دهاقان با برخورداری از عناصر و جاذبه‌های متنوعی همچون چشم انداز‌های طبیعی، تنوع اقلیمی و محور‌های مناسب مواصلاتی، از مناطق ییلاقی عشایر قشقایی به شمار می‌رود.

حدود ۲۰۰ سال پیش ترک‌های طایفه «یلمه» پس از مهاجرت به سمت استان اصفهان در منطقۀ علی‌آباد جمبزه شهرستان دهاقان ساکن شدند، طایفه‌ای که هنر اصلی آنان قالی بافی بود و حالا فرشی که می‌بافتند و به نام همین طایفه شناخته می‌شود شماره ثبت ملی گرفته و در انتظار ثبت جهانی نیز هست. مواد اولیه مورد استفاده در این فرش صددرصد طبیعی و از پشم گوسفندی است.

هنوز هم از هر گوشه روستای علی آباد جمبزه صدای بافت قالی یلمه به گوش می‌رسد، فرشی که هرچه پابخورد و قدیمی‌تر شود، بافتش براق‌تر و پرجلوه‌تر می‌شود.

ثبت ملی فرش یلمه علی آباد در دو عنوان مختلف

مرتضی طیاری مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان دهاقان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: فرش یلمه علی آباد به منظور حفظ اصلالت آن در دو عنوان ثبت شد؛ یکی ثبت ملی موقعیت جغرافیایی و دیگر ثبت ملی تکنیک بافت فرش.

او افزود: ثبت ملی موقعیت جغرافیایی فرش یلمه به نام روستای علی آباد جمبزه شهرستان دهاقان است، هرچند فرش یلمه در مناطق دیگری مانند شهرضا، مبارکه و بروجن نیز بافته می‌شود، اما اصیل‌ترین بافت فرش یلمه در روستای علی آباد است که توسط طایفه یلمه‌ها که از دیرباز در این منطقه سکونت یافته اند، بافته شده است.

مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان دهاقان  ادامه داد: دومین عنوان ثبت ملی مورد مربوط به تکنیک بافت فرش یلمه است که مختص استادکاران و بافندگان روستای علی آباد دهاقان است و این تکنیک در فهرست میراث فرهنگی ناملموس، شماره ثبت ملی گرفت.

فرشی که بدون نقشه و به صورت ذهنی بافته می‌شود

مرتضی رمضانی کارشناس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان دهاقان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: فرش یلمه، ذهنی باف است؛ یعنی استادکاران بدون استفاده از نقشه و با تکیه بر داشته‌های ذهنی خود فرش را به زیبایی هرچه تمام‌تر می‌بافند.

او افزود: گره‌های فرش یلمه گره ترکی است و از قیچی کوتاه برای بافت آن استفاده می‌شود، دار قالی نیز به صورت زمینی است.

به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، طرح‌های فرش یلمه برگرفته از طرح‌های طبیعی مانند نقوش هندسی، پرنده ها، حیوانات و ستاره هاست و طرح‌ها بیشتر به شکل حوض است.

یلمه، فرشی ابریشم نماست

یکی از ویژگی‌های فرش اصیل یلمه علی آبادی این است که با استفاده بیشتر براق‌تر و با کیفیت‌تر می‌شود، این را حسین رمضانی تولید کننده و بافنده فرش یلمه در گفتگو با خبرنگار ما عنوان کرد و گفت: مواد اولیه و مصالح به کار رفته در این فرش صد در صد طبیعی و از پشم گوسفندی است، در حقیقت فرش یلمه صفر تا صد با پشم بافته می‌شود و نخ و پنبه ندارد.

او معتقد است با اصالت‌ترین فرش یلمه کشور فرش یلمه علی آباد دهاقان است که در حقیقت با کیفیت‌ترین و برند اصلی این فرش در کشور به شمار می‌رود.

این بافنده فرش یلمه ادامه داد: رنگ‌های به کار رفته در این فرش همه گیاهی است و یکی از دلایلی که فرش در نهایت براقی و زیبایی دیده می‌شود، استفاده از همین رنگ‌های گیاهی به دست آمده از پوست گردو، پیاز، انار، نیل و روناس است.

رمضانی گفت: چون تار و پود فرش یلمه از پشم است، فرش بسیار لطیف و نرم می‌شود و حتی برخی مشتریان به دلیل لطافت و درخشانی فرش یلمه، آن را با فرش ابریشم اشتباه می‌گیرند.

او ادامه داد: هرچند فرش یلمه در برخی دیگر از مناطق همجوار مثل مبارکه، شهرضا و بروجن هم بافته می‌شود، اما کیفیت و زیبایی فرش یلمه علی آباد با دیگر فرش‌های یلمه قابل قیاس نیست.

این کارشناس فرش یلمه معتقد است هر استادکار و کارشناس فرش به سادگی می‌تواند فرش یلمه علی آباد را از سایر فرش‌های یلمه تشخیص دهد، چون ظرافت و طرح آن منحصر بفرد است.

فرشی که در معرفی جهانی آن کم کاری شده

کارشناس نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دهاقان می‌گوید: در دهه ۵۰ تا ۷۰ اصلی‌ترین مشتری‌های فرش یلمه، گردشگران و تاجران آلمانی بودند که به صورت مستقیم به بافنده‌ها فرش را سفارش می‌دادند و حتی در آلمان نیز نمایشگاهی از فرش یلمه دهاقان برپاشده بود.

به گفته مرتضی رمضانی، اما در سال‌های اخیر صادرات این فرش بسیار کاهش یافته و اکنون بافندگان فرش را غیر مستقیم به بازار اصفهان عرضه می‌کنند.

کاهش صادرات فرش یلمه، مشکلی است که تولیدکننده و بافنده این فرش هم از آن سخن می‌گوید. به گفته حسین رمضانی، فرش یلمه، نیاز به معرفی دارد و اگر این محصول با ارزش به مردم شناسانده شود استفاده از آن رونق پیدا می‌کند.

او گفت: هم در سطح کشوری و هم در سطح جهانی، فرش را خودمان به صورت خرده فروشی عرضه می‌کنیم، اما لازم است برای صادرات فرش یلمه، مسئولان، کشور‌های هدف را شناسایی و نمایشگاه دائمی برای معرفی این فرش برگزار کنند.

به گفته این بافنده فرش یلمه، قیمت مواد اولیه هر روز بالاتر می‌رود و چون صادرات آن کاهش یافته بازار این فرش از رونق افتاده است.

در این زمینه مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان دهاقان هم می‌گوید: در ۶۰ تا ۷۰ درصد خانه‌های مردم دهاقان دار قالی فرش یلمه برپاست، در سال‌های اخیر کمیته امداد برای بافنده‌ها تسهیلاتی در نظر گرفته که با آن بخشی از مواد اولیه را خریداری می‌کنند.

به گفته طیاری، کمیته امداد فرش بافته شده را هم از آن‌ها می‌خرد اما هنوز تا صادرات مناسب و معرفی فرش یلمه به جهان راه زیادی در پیش است.

ثبت جهانی فرش یلمه باید پیگیری شود

سمیه محمودی نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس گفت: ثبت ملی و جهانی فرش یلمه باید پیگیری شود، به این منظور لازم است نمایشگاه‌ها و جشنواره‌هایی برگزار شود و فرش یلمه در آن به نمایش گذاشته شود.

او ادامه داد: فرش هم اقتصاد و هنر است و بیشترین ارزش افزوده را دارد، برای خارج شدن از اقتصاد تک محصولی باید بیشترین حمایت‌ها از صنایع دستی به ویژه فرش شود که باید به صورت ویژه در این بخش ورود پیدا کنیم.

نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی افزود: یکی از موضوعات اساسی که بسیار پیگیری کردیم تشکیل فراکسیون فرش در مجلس بود، از نمایندگان استان اصفهان خانم آزاد و آقای سلیمی عضو هیئت رئیسه فراکسیون فرش هستند.

چندی پیش فرحناز رافع رئیس مرکز ملی فرش ایران با اشاره به دعوت امیر قطر برای برپایی نمایشگاه فرش دستباف ایرانی در این کشور گفته بود که به محض اینکه مجوز برگزاری نمایشگاه را بگیریم سهمی به فرش یلمه می‌دهیم و هزینه ثبت جهانی آن را می‌پردازیم.

هنر قالی‌بافی ایرانی هیچ گاه کهنه نمی‌شود و تار و پود در هم تنیده فرش ایرانی در همه دنیا خریدار دارد، قالی یلمه نیز به عنوان برند روستایی دهاقان درصورت معرفی به بازار‌های داخلی و خارجی و حمایت از بافندگان آن، ارزش اقتصادی بالایی خواهد داشت.

گزارش از سولماز محمدی