سازمان هواشناسی در روز‌های اخیر سیستان و بلوچستان را به عنوان پربارش‌ترین استان کشور از ابتدای تابستان تاکنون اعلام و خاطرنشان کرده "بارش‌های فرانرمال «مونسون» امسال سبب شد میانگین بارش سیستان و بلوچستان در ۱۸ روز نخست تابستان به بیش از ۱۱ میلیمتر برسد و پربارش‌ترین استان کشور از ابتدای تابستان تاکنون شود. 

بر اساس داده‌های تاریخچه‌ای سازمان هواشناسی میانگین بارش نرمال سیستان و بلوچستان در ۱۸ روز نخست تابستان ۲.۴ میلیمتر است که امسال ۳۶۹ درصد افزایش یافته است. اگرچه سهم بارش‌های مونسون در رژیم بارشی جنوب شرق کشور اندک است، اما تاکنون ۱۸ درصد از بارش‌های سال آبی جاری سیستان و بلوچستان در فصل مونسون دریافت شده است.

بیش از ۹۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی

این حجم از بارندگی در شرایطی در سیستان و بلوچستان رخ داده که در همه اخبار سال‌های اخیر از این استان به عنوان بی‌آب‌ترین استان کشور که تقریباً همه مساحت آن درگیر خشکسالی است یاد می‌شود.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان اردیبهشت‌ماه امسال  در مورد پدیده خشکسالی در این استان ابراز نگرانی کرد و گفت: ۶۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی بسیار شدید است.

محسن حیدری در مورد درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی استان گفت: براساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)، در مدت زمان یک‌ساله تا پایان اسفندماه سال گذشته ۹۲.۱ درصد از استان سیستان و بلوچستان درگیر پدیده خشکسالی است که این مقدار در منطقه سیستان ۹۸.۷ درصد و در منطقه بلوچستان ۹۱ درصد بوده است.

او  پیش‌تر در آذرماه ۱۴۰۰ با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان با بحران خشکسالی مواجه است،گفت: طی ۱۰ سال اخیر تا پایان آبان‌ماه ۱۴۰۰ ادامه کم‌بارشی انباشته و کاهش شدید بارندگی در سیستان و بلوچستان موجب شد تا استان بیش از ۹۵ درصد درگیر بحران خشکسالی شود. ادامه‌دار بودن این بحران سبب وقوع خشکسالی اجتماعی و اقتصادی می‌شود که معیشت و زندگی طیف وسیعی از افراد جامعه که اقتصاد خانواده آن‌ها وابسته به منابع آب است را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بدون شک فعالیت سامانه بارشی «مونسون» در منطقه بلوچستان واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان با حجم قابل توجه بارندگی که در کمتر از چند دقیقه جاری شدن روان‌آب و پرآب شدن رودخانه‌های فصلی را در پی دارد، فرصتی بی‌نظیر برای ذخیره‌سازی آب در استان خشک سیستان و بلوچستان است؛ اما در کمال ناباوری باید گفت بخش عمده این نزولات آسمانی هدر می‌رود.

هدر رفت سالانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب تنها از مرز‌های سراوان

فرماندار سراوان  با اشاره به اینکه سالیانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب از طریق مرز‌های شهرستان سراوان از کشور خارج می‌شود، اظهار داشت: اینکه ما در سیستان و بلوچستان که با خشکسالی درگیر است شاهد هدر رفت چنین حجم وسیعی از آب باشیم، قابل قبول نیست.

سعید تجلیلی با اشاره به اینکه آب حاصل از بارندگی در صورت استحصال توسط سد و بند‌های خاکی می‌تواند منبع ذخیره‌ای برای استفاده در بخش‌های مختلف باشد، افزود: تمرکز بر فعالیت‌های آبخیزداری برای تغذیه سفره‌های آبی، آبگیری چاهک‌ها و قنوات و نیز استقرار پوشش گیاهی در منطقه یک ضرورت است.

بارش سامانه مونسون در نهایت روانه دریا می‌شود

رئیس شورای اسلامی شهرستان دشتیاری نیز  گفت: همه ساله در فصول تیر و مردادماه شاهد فعالیت سامانه بارشی «مونسون» در جنوب استان هستیم که حجم قابل توجهی روان‌آب در منطقه جاری می‌کند، اما این آب‌ها در نهایت بدون هرگونه بهره‌برداری هدر می‌رود و روانه دریا می‌شود.

خالد ایزدپناه تصریح کرد: متاسفانه در حوزه مدیریت منابع آب در این منطقه با ضعف جدی مواجه هستیم به نحوی که کشاورزان هزاران هکتار از زمین‌های مستعد کشاورزی شهرستان دشتیاری با وجود قرار گرفتن شهرستان در پایین دست دو سد بزرگ "زیردان و پیشین"، چشم‌انتظار قطره‌ای آب است.

ایزدپناه با اشاره به برخی از شیوه‌های اصولی و تایید شده افزود: در برخی از کشور‌ها با اقلیم مشابه و شرایط همسان با ایران راهکار‌هایی استفاده می‌شود که آب‌های روان را به سفر‌های زیر زمینی هدایت می‌کنند تا منابع زیر زمینی هم تقویت شده و برای استفاده مجدد قابلیت داشته باشد، اما هنوز این نوع فرآیند‌ها در منطقه شکل نگرفته و بیشتر به ذخیره سازی سطحی اقدام شده است.

۲۲ میلیون مترمکعب آب در سد‌های بلوچستان ذخیره شد

مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اخیراً با اشاره به اینکه بارش‌های فصلی حاره‌ای در جنوب استان حجم آب ذخیره شده در سد‌های این منطقه را ۲۲ میلیون مترمکعب افزایش داده، اظهار داشت: حجم آب موجود در پشت سد «زیردان» قبل از وقوع سیلاب ۱۴۵ میلیون مترمکعب بود که اکنون به ۱۶۵ میلیون مترمکعب رسیده است. همچنین حجم فعلی آب پشت سد «پیشین» ۷۰ میلیون مترمکعب بوده که حدود دو میلیون مترمکعب آب به این سد وارد شده است.

محمدامین بارانی با بیان اینکه سد «شی کلک» در شهرستان چابهار سرریز شده، اضافه کرد: سد‌های زیردان با حجم مخزن ۲۰۷ میلیون مترمکعب، سد پیشین با حجم مخزن ۱۷۵ میلیون مترمکعب و سد «شی کلک» با حجم مخزن ۱۰ میلیون مترمکعب با هدف کنترل سیلاب‌های فصلی و تامین نیاز‌های مردم در جنوب استان احداث شده است.

سد‌های بلوچستان به "تشتک تبخیر آب" تبدیل شده‌اند

صرف نظر از حجم قابل توجهی از آب حاصل از بارندگی در سیستان و بلوچستان که به دلیل عدم استحصال یا از کشور خارج می‌شود و یا به دریا می‌ریزد، متاسفانه از همان حجم آب ذخیره شده در منطقه نیز به دلایل مختلف از جمله "نبود شبکه پایین دست سد" به درستی بهره‌گیری نمی‌شود. در منطقه سیستان نیز که "چاه نیمه‌ها" منبع اصلی ذخیره‌سازی آب محسوب می‌شوند، به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آب طبق اعلام رسمی مسئولان سالانه با ۳۵۰ میلیون مترمکعب تبخیر مواجه هستیم، موضوعی که در صورتی که برای آن تدبیر نشود در آینده نه چندان دور شمال سیستان و بلوچستان را با چالش جدی در زمینه تامین آب مواجه خواهد کرد.

احمدعلی موهبتی استاندار سابق سیستان و بلوچستان تیرماه ۹۹ در جلسه شورای اداری شهرستان چابهار اعلام کرده بود: "عمده سد‌های احداث شده در سیستان و بلوچستان در سالیان گذشته به دلیل اینکه شبکه پایین دست ندارند، بهره لازم را به مردم نمی‌رساند و به نوعی این سد‌ها به تشتک تبخیر تبدیل شده‌اند".

حسین مدرس خیابانی استاندار سیستان و بلوچستان نیز آذرماه ۱۴۰۰ در نشست شورای آب استان بر جلوگیری از هدر رفت آب از مرز‌های سیستان و بلوچستان تاکید و بیان کرد: "ضروری است مسئولان دستگاه‌های اجرایی استان با هماهنگی فرمانداران از طریق ارائه راهکار‌های مناسب از هدر رفت آب از مرز‌های کشور جلوگیری کنند. تهیه پک کامل در زمینه تامین آب مورد نیاز سیستان و بلوچستان در زمان‌های تنش آبی باید مورد توجه قرار گرد. هر ساله در یک بازه زمانی حدود ۶ ماه به دلیل کاهش نزولات آسمانی شاهد تنش آبی در استان هستیم که باید در این زمینه برنامه جامع تدوین شود".

حال باید دید دولت سیزدهم که همواره بر رسیدگی به استان محروم سیستان و بلوچستان تاکید دارد، آیا برای مدیریت منابع آبی موجود استان و جلوگیری از هدر رفت نزولات آسمانی قابل توجهی که به عنوان نعمتی الهی در بی‌آب‌ترین استان کشور همه ساله از بین می‌رود، برنامه جامعی در دستور کار خواهد داشت؟!

منبع: تسنیم