هر ساله با فرا رسیدن ماه محرم مردم عزادار شیعه و سنی استان کردستان با برگزاری مراسمات عزاداری محرم از جمله سینه‌زنی و زنجیرزنی ارادت قلبی خود را به سرور و سالار شهیدان، امام حسین(ع) به نمایش می‌گذارند و همزمان با فرا رسیدن ایام سوگواری آن حضرت، جامه سیاه بر تن کرده و بیرق‌های عزا و ماتم را بر سر دربِ منزل خود نصب می‌کنند.

مردم این دیار به ویژه شب تاسوعا و عاشورا با حضور در امامزاده‌ها در گوشه و کنار شهر شب‌زنده‌داری می‌کنند و دل‌هایشان را به کربلای حسین (ع) دخیل می‌بندند و آسمان چشمانشان را به عشق صاحب عاشورا، بارانی...

مراسم گل‌گیران در بیجار، طشت‌گذاری در سریش‌آباد، تشکیل حلقه عزا در مقابل مساجد تکایا و حسینیه‌ها با ذکر حسین وای، قربانی‌کردن گوسفند در دیواندره و مجالس روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در قروه از آیین‌های عاشورایی است که در شهر‌های کردستان در دهه نخست محرم برگزار می‌شود.

گِل‌گیران بیجاری به سوگ حسین عزاداری می‌کنند

اما مراسم ماه محرم در شهرستان بیجار متفاوت‌تر از هر هر جای دیگری در بین مردمان این مناطق برگزار می‌شود عزاداران حسینی در این روز با مراسم گِل‌گیران، غربت اهل بیت امام حسین (ع) و یاران با وفایش را در صحرای کربلا روایت می‌کنند.

یکی از آئین‌ها و مراسم خاص ماه محرم در استان کردستان، برگزاری مراسم "گِل‌‌ مالی" در شهرستان بیجار است که ریشه در عقاید تاریخی و اسلامی مردم این دیار دارد و بنا به سنتی قدیمی همه ساله با حضور عزاداران حسینی در شهرستان بیجار و روستا‌های اطراف آن همزمان با روز عاشورای حسینی برگزار می‌شود، مراسمی که آذرماه سال ۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

شهرستان بیجار، بام ایران است، این شهرستان هم ترکیبی از ترک و کرد و شیعه و سنی است، مردمانی که زندگی مسالمت‌آمیز آن‌ها زمانی به درازای تاریخ دارد، گل‌گیران، یکی از ویژه‌ترین برنامه‌های ایام محرم در کردستان است که در این شهر تاریخی برگزار می‌شود.

 سنتی که به قول افراد محلی این دیار بر اساس باور‌ها و داستان‌های گذشتگان نسل به نسل آمده و حکایت از آن دارد که در روزی که امام حسین (ع) به شهادت رسید، اجدادشان برای کمک به ایشان راهی دشت کربلا شدند، اما در میانه راه خبر شهادت آن امام بزرگوار را شنیدند و با مالیدن خاک به سر و روی خود به سوگ سیدالشهدا و اهل بیت و یارانش نشستند.

مساجد میعادگاه گل‌گیران حسینی است به هر مسجدی که می‌رسند وارد می‌شوند و می‌خوانند؛ «عزا عزاست امروز، روز عزاست امروز، مهدی صاحب زمان (عج)، صاحب عزاست امروز» و مصیبت کربلا را به امام زمان تسلیت می‌گویند.

بام ایران در روز عاشورا بی‌شباهت با فضای حزن و اندوه در صحرای کربلا نیست، دیاری که نمادی از غربت و حزن و اندوه کودکان یتیم و اسیر دشت کربلا را بعد از گذشت هزاران سال از آن روز تلخ بار دیگر به تصویر می‌کشد...

خاک این گل قبل از روز عاشورا از اراضی گندم‌زار‌های اطراف بیجار جمع و بعد از الک‌کردن با آب و گلاب مخلوط و در ظرف‌های مختلفی ریخته می‌شود در اختیار هیئت‌های مذهبی قرار می‌گیرد، گل‌گیران حسینی گل‌ها را برسر و روی خود می‌مالند

فرقی نمی‌کند شیعه است یا سنی، اینجا تنها عشق به حسین (ع) است که بر دل‌ها حکمرانی می‌کند، شب‌ها و روز‌های محرم در دهگلان بارانی است، در هم تنیدن شیعه و سنی در مراسمات عزاداری جلوه‌ها و تابلو‌های دیدنی از ارادت به امام حسین (ع) را به تصویر می‌کشد.

حلیم‌پزان در ماه محرم

پخت حلیم یکی دیگر از مراسمات مردم کردستان در تاسوعا و عاشورای حسینی است که بانوان برای ادای نذرشان پخت می‌کنند.

قبل از اذان صبح دیگ‌های بزرگ حیلم مهیا می‌شود، حرف از نذر و نیاز است که باید ادا شود، قرار است با این حلیم در صبح غم‌انگیز عاشورا از عزاداران امام حسین (ع) در شهر و یا آبادی پذیرایی شود..

صبح روز عاشورا غذای نذری برای مهمانان امام حسین (ع) آماده است، طنین صدای صلوات در حیاط خانه می‌پیچید، ظرف‌ها پر می‌شود و همه می‌خواهند در ثواب این کار شریک شوند، و چنین است که حتی کودکان هم در پخش نذری مشارکت می‌کنند.

پخش شربت و خرما، توسل به بیرق امام حسین در دستجات عزاداری و همراهی اهل سنت با دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن از دیگر مراسماتی است که در شهر‌های کردستان برگزار می‌شود که جلوه‌ای از اتحاد و یک‌رنگی و یکپارچگی سنی و شیعه را به نمایش می‌گذارد.

عصر عاشوراست؛ صدای چکاچک شمشیر‌ها و هیاهوی تیر‌ها و سنگ‌ها، جای خود را به غارت خیمه‌ها داده است؛ آن هم در سایه شعله‌های آتش. حسین و یارانش هر یک در گوشه‌ای از دشت، بی‌سر در خاک و خون خفته‌اند. شهیدان، دیگر تشنه نیستند.

آیین‌های عزاداری ویژه دهه نخست محرم با برپایی نماز ظهر عاشورا به یاد آخرین نماز بزرگ شهید امر به معروف و نهی از منکر به پایان می‌رسد و بعد از ظهر عاشورا تمامی بیرق‌ها و علم‌ها به صورت افقی پیشاپیش دسته‌های عزادار به نشانه شهادت حضرت امام حسین (ع) و ۷۲ نفر از یاران باوفایش به حرکت در می‌آیند و با برگزاری شام غریبان حسینی به پایان می‌رسد.

شام غریبان حسین امشب است

کامیاران هم مرکب از شیعه و سنی است و همه در ماه محرم عزادار و در آیین‌های این ماه شرکت می‌کنند، شام غریبان در کامیاران رنگ و بوی خاصی دارد و صحنه‌ای از شام غریبان کربلا می‌شود که پس از شهادت سیدالشهداء بر سر خاندان پیامبر گذشت، شبى تیره‌تر از سیاهى، شبی جانسوز که در آن تلخ‌ترین لحظات بر اهل بیت (ع) گذشت.

شام غریبان است، کودکانی که امشب پدر ندارند، صحنه تلخی که با هیچ زبان و لفظى نمى‌توان عمق تلخی بر دل نشسته دل‌های شکسته و سوز دل یتیمان و بانوان حسینى را بازگو کرد.

در  شام غریبان چشم‌های عزاداران حسینی در کامیاران خیس داغ نوه پیامبر مهربانی می‌شود و از ته دل برای امام حسین و یارانش و کودکان یتیم اشک ماتم می‌ریزند.