فراز و فرود روابط چین و آمریکا در «دولت بایدن»
روابط چین و آمریکا دارای بالا و پایین‌های بسیاری بوده است، اما در دولت بایدن برخی گمان می‌کنند روابط آن‌ها به سطح جنگ سرد رسیده است.
«جو بایدن» رئیس‌جمهور کنونی آمریکا، در ژانویه ۲۰۲۱ به عنوان چهل وششمین رئیس‌جمهور این کشور سوگند یاد کرد و انتظار می‌رفت او فرصتی دوباره به روابط میان آمریکا و چین بدهد که در دوره پیش تحت ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» به پایین‌ترین حد خود رسیده بود.
در دوران ریاست جمهوری ترامپ آمریکا و چین ۴ سال پرتنش از نظر تجارت و تحریم‌ها علیه کمپانی‌های چین را تجربه کردند.
اکنون وال استریت ژورنال گزارش داده که «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین، قصد دارد در اولین سفر خارجی خود پس از دوران کرونا به آمریکا رفته و با جو بایدن ملاقات کند.
البته مقامات کاخ سفید و بایدن تاکنون این ملاقات که با هدف کاهش تنش میان دو کشور انجام خواهد گرفت را تایید نکرده‌اند. از همین رو به مناسبت این دیدارِ احتمالی در این گزارش برخی از جنبه‌های روابط میان آمریکا و چین در دو سال گذشته را بررسی خواهیم کرد.
لغو مذاکرات چین و آمریکا به دلیل سفر پلوسی
در تازه‌ترین اقدام وزارت خارجه چین در واکنش به سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان در بیانیه‌ای اعلام کرد ۸ مورد از موضوعات مورد مذاکره با آمریکا را لغو و به حالت تعلیق در آورده است. این مذاکرات شامل «مذاکرات هماهنگی سیاست دفاعی چین و آمریکا (DPCT)، جلسات توافقنامه مشورتی دریایی نظامی چین و آمریکا (MMCA)، همکاری چین و آمریکا در بازگرداندن مهاجران غیرقانونی، همکاری چین و آمریکا در زمینه مساعدت حقوقی در امور جنایی، همکاری چین و آمریکا در مبارزه با مواد مخدر و مذاکرات چین و آمریکا در مورد تغییرات آب و هوایی» می‌شدند.
تصمیم لغو این مذاکرات یک روز پس از تصمیم به تحریم «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و خانواده‌اش به دلیل سفر او به تایوان و افزایش تنش‌ها میان چین و آمریکا گرفته شد.
مکالمه تلفنی بایدن و پینگ
ماه گذشته کاخ سفید از مکالمه‌ای طولانی بین روسای جمهور چین و آمریکا خبر داد و گفت: «این مکالمه بیش از ۲ ساعت طول کشیده است و در آن همکاری بین دو کشور و مسائل پیرامون تایوان و اوکراین مورد بحث و بررسی قرار گرفت.»
این مکالمه اولین رایزنی مستقیم تلفنی میان دو مقام از ماه مارس تا آن زمان بود. رئیس‌جمهور چین در این مکالمه تاکید داشت دو طرف باید بر «هماهنگی سیاست‌های کلان اقتصادی، حفظ ثبات زنجیره‌های صنعتی و تامین جهانی و حفاظت از انرژی و امنیت غذایی جهانی» ممارست ورزند.
کاخ سفید ادعا کرد این مکالمه بخشی از تلاش آمریکا برای حفظ و افزایش ارتباط میان واشنگتن و پکن و مدیریت تفاوت‌ها است. با این وجود رئیس‌جمهور چین به بایدن درخصوص تایوان گفته بود «آمریکا نباید با دم شیر بازی کند و باید به اصل چین واحد پایبند باشد.»
در همین راستا رئیس‌جمهور آمریکا در ماه ژوئیه (تیر) به خبرنگاران گفته بود قصد دارد تا آخر ماه میلادی با همتای چینی خود ملاقات کند.
دیدار مشاور امنیتی آمریکا و دیپلمات ارشد چین در لوکزامبورگ
پیش از سفر پلوسی و تصمیم بایدن به دیدار با همتای چینی خود، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید، و «یانگ جیه‌چی» سیاستمدار ارشد و اداره کننده کمیسیون مرکزی سیاست خارجی حزب کمونیست چین، در لوکزامبورگ دیدار کردند.
این دومین دیدار حضوری دو مقام و سومین مکالمه آن‌ها با هم بود که درباره افزایش همکاری‌های میان چین و آمریکا انجام شد. براساس بیانیه‌ای که چین منتشر کرد: «یانگ تاکید کرد که جو بایدن به چین اطمینان داده است که واشنگتن از استقلال تایوان حمایت نمی‌کند و به دنبال آغاز جنگ سرد با چین نیست. او همچنین مخالفت قاطعانه چین با تعریفی که آمریکا از روابط میان دو کشور بر اساس رقابت کرده است، را ابراز کرد.»
بایدن: از ارتش تایوان دفاع خواهیم کرد
اما علی رغم هشدار‌های مکرر پکن در طول این سال‌ها و تاکید این کشور بر پایبندی به اصل چین واحد و مستقل ندانستن تایوان، بایدن در سفری که به آسیا داشت در کنفرانس خبری خود در ژاپن تاکید کرد: «ما فکر می‌کنیم این مشکل (حمله چین به تایوان) به وجود نیاید، اما در صورت بروز هر مشکلی ما از ارتش تایوان دفاع خواهیم کرد.»
این تنش‌ها در حالی ادامه دارد که از ابتدای دوران ریاست جمهوری بایدن هم این کشور به افزایش تنش‌ها با چین و مداخله در امور داخلی این کشور پرداخته است.
در اولین اقدام دولت بایدن «آنتونی بلینکن» وزیرخارجه دولت بایدن، با یانگ جیه‌چی صحبت کرد و به تکرار ادعا‌های واهی آمریکا مبنی بر اهمیت حقوق بشر برای این کشور پرداخت. در همان زمان هم جیه‌چی بر لزوم خاتمه دادن به مداخلات آمریکا در امورداخلی چین تاکید کرد. در مقابل هم چین دست به تحریم مقام‌های سابق آمریکایی از جمله «مایک پمپئو» وزیرخارجه سابق آمریکا، زد.
اما در ماه مارس سال ۲۰۲۱ اولین دیدار سطح ارشد میان آمریکا و چین از زمان ریاست جمهوری بایدن انجام شد و در آن «آنتونی بلینکن» و «جیک سالیوان» با «یانگ جیه‌چی» و «وانگ یی» وزیرخارجه چین، در آلاسکای آمریکا، دیدار کردند. این دیدار پس از بازدید بلینکن از توکیو و سئول انجام شد.
در همین ماه چین در راستای افزایش تحریم‌ها علیه آمریکا، چندین کمپانی بزرگ آمریکایی را به لیست سیاه خود اضافه کرد. آمریکا هم در مقابل اعلام کرد ۲۴ مقام و نهاد چینی و هنگ‌کنگی در راستای سیاست‌های این کشور تحریم شدند. ماه بعد میلادی (آوریل) وزارت بازرگانی آمریکا با استناد به فعالیت‌های مغایر با امنیت ملی یا منافع سیاست خارجی این کشور، ۷ شرکت ابررایانه‌ای چینی را به فهرست نهاد‌های خود اضافه کرد.
پس از آن هم آمریکا و ژاپن متعهد به افزایش همکاری خود در راستای مخالفت با سیاست‌ها و رشد چین شدند و «جو بایدن» و نخست‌وزیر ژاپن، در یک کنفرانس خبری مشترک در کاخ سفید تاکید کردند که برای مقابله با چالش‌های چین با یکدیگر همکاری کنند.
سپس در ماه مه سال گذشته اولین مذاکره میان آمریکا و چین در زمینه تجارت انجام شد و «لیو هه» معاون نخست‌وزیر چین، تلفنی با «کاترین تای» نماینده تجاری آمریکا، رایزنی کرد.
لیو هه در همان زمان با «جنت یلن» وزیر خزانه‌داری آمریکا، هم گفتگویی تلفنی داشت. پس از آن بایدن فشار اقتصادی بر چین را در راستای سیاست‌های ترامپ بار دیگر افزایش داد.
اکنون باید دید ملاقاتی که قرار است پس از شروع همه‌گیری کرونا برای اولین بار میان این دو مقام ارشد آمریکا و چین اتفاق بیافتد، آیا می‌تواند روابط میان دو کشور را که به دلیل سفر هفته اخیر نانسی پلوسی به تایوان رو به وخامت بیشتر گذاشته، با آرامش همراه کند.
در حال حاضر چین بار‌ها به آمریکا هشدار داده تا از مداخله در تایوان بپرهیزد و به اصل چین واحد و حاکمیت چین احترام بگذارد. به تازگی نیز «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، مدعی شده که این کشور به چنین اصلی پایبند است و مخالف مستقل دانستن تایوان است.
