در حالی که خیمه سنگین سامانه مونسون در بسیاری از استانهای کشور  با خسارت های مالی وجانی فراوان همراه بود در هرمزگان امسال سامانه مونسون پربرکت و کمترین خسارت را به همراه داشت.

مدیرکل مدیریت بحران هرمزگان گفت: سامانه مونسون با هشدار قرمز هواشناسی از سوم مرداد وارد هرمزگان شد. در حالیکه بر اساس پیش بینی های هواشناسی بیشترین تاثیر این سامانه در مناطق جنوبی گزارش شده بود اما امسال تاثیر این سامانه به دامنه های البرز و زاگرس هم رسید.

حسن زاده گفت: پیش از فعالیت سامانه مونسون نشست ستاد مدیریت بحران در همه شهرستان ها برگزار شد وضمن شناسایی نقاط پرخطر و حادثه خیز به دهیاران و شوراهای روستا برای مقابله با خطرهای احتمالی اطلاع رسانی شد و پیمانکاران نیز با ماشین آلات در  مسیرهای حاثه خیر به حال آماده باش در آمدند.زنان باردار در مناطق سخت گذر نیز به جاهای امن انتقال داده شدند.

مدارس و سالن های ورزشی نیز برای اسکان اضطرای باز بودند و راه دسترسی به تفرجگاه ها و ارتفاعات در بندرعباس و پارسیان بسته بود. بنادر و دریانوری  و شیلات هم  همه بنادر صیادی و مسافری را تعطیل کردند.

همچنین پیش از وقوع بارش ها بخشی از ظرفیت سدهای استان تخلیه و برای آبگیری سیلاب آماده شد.

خیال آسوده در سیل

در هفته گدشته هرمزگانی ها روز و شب های پربارانی را تجربه کردند.

به طور متوسط  ۱۶ و دو دهم میلیمتر باران بارید که در برخی نقاط  در حاجی آباد به ۱۰۸ میلیمتر بارش‌ها ثبت شد.

به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان به دلیل آمادگی کامل و تجربه سال های قبل کمترین خسارت از سیل برجای ماند.

در دی پارسال بود که سامانه مونسون خسارت هزار میلیاردی در هرمزگان بر جای گذاشت و هزار خانه را زیر آب برد و چهار شهر کامل آب گرفته شدند اما بارش های مرداد و سامانه مونسون در مرداد امسال به خیر گذشت.

فعالیت سامانه و بارش‌ها تنها سبب آبگرفتگی در چند روستای بندرلنگه و توکهور و هشتبندی و تخریب حدود ۴۰ راه خاکی در روستا‌ها شد.

آبگرفتگی در روستاها هم به علت دستکاری در بستر رودخانه ها و ساخت و سازهای در حریم رودخانه بود.

بازدار فعال رسانه ای شهر لمزان می گوید: ساخت و سازهایی در حوزه آبریز شهر لمزان سبب وارد شدن و تغییر مسیر روان آب ها به داخل شهر شد که  آبگرفتگی برخی منازل روستایی و مغازه ها به همراه شد.

در توکهور و هشتبندی نیز به علت تغییر مسیر رودخانه ، سیلاب داخل شهر شد و سبب تخریب چند قطعه زمین کشاورزی ، آسفالت خیابان ها شد. اما مهمترین خسارت سیل امسال در حوزه  جاده بویژه راه های روستایی و خاکی رخ داد.

عباس شرفی مدیرکل راهداری هرمزگان می‌گوید: در سیل‌های مرداد راه ۴۰ روستا مسدود شد که خسارت حدود ۱۰۰ میلیاردی بر جای گذاشت.

در سیل امسال خسارت جانی و غرق شدن خودرو گزارش نشد.

باران پربرکت

برکت باران مرداد بیشتر از خسارت ها بود. برکت به اندازه ای بود که خسارت ها به چشم نمی آید. بیشتر سازه ها و سد های خاکی در روستاها و مناطق کشاورزی پر شد.

محمد نور موسوی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: بیش از ۹۰۰ سازه آبخیزداری در استان با حجم ۷۰ میلیون متر مکعب آبگیری شد.

سد‌های بزرگ استان هم بی نصیب از این بارش‌ها نبودند و بیش از ۶۵ درصد ظرفیت کامل سد‌های استان آبگیری شد.

عیدانی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان می گوید: با تکمیل ظرفیت سد استقلال میناب، آب آشامیدنی  اهالی میناب و بندرعباس و آب کشاورزی برای  کشت تابستانه حداقل تا  زمستان تامین شده است.

بارندگی باعث شد تا حدود ۱۵ میلیون متر مکعب  روان آب وارد سد استقلال میناب شود و ۷۵ درصد از ظرفیت سد تکمیل شد.

 همچنین ۹۰ درصد از ظرفیت  سد جگین جاسک و ۶۴ درصد از ظرفیت سد سرنی در جاسک هم حالا پر از آب است.

۱۰ میلیون متر مکعب هم  روان آب وارد سد شمیل و نیان  در بندرعباس شد و از مجموع ۱۰۰ میلیون متر مکعب  ظرفیت نزدیک به ۶۰ درصد پر شده است.

روستاهای بستک در غرب هرمزگان و بشاگرد در شرق استان حداقل تا پایان تابستان از خطر تنش آبی رهایی یافتند.

هرمزگان ۱۷ حوزه آبخیز داری با وسعت ۱۰ میلیون هکتار دارد.

لایروبی به موقع بستر رودخانه ها

در حالی مسئولان از کنترل سیل و آمادگی کامل می گویند و خوشحال اند از اینکه سیل خسارت چندانی به همراه نداشته است اما سامانه قبلی بسیاری این خسارت ها را پیش خور و مسیرها  را باز کرده بود.

هرمزگان ده رودخانه اصلی دارد که در زمستان پارسال همه روستاهایی حاشیه این رودخانه دچار آبگرفتگی و تخریب شد و هنوز هم سیل زدگان در جغین رودان در چادر زندگی می کنند و از طرفی دیگر پس از بارندگی پارسال لایروبی رودخانه های بزرگ انجام  و استان به نوعی در برای سیل ایمن تر شده است.

هرمزگان سومین استان سیل خیز کشور است و به علت ویژگی خاک شناسی همواره بارش های کمتر از ۲۰ میلیمتر سبب طغیان و سیلاب می شود و تمرکز بارندگی ها در مناطق کوهستانی و مرتفع امسال تا حدودی جلوی سیلاب های مخرب را گرفت.

لایروبی و ساماندهی رودخانه ای بزرگ نیز در کنترل و جلوگیری از پخش سیلاب ها موثر بوده است.

سلحشور فرماندارمیناب می گوید: سه رودخانه اصلی شهر که بیشترین خسارت ها را به روستاهای حاشیه در سال های گذشته  وارد می کردند کامل  لایروبی و ساماندهی شدند. در  شهرستان رودان هم  بستر رودخانه آبنما ساماندهی شده است در بردول پارسیان هم کار ساخت کانال های انحرافی به پایان رسیده بود.

در استان هرمزگان ۲۶ رودخانه شاخص به طول ۲۵۰۰ کیلومتر وجود دارد که همه آن‌ها در اولویت انجام مطالعات ساماندهی و مهندسی رودخانه قرار دارند و تاکنون حدود ۱۵۰۰ کیلومتر از آن مورد مطالعه قرار گرفته اند.

در فعالیت سامانه مونسون برخی از این حوزه ها درگیر نبودند.

بسیاری از آبراهه‌های عبوری از مناطق مسکونی در مجاورت اراضی کشاورزی در سطح حوزه‌های آبخیز استان نیز نیازمند ساماندهی است.

عیدانی مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان گفت: عملیات پخش سیلات و آبخوان داری نیز در ۵۵۵ هزار هکتار از دشت‌های هرمزگان مطالعه شده است که ۵ هزار کیلومتر مربع قابلیت اجرای پخش سیلاب دارد.

در هرمزگان به علت نبود نقشه پهنه بندی سیل و نصب سیستم هشدار دهنده سیل خطرات و تخریب‌های سیل را افزایش داده است.

با میانگین بارندگی ۱۵۰ میلیمتر در سال نزدیک به ۴ میلیارد مترمکعب روان آب در استان به هدر و روانه خلیج فارس و دریای عمان می‌شود که معادل سه برابر ظرفیت همه سد‌های استان است.

به علت عبور بسیاری از این رودخانه از کنار و داخل شهرها مطالعه آن ضرورت دو چندان دارد.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: ۲۰ هزار کیلومتر رودخانه در هرمزگان وجود دارد که پنج هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها نزدیک مراکز جمعیتی و مهم هستند.

در ۳ سال گذشته مطالعه هزار و ۵۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های مهم هرمزگان به پایان رسیده است.

اکنون مطالعه ساماندهی و ایمن‌سازی ۳۰ کیلومتر از رودخانه میناب با اعتباری افزون بر ۳۷۰ میلیارد ریال در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و در مرحله نخست مطالعه ۱۴ کیلومتر از این رودخانه است.

رودخانه میناب در سیل دیماه پارسال باعث آبگرفتگی ۵ روستا و تخلیه اضطراری مناطق پایین دست شد.

ساماندهی رودخانه‌های مهم و ایمن‌سازی مراکز جمعیتی همواره در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و با تامین اعتبار لازم، عملیات ساماندهی، لایروبی و ایمن‌سازی بیش از ۳۰ درصد از این رودخانه‌ها نیز آغاز و برخی به پایان رسیده است.

چرا سیل ها در هرمزگان مدیریت نمی شود؟

باران هر چند در گرمای تابستان برای زمین خشکیده هرمزگان نعمت است اما تنها بخشی از این نعمت مهار و کنترل می شود و حجم زیادی از روان آب ها وارد دریا و گنبدهای نمکی می شود آنهم برای  خطه ای که دو دهه در گیر خشکسالی است.

استفاده از سازه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب‌ها مهمترین راهکار‌های شناخته شده در دنیا برای مهار و کنترل سیل هستند.

۹۵ درصد هرمزگان سازه آبخیزداری ندارد

هرمزگان دارای ۱۷ حوزه آبخیز اصلی می‌باشد که ۳۰ درصد وسعت آبخیز‌های آن از استان‌های همجوار بوشهر، فارس و کرمان وارد می‌شود و به همین دلیل پذیرای سیلاب‌های ورودی از استان‌های مذکور نیز است.

مدیرکل منایع طبیعی هرمزگان گفت: حدود ۸/۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز در تولید هرزآب‌ها و رواناب‌های سطحی سریع نقش دارند به طوری که این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب رواناب مستقیم و سریع تولید می کند که نشان دهنده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی نیز است.

بارندگی هر چند خاک خشک هرمزگان را تر کرد و باعث خوشحالی مردم  شد اما هرمزگان با بیش از دو دهه خشکسالی روبرو است.

سامانه مونسون هر چند با آمادگی از پیش و تا اندازه طبیعت بارش ها خسارت چندانی بر جای نگذاشت اما فراموش نکنیم که تمرکز این بارش ها درمناطق جمعیتی و حوزه های آبریز شهرها سبب خسارت های زیادی می شود.

گزارش از امیر محمدی