در این مقاله به موضوع شبکیه چشم و بیماری‌های مربوط به این قسمت از چشم پرداخته ایم؟

شبکیه چیست؟

اگر چشم را به صورت یک کره فرض کنیم ساختار جلو قرنیه است، در حالی که شبکیه در قسمت خلف چشم قرار گرفته و از اعصاب و عروق تشکیل شده است. در واقع تصویر اجسام که به صورت نور از قرنیه وعدسیه چشم عبور می‌کنند بر روی شبکیه می‌افتد و از آن جا تصویر به صورت پیام یا سیگنال عصبی به مغز مخابره می‌شود.

کیفیت، ابعاد و رنگ تصاویر که توسط چشم دیده می‌شود، برعهده شبکیه می‌باشد و در صورت اختلال در شبکیه فرد در بینایی اجسام دچار مشکل خواهد شد.

اختلال شبکیه از جمله مشکلات شایع چشمی است که به دلیل قرار گرفتن آن در پشت چشم در بسیاری از موارد بیماری آن برای بیمار و پزشک مشخص نیست. به عنوان نمونه بسیاری از افراد که بیماری دیابت دارند، دچار بیماری شبکیه خواهند شد، اما، چون دیر به پزشک مراجعه می‌کنند، این بیماری گسترش یافته و درمان آن بسیار سخت می‌شود.

در کل بسیاری از بیماری‌های شبکیه تشخیص داده نمی‌شود، چون بیماری در قسمتی از شبکیه ایجاد شود که در مرکز بینایی قرار نگرفته و فرد هم آن چنان متوجه بیماری نخواهد شد.

آشنایی با علائم بیماری شبکیه چشم

حال این سوال پیش می‌آید که آیا افراد، می‌توانند خودشان وجود بیماری شبکیه را تشخیص دهند و به پزشک معالج مراجعه نمایند.

در پاسخ به این سوال باید گفت که یک سری علائم وجود دارد که به تشخیص بیماری شبکیه چشم کمک خواهد کرد و در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

این علائم به صورت زیر در بینایی افراد ظاهر می‌شود.

کسی که جلوی چشم خود نقاط شناور سیاه رنگ یا رگه‌هایی را جلوی چشمش می‌بیند. (در اصطلاح عامیانه مگس پرانی)

فرد در جلوی چشمش جرقه‌ای را می‌بیند، گویا که آسمان رعد و برق زده است.

وقتی تصاویر را کج می‌بیند یا خط‌های صاف را به صورت شکست دار می‌بیند.

تصاویر را به صورت کارتونی یا کوچک و بزرگ می‌بیند.

یا در میدان بینایی یک قسمت از تصویر سیاه یا خاکستری می‌شود.

موارد ذکر شده علائمی هستند که افراد باید به آن توجه کنند و حتما در زمان بروز این علائم به پزشک متخصص مراجعه نمایند و حتما باید مورد معاینه پزشک قرار بگیرند.

خونریزی شبکه چیست؟

درواقع خونریزی شبکیه یک خونریزی داخلی است. در واقع داخل چشم ما فضایی به نام زجاجیه قرار دارد که خونریزی پشت لنز یا عدسی چشم و جلوی شبکیه رخ می‌دهد. (زجاجیه حالتی ژل مانند داشته که البته در سنین بالاتر به صورت مایعی روان تبدیل می‌شود.)

خونریزی‌ها بعضی وقت‌ها در بافت شبکیه رخ می‌دهد، گاهی در زیر شبکیه و برخی مواقع خونریزی شبکیه در زجاجیه شناور می‌شوند. در این حالت خونریزی شبکیه باعث می‌شود تا افراد در جلوی دید خود نقاطی سیاه رنگ یا کلافه‌ای از مو ببینند که حتی اگر گسترش یابد می‌تواند به طور کلی جلوی دید افراد را بگیرد.

آیا بیماری شبکیه به صورت ارادی یا غیر ارادی ایجاد می‌شود؟

اگر به چشم ضربه شدید وارد شود، باید شبکیه مورد معاینه قرار گیرد. زیرا بعضی وقت‌ها ضربه‌های وارد شده، منجر به ایجاد پارگی یا سوراخ ریز در شبکه می‌گردند. حتی در برخی موارد در شبکیه مشکلاتی از قبل وجود دارد که در اثر ضربه ساختار آن بیشتر دچار مشکل شده و در این صورت حتی شبکیه می‌تواند بلند شده یا  دچار پارگی شود.

هم چنین بروز بیماری‌هایی نظیر فشار خون، افزایش چربی خون، استفاده از نور‌های لیزری، می‌توانند عوارض زیادی را بر روی ساختار و شبکیه چشم به وجود می‌آورند.البته برخی از بیماری‌های شبکیه هم به صورت غیر ارادی و تنها با افزایش سن ایجاد می‌شود.

بررسی عوارض دیابت کنترل نشده بر روی شبکیه چشم

اگر آسیب روی شبکیه ایجاد نشده باشد یا حتی آسیب جزئی باشد، می‌توان تنها با کنترل قند خون، احتمال آسیب‌های وارد شده به شبکیه در اثر بیماری دیابت را کم کرده و در مجموع نیاز به درمان وجود نخواهد داشت.

حال اگر قند کنترل نشود و آسیب به شبکیه وارد شود، باید برای درمان از تزریق داخل چشم، لیزر درمانی یا حتی در موارد شدیدتر جراحی استفاده نمود.

حتی در صورت عمل جراحی هم آسیب وارد شده به شبکیه، برطرف نمی‌شود و در بسیاری موارد با جراحی صرفا می‌توان جلوی پیشروی آن را گرفت. به طور کلی باید گفت که در صورت بروز آسیب‌های شدید به شبکیه، شاید آسیب را بتوان ترمیم کرد، اما دید برگشت پذیر نخواهد بود.

آسیب به شبکیه به این صورت است که لایه داخلی شبکیه از لایه زیرین خود جدا شده و به سمت مرکز حرکت خواهد کرد. البته سوراخ‌های ایجاد شده می‌تواند به قدری ریز باشند که منجر به پارگی و جدا شدن شبکیه نگردد و در اصطلاح علمی دکولمان شبکیه ایجاد نشود.

از این رو وقتی آسیب به شبکیه در حد یک سوراخ ریز است، می‌توان با یک لیزر ساده، جلوی پارگی و کندگی شبکیه را گرفت.

سوراخ ماکولا چیست؟

ماکولا یا لکه زرد مرکز بینایی است و اساسا دید با جزئیات و رنگ از طریق این قسمت ایجاد می‌شود. لایه زجاجیه با افزایش سن به تدریج از شبکیه جدا می‌شود و در حین جدا شدن، مقداری از بافت شبکیه را با خود می‌کند و در مرکز ماکولا سوراخ ایجاد می‌کند که با عمل جراحی ترمیم می‌شود.

عملا جراحی باز در شبکیه وجود ندارد و با سوراخی که در چشم ایجاد می‌کنیم با نور وارد چشم شده و با نور و ابزاری که وجود دارد، داخل شبکیه را ترمیم خواهیم کرد.

بیماری توکسوپلاسموز چیست؟

توکسوپلاسموز از بیماری‌های شایع ویروسی است که منجر به التهاب بافت شبکیه شده و این التهاب اگر در مرکز بینایی و کنار عصب ایجاد شود، عوارضی طولانی مدت و حتی تا آخر عمر افراد را به همراه خواهد داشت. علت‌های زیادی منجر به این بیماری می‌شود، که در برخی مواقع به صورت مادرزادی ایجاد شده و گاهی هم در اثر عوامل اکتسابی به وجود می‌آید. اما یکی از عوامل مهم آن می‌تواند موی گربه باشد، البته از خاک و موارد دیگر هم می‌تواند به وجود آید.

 یکی دیگر از علائم این بیماری عود مکرر آن است. به این صورت که طی فرآیندهایی، هر چند وقت یک بار دوباره بیماری پدیدار می‌شود و قسمت دیگری از شبکیه را درگیر خواهد کرد؛ بنابراین تشخیص و درمان به موقع این بیماری بسیار مهم می‌باشد. برای درمان هم از دارو استفاده می‌شود، البته در موارد شدید ممکن است پزشکان، تزریقات داخل چشمی را برای درمان توکسوپلاسموز تجویز کنند.

بیماری سی اس آر چیست؟

بیماری سی اس آر، نوعی بیماری است که در زیر شبکیه و مشیمیه مایع جمع می‌شود. در این حالت ماکولا یا لکه زرد دچار تاول شده و بلند می‌شود. (زیرا در زیر آن مایع جمع شده است.)

البته علت‌های زیادی منجر به بروز این بیماری می‌شود، اما مصرف بی رویه کورتن و استفاده از دوز بالای آن‌ها و هم چنین استرس از موارد اثبات شده‌ای است که بیماری سی اس آر را به وجود می‌آورد.

در این بیماری عروق لایه زیر که مشیمیه نام دارد، دچار مشکل شده و برای درمان می‌توان از لیزر‌های تخصصی استفاده کرد. البته این بیماری در دسته بیماری‌های خود محدود کننده قرار گرفته است. یعنی ممکن است بعد از سه الی چهار ماه، بیماری خود به خود خوب شود.

حال اگر فرد تمایل به بهبود سریع داشته باشد یا روند بیماری طولانی‌تر از سه الی چهار ماه گردد، پزشکان به سراغ درمان‌های لیزری خواهند رفت.

بیماری مادرزادی دیستروفی

بیماری دیستروفی شبکیه یا بیماری مادرزادی شبکیه انواع مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها می‌تواند بینایی را به صورت‌های گوناگونی تحت تاثیر قرار دهد.

بیماری آر پی شبکیه

 بیماری آر پی یا شب کوری از دیگر بیماری‌های  مادرزادی مربوط به شبکیه است که گیرنده‌های نوری که مربوط به این بخش است به مرور زمان تعدادشان کم می‌شود  و فرد قادر به تشخیص رنگ‌ها نخواهد بود.