در «ابوالدن» واقع در ارتفاعات آلپ «سوئیس» ارتش برای نجات جان گاو‌ها به خدمت گرفته شده است! این یکی از عجیب‌ترین اخباری است که در هفته‌های اخیر درباره خشکسالی اروپا منتشر شده است. واقعیت این است که نهر‌های پرآب کوهستانی در «آلپ» خشک شده اند و ارتش مجبور شده برای انتقال آب به مراتع از هلیکوپتر‌ها کمک بگیرد تا گله‌ها از تشنگی تلف نشوند.

کمبود آب بخشی از خشکسالی شدیدی است که قاره اروپا را از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب فرا گرفته است. دانشمندان می‌گویند کمبود بارش و گرمای بیش از حد هوا یک علت بیشتر ندارد و آن هم «تغییرات اقلیمی» است.

تغییرات اقلیمی چیست؟

دمای سیاره ما از زمان انقلاب صنعتی که حدود ۲۰۰ سال پیش در اروپا شروع شد، ۱.۱ درجه سانتیگراد گرم‌تر شده است. هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی می‌گوید این امر ناشی از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در سطح وسیع است. در واقع گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی گرمای خورشید را در جو به دام می‌اندازند و باعث می‌شوند دما افزایش پیدا کند.

تغییرات اقلیم در هر نقطه‌ای از کره زمین خود را به یک شکل نشان می‌دهد. موج گرما، خشکسالی، بروز سیل و گردباد همگی به خاطر تغییرات اقلیمی رخ می‌دهد. این بدین معنا نیست که تا پیش از انقلاب صنعتی بشر شاهد خشکسالی یا سیلاب نبود، بلکه نکته این است که تغییرات اقلیمی دفعات و شدت این بلایا را افزایش می‌دهد.

آغاز یک تغییر در اروپا

تابستان ۲۰۱۸ برای کشاورزان اروپایی ویرانگر بود. سطح بارندگی در بیشتر مناطق اروپای مرکزی تا ۸۰ درصد کمتر از حد نرمال بود و درجه حرارت به سطوح بی سابقه‌ای افزایش یافت. آتش‌سوزی‌های جنگلی در کشور‌های شمال اروپا و در بیشتر بخش‌های قاره گسترش یافت و کشاورزان کمترین محصول خود را در دهه‌های اخیر تولید کردند. اما این پایان کار نبود. شرایط خشک و افزایش دما در تابستان ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نیز به اروپا بازگشت. پژوهش جدیدی نشان می‌دهد خشکسالی سال‌های اخیر، شدیدترین رویداد خشکسالی اروپا در ۲۵۰ سال گذشته بوده است.

محققان با بررسی سوابق اقلیمی که به سال ۱۷۶۶ بازمی‌گردد، دریافتند که خشکسالی اروپا در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ از نظر شدت بی‌سابقه بوده و طی دو سال، بیش از یک سوم قاره را در بر گرفته است. محققان می‌گویند اروپا باید خود را برای خشکسالی‌های فزاینده طولانی و شدید آماده کند که در حالت متوسط تا هشت سال و در بدترین حالت تا ۲۵ سال طول خواهد کشید.

اروپای سبز خشکسالی‌های بیشتری را خواهد دید

سونیا سنویراتنه، استاد دینامیک زمین-اقلیم در دانشگاه تحقیقاتی ETH زوریخ می‌گوید: «در سوئیس ما به خشکسالی عادت نداریم. ما خودمان را قلعه آبی اروپا می‌دانیم، اما با آب شدن یخچال‌ها و شدیدتر شدن گرما در فصل تابستان، این واقعیت در حال تغییر است».

به گفته او: «موج گرمای شدید به طور طبیعی و بدون دخالت انسان هر ده سال یکبار ممکن است اتفاق بیفتد. اما اکنون در هر دهه سه بار شاهد چنین رخدادی هستیم. ممکن است در عرض ده سال آینده، یکسال در میان خشکسالی داشته باشیم و اگر انتشار کربن را متوقف نکنیم، وضعیت حتی از این هم بدتر خواهد شد».

وضعیت چقدر جدی است؟

وزیر محیط زیست فرانسه می‌گوید بیش از ۱۰۰ شهر در فرانسه آب آشامیدنی ندارند و باید با کامیون به آن‌ها آب‌رسانی شود. الیزابت بورن، نخست وزیر فرانسه روز جمعه یک واحد بحران ویژه را برای مقابله با آنچه «بدترین خشکسالی در تاریخ این کشور» می‌خواند، فعال کرد. به گفته وزارت محیط زیست، از ۹۶ دپارتمان در فرانسه، همه آن‌ها به جز سه بخش دارای محدودیت آب هستند. دانشمندان بر این باورند که خشکسالی تابستانی می‌تواند در اروپای غربی به یک امر عادی تبدیل شود. از پنج تابستان گذشته، چهار تابستان به شدت خشک بوده است.

آخرین ارزیابی رصدخانه خشکسالی اتحادیه اروپا، نشان می‌دهد که ۴۵ درصد قاره اروپا در منطقه «هشدار» و ۱۳ درصد آن در شرایط «هشدار شدید» قرار دارد. این بدین معناست که بسیاری از مردم از شستن ماشین‌هایشان یا آبیاری چمن‌ها منع شده اند. حتی برای آبیاری برخی محصولات کشاورزی هم محدودیت ایجاد شده است. کریستین هویگه، مدیر علمی کشاورزی در مؤسسه ملی تحقیقات زراعی فرانسه می‌گوید: «اگر تا قبل از پایان ماه سپتامبر باران قابل توجهی نبارد، اوضاع بسیار دشوار خواهد شد».

هلند این هفته کمبود آب ملی اعلام کرده و ماه گذشته در ورشو، پایتخت لهستان خدمات کشتی‌رانی در سراسر رودخانه ویستولا به دلیل پایین بودن سطح آب به مدت یک هفته متوقف شد. اگر سطح آب در راین ۷ سانتی‌متر دیگر کاهش یابد، بخش‌های بزرگی از یکی از مهم‌ترین بزرگراه‌های صنعتی اروپا برای حمل و نقل کالا غیرقابل تردد می‌شود.

وضعیت خشکسالی در اروپا؛ در مناطق قرمز،  پوشش گیاهی در معرض خطر قرار گرفته و مناطق نارنجی با کاهش رطوبت خاک مواجه است. در مناطق زرد هم کمبود بارش مشاهده شده است. 

برآورد خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی در اروپا

بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰، تغییرات شدید اقلیمی باعث خسارت اقتصادی بالغ بر ۴۸۷ میلیارد یورو در کشور‌های عضو اتحادیه اروپا شد. بروکسل سال گذشته تخمین زد که خسارت ناشی از خشکسالی حدود ۹ میلیارد یورو در سال برای اتحادیه اروپا هزینه خواهد داشت که اگر گرمایش جهانی به ۳ درجه سانتیگراد برسد به ۴۰ میلیارد یورو در سال هم افزایش می‌یابد.

چه کشور‌هایی مسئول تغییرات اقلیمی هستند؟

از سال ۱۷۵۱، جهان بیش از ۱.۵ تریلیون تن کربن دی اکسید منتشر کرده است و در حال حاضر نیاز به کاهش فوری انتشار گاز‌های گلخانه‌ای دارد. یکی از استدلال‌های رایج این است که کشور‌هایی که بیشترین میزان دی اکسید کربن را به جو ما اضافه کرده اند باید بیشترین مسئولیت را در مقابله با آن بر عهده بگیرند.

محاسبات نشان می‌دهد از زمان انقلاب صنعتی در ۱۷۶۰ تا چهل سال بعد از آن، قاره اروپا تنها تولید کننده کربن دی اکسید صنعتی در جهان بوده است. نمودار میزان انتشار کربن توسط کشور‌ها از ۱۰ سال پیش از انقلاب صنعتی تا کنون نشان می‌دهد آمریکا بیش از هر کشور دیگری تا به امروز CO۲ منتشر کرده است. با انتشار حدودا ۴۰۰ میلیارد تن کربن از سال ۱۷۵۱ تا کنون، این کشور مسئول ۲۵ درصد از کل انتشار کربن در جهان است. این میزان دو برابر بیشتر گاز‌های منتشر شده توسط چین است. ۲۸ کشور اتحادیه اروپا هم با ۲۲ درصد مشارکت نقش زیادی در انتشار کربن داشته اند. اما از سوی دیگر، کشور‌هایی که امروزه جزء تولید کنندگان بزرگ کربن هستند (مثل هند و برزیل) سابقه چندانی در این امر ندارند. سهم منطقه‌ای آفریقا هم نسبت به جمعیت آن بسیار ناچیز بوده است.

برای مقابله با این تغییرات چه می‌توان کرد؟

دولت‌ها باید استخراج سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند. هرچه زغال سنگ، نفت و گاز بیشتری استخراج و مصرف شود، تغییرات اقلیمی بدتر خواهد شد. سرمایه گذاری در انرژی‌های تجدید پذیر و پاک مثل انرژی هسته‌ای، انرژی خورشید، باد و جزر و مد باید در اولویت قرار گیرد. وسایل نقلیه الکتریکی باید افزایش کرده و استفاده از هواپیما برای حمل و نقل به حداقل برسد.
عایق کردن خانه‌ها برای جلوگیری از هدر رفت انرژی، بهبود وضعیت کشاورزی و کاشت درختان بیشتر از دیگر اقداماتی هستند که می‌توانند روند افزایش دمای هوا را مهار کنند.

:منابع

https://www.euronews.com/my-europe/2022/08/05/more-than-100-french-towns-without-drinking-water-amid-historic-drought

https://www.nytimes.com/2022/08/05/world/europe/france-drought-europe-heat.html

https://www.greenpeace.org.uk/challenges/climate-change/solutions-climate-change/

https://www.ft.com/content/887170b2-99ed-4c78-96a0-f40273cadc10

https://www.theguardian.com/news/2022/apr/01/europe-faces-a-future-of-extreme-droughts

https://www.swissinfo.ch/eng/society/europe-battles-water-shortages-as-severe-drought-sweeps-the-continent/47808368#:~:text=In%20Obwalden%2C%20high%20in%20the,herds%20from%20dying%20of%20thirst.

https://ourworldindata.org/contributed-most-global-co2

https://www.bbc.com/news/science-environment-62322574

https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change

https://www.eea.europa.eu/highlights/economic-losses-from-weather-and

https://www.nrdc.org/stories/how-you-can-stop-global-warming