مدرَس ابن سینا اصفهان بنایی است در محله دردشت خیابان ابن ســینا اصفهان؛ مکانی که گفته می‌شود ابوعلی سینا در زمان اقامت در اصفهان در آن به تدریس مشغول بوده و به نوعی اولین و قدیمی‌ترین مدرسه آموزش پزشکی در جهان به شمار می‌آید.

بنای باقیمانده بخشی از ساختمانی بزرگ است که در گذر قرن‌ها تخریب شده است. آنچه امروز به نام مدرس ابن سینا می‌شناسیم در ۱۳۸۳ در فهرســت آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اثری که قرار بود احیا هم شود، اما گویا پزشکی برای نجات و نسخه‌ای برای درمانش، وجود ندارد.

مدرس ابن سینا، یادگاری از قرن پنجم هجری

بنا بــر روایــات تاریخــی، بوعلی در اواخر قرن چهارم هجری قمری به اصفهان آمد و مدت زیادی در این شهر اقامت داشت؛ در نقل دیگری که طبق شواهد به نظر صحیح‌تر می‌رسد گفته شده که ابن سینا، اوایل قرن پنجم هجری به مدت یک دهه یا ۱۵ سال در اصفهان سکونت داشته است. روزگاری که "علاء الدوله محمد" حکمران بود و مشوق امرا و دانشمندان.

کسی که ابن سینا تا هنگام وفات وزارت او را بر عهده گرفته و دانشنامه علایی را به نامش نوشته بود. گفته می‌شود علاءالدوله در حدود ۴۱۵ هجری قمری (۱۰۲۴ میلادی) در محله دردشت اصفهان، مدرسه بزرگی که به عنوان "مدرس یا دانشگاه علایی" هم معروف شده برای شیخ الرئیس احداث کرده که البته امروز فقط بخشی از این نهاد آموزشی تاریخی به عنوان "مدرس ابن سینا" باقی مانده است.جایی که بوعلی، هر روز بعــد از اذان صبح در آن طب تدریس می‌کرد و استادانی دیگر نظیر جوزجانــی نیز در آن صاحب کرسی بودند: قدیمی‌ترین مدرسه طب باقی مانده در جهان.

پنج سال پس از قول احیای مدرس ابن سینا

۲۲ اسفند ۱۳۹۶ مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از احیای مدرس ابن‌سینا خبر داده بود.

کیانوش جهانپور در گفتگو با یکی از رسانه‌ها با اشاره به عزم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شهرداری اصفهان برای احیای مدرسه تاریخی طب ایرانی (مَدرَس ابن سینا) گفته بود: مدرس ابن سینا قدیمی‌ترین مدرسه طب در دنیاست که بقایای آن پس از هزار سال در خطه تاریخی اصفهان باقی مانده و ابن سینا، دانشمند نامدار ایرانی در این مکان به آموزش دانشجویان و نوشتن آثارش می‌پرداخت.

او یکی از نقاط اوج تاریخ اصفهان را دوره حکومت دولت شیعی و نخبه پرور آل بویه و حضور ابن سینا در اصفهان و مدرسه طب علایی یا همان مَدرَس ابن سینا را یادگار آن دوره خوانده و اضافه کرده بود: این مدرسه به عنوان نخستین مرکز آموزشی خارج از مساجد در تاریخ ملل اسلامی به شمار می‌رود و کتاب قانون به عنوان درس نامه جامع طب در اصفهان تدوین نهایی شده و این میراثی است که می‌تواند محور برنامه ریزی و توسعه علمی، فرهنگی و گردشگری باشد.

مدیر وقت روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به بازدید چندین باره مسئولان وزارت بهداشت از مدرسه طب علایی و جمع آوری اسناد تاریخی گفته بود: وزیر بهداشت نیز بر پیگیری جدی و همکاری این وزارتخانه و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با شهرداری اصفهان برای احیا و بهره برداری از این میراث تاریخی تاکید کرده است.

به گفته جهانپور، شهرداری اصفهان اقدام به حفظ این مکان و حتی آزاد سازی بخشی از املاک مجاور کرده و امید است در هزاره تاسیس دانشکده طب اصفهان، شاهد بهره برداری از طرح بزرگ احیای محور تاریخی آل بویه نیز باشیم.

پیشنهاد احیای مدرس ابن سینا با مشارکت جامعه پزشکی

۲۲ تیر ۱۳۹۸، مرحوم فریدون اللهیاری مدیرکل وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان از برنامه این اداره کل برای احیا و مرمت «مَدرَس ابن سینا» خبر داد.

او گفته بود در مدرس کار زیادی نداریم، دنبال آن بودیم که به عنوان طرح «طبیب وطن بر بالین میراث کهن» عده‌ای از پزشکان و متخصصان ورود پیدا کنند، پیشنهاد شده بنای «مَدرَس ابن سینا» با مشارکت جامعه پزشکی احیا شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه برای احیای بنا پیشنهاد شده مرمت این مکان با فعالیت و کاربری متناسب با طب و پزشکی با نام ابن سینا آمیخته شود، اضافه کرده بود: اگر به جمع بندی برسیم با علاقه‌مندانی که با این انگیزه وارد شوند، کار را شروع می‌کنیم و در غیر این صورت خودمان مرمت را برعهده می‌گیریم.

مدرس ابن سینا، گوهری که از آن غفلت شده

رسول میرباقری رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان، اول اسفند ۱۴۰۰، رسیدگی به مدرس ابن سینا در گذر تاریخی اصفهان را مورد تأکید قرار داد و گفت: از چنین گوهری در اصفهان غفلت شده در حالی که این منطقه و این بنا می‌تواند به قطب گردشگری اصفهان تبدیل شود.

او گفت: یکی از آثار کمتر شناخته شده در گذر تاریخی اصفهان، مدرس ابن سیناست؛ پدر علم پزشکی جهان ۱۵ سال از عمر خود را در اصفهان گذرانده و این دوران به نام دوران طلایی اسلام شناخته می‌شود.

رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان یادآور شد: ابن سینا در اصفهان شاگردان فراوانی تربیت کرد و تعداد زیادی از ۴۵۰ اثر علمی اصیل یا منسوب به او در دوران آرامش زندگی‌اش و به دور از دغدغه‌ها در اصفهان تألیف شده است.

میرباقری تصریح کرد: مدرس ابن سینا باید با کمک اداره کل میراث فرهنگی و دانشگاه علوم پزشکی به عنوان جایگاهی تاریخی در اصفهان احیا و شناخته شود.

آزادسازی زمین، نقطه‌ای برای شروع احیای مدرس

آیا مدرسه ابن سینا پس از سال‌ها قول و قرار‌ها احیا می‌شود؟ این سوالی است که از سیدمهدی موسوی موحد معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان پرسیدیم.

او گفت: طی هفته‌های اخیر یک جلسه با دستگاه‌های مختلف برگزار و بنا شد ابتدا زمین اطراف، آزادسازی شود و سپس سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان طرحی را پیشنهاد کند تا طبق قانون و با تایید میراث فرهنگی و شورای فنی آن را مصوب کنیم و وارد مراحل اجرایی شویم.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان افزود: هم اکنون تمام کار‌های ابتدایی بر عهده سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری است و ادامه این راه کمک سایر دستگاه‌ها را می‌طلبد.

یادگار بوعلی، احیا و جهانی می‌شود

حدود ۷ یا ۸ سال پیش مدرس ابن سینا به همت سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مرمت شده است. این را هادی قدرتی مدیر روابط عمومی این سازمان گفت و اضافه کرد: به تازگی جلسه‌ای با حضور اعضای شورای شهر، مدیران و کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی و سازمان نوسازی و بهسازی برگزار و بنا شده برنامه‌ریزی‌ها و تحقیقات لازم با محوریت سازمان نوسازی و بهسازی صورت بگیرد.

او اظهار امیدواری کرد: شهرداری بتواند به سرعت خانه‌های اطراف مدرس را خریداری و آزادسازی کند تا فرآیند احیای یادگار حضور ۱۵ ساله شیخ الرئیس در نصف جهان احیا و به عنوان میراثی جهانی ثبت و معرفی شود.

مدرس ابن سینا، یادگاری از مرد همه چیزدان قرن پنجم هجری است که آوازه اش در جهان پیچیده و کتاب هایش در پزشکی، سال‌ها مرجع تدریس در دانشکده‌های پزشکی سراسر جهان بوده است. این مکان اگر احیا شود بی تردید به قطب گردشگری و نمادی برای یادآوری حاکمیت و مرجعیت علمی ایرانیان مسلمان در جهان تبدیل می‌شود.

گزارش از ملینا بابایی