فوت هر شخص، مانند تولد وی باید به ادارات ثبت احوال، اعلام شده و مطابق مقررات قانونی، به ثبت برسد که با اعلام فوت فرد، به ثبت احوال، گواهی تحت عنوان گواهی فوت، صادر شده که در آن، اطلاعاتی همچون، نام و نام خانوادگی متوفی، شماره شناسنامه و علت مرگ وی قید می‌شود.

علاوه بر صدور گواهی فوت، لازم است تا یک اقدام قانونی دیگر نیز پس از فوت متوفی انجام گیرد و این اقدام، باطل کردن شناسنامه متوفی بوده که دارای مراحل مخصوص به خود است و در صورتی که در موعد مقرر قانونی انجام نگیرد، مسئول انجام آن را با مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی مواجه خواهد کرد.

مطابق قانون ثبت احوال مصوب سال ۱۳۵۵، فوت هر شخص، مانند تولد وی باید به ادارات سازمان ثبت احوال کشور، اعلام شده و مطابق مقررات قانونی، به ثبت برسد و مهلت اعلام فوت، ۱۰ روز از تاریخ مرگ متوفی بوده و روز فوت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز، داخل در این مهلت ۱۰ روزه، محاسبه نمی‌شوند.

با اعلام فوت فرد، به ثبت احوال، گواهی تحت عنوان گواهی فوت، صادر شده که در آن، اطلاعاتی همچون نام و نام خانوادگی متوفی، شماره شناسنامه و علت مرگ وی قید می‌شود و به علاوه، شناسنامه وی نیز باطل شده و مهر مخصوص این امر در شناسنامه او درج می‌شود.

سوالی که در رابطه با وظیفه اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی مطرح می‌شود، این مسئله بوده که آیا عدم اعلام فوت، همچون عدم اعلام تولد، جرم بوده و اینکه آیا جرمی تحت عنوان جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی، در قوانین کشور ما پیش بینی شده است یا خیر.

در قوانین کشور ما جرمی تحت عنوان جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی، پیش بینی نشده است اما به موجب ماده ۳ قانون تخلفات، جرائم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، مصوب ۱۳۷۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام اگر اشخاصی که قانونا موظف به اعلام واقعه فوت متوفی بوده از انجام این وظیفه خودداری کند، به پرداخت جزای نقدی از ۵۰ هزار ریال تا ۳۰۰ هزار ریال محکوم شده و چنانچه این عمل تکرار شود، حداکثر مجازات مذکور در مورد شخص اجرا خواهد شد.

به موجب قانون ثبت احوال، وظیفه اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی، به عهده این اشخاص است:: نزدیک‌ترین خویشاوند متوفی که در موقع مرگ، حاضر بوده است؛ متصدی یا صاحب مکانی که مرگ در آن رخ داده است یا نماینده او؛ هر شخصی که در موقع مرگ، حاضر بوده است و ماموران انتظامی یا کدخدا.

مدارک لازم برای باطل کردن شناسنامه متوفی

افرادی که قصد داشته تا برای اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی اقدام کرده تا به این ترتیب، مشمول مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی نشوند، لازم است تا در هنگام مراجعه به ادارات ثبت احوال، مدارکی را به همراه داشته باشندکه این مدارک عبارتند از:

- شناسنامه متوفی

- کارت ملی متوفی

- گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولان قبرستان محل دفن متوفی

- در صورت عدم امکان ارائه گواهی فوق، معرفی و حضور دو شاهد، همراه با مدرک شناسایی در اداره ثبت احوال

- حکم قطعی فوت فرضی دادگاه، جهت ابطال شناسنامه متوفی غایب مفقودالاثر