آن به ارتفاع ۶۲ فوت به یک سالن مرکزی منتهی می‌شود که خود وارد سه سالن کوچکتر ادامه می‌یابد. حفاری‌های بعدی نشان داد که در داخل این بنا بقایای اجساد سوخته انسان وجود دارد که به مراسم مذهبی گذشته برگزار شده در داخل آن اشاره داشت. اکثر باستان شناسان نتیجه گیری کرده اند که این سازه توسط مردم بومی ایرلندی ساخته شده، اما برخی دیگر نیز وایکینگ‌ها را سازنده آن دانسته اند. نکته مهم اینکه هر سال مصادف با ۲۱ دسامبر، همزمان با انقلاب زمستانی، نور خورشید به مدت ۱۷ دقیقه به داخل سالن مرکزی آن تابیده و حکاکی‌های دیواری داخل آن را نمایان می‌کند.

منبع: روزیاتو