صحبت‌های اخیر سعید مقیسه، رئیس سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی با خبرنگاران بار دیگر وجود نهاد تنظیم‌گری، چون ساترا را به رخ مخالفانش کشاند و تاکید کرد که در حال حاضر تنها ساترا می‌تواند زمام تنظیم‌گری بر محتوا‌های فضای مجازی را به دست بگیرد و منجر به ساماندهی این نوع محتوا‌ها شود.

اگرچه تولد ساترا براساس اصل ۴۴ قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان به سال ۱۳۹۴ برمی‌گردد، ولی به دلیل یک‌سری ابهامات در نوع محتوا‌های این عرصه، این نهاد تنظیم‌گر با کش و قوس‌هایی رو‌به‌رو بود و  نمی‌توانست قانونی بودن خود را ثابت کند.

اما بعد از صحبت‌های سید محمد هاشمی، معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عقب‌نشینی وزارت ارشاد بابت نظارت و صدور مجوز فیلم‌های نمایش خانگی، مسئولیت این حوزه بر دوش ساترا گذاشته شد.

گزارش ساترا؛ حمایت و نظارت دو مقوله اصلی برای سامان‌دهی محتوای فضای مجازی

حالا هم سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی یا همان ساترا با برگزاری سلسله جلسات با مدیران پلتفرم‌ها و تولید‌کنندگان محتوای فضای مجازی قصد دارد جای پای خود را برای حمایت و ناظر بودن محکم کند. در گزارش اخیر ساترا به بعد ناظر و حامی بودن رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر تاکید شده و آمده است که نقش حمایتی ساترا نافی نقش نظارتی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر نیست.

برخی از پلتفرم‌ها مقابل ساترا ساز مخالف می‌زنند

از طرفی، عده‌ای از پلتفرم‌ها ممکن است نخواهند خودشان را با چارچوب تنظیم‌گری ساترا وفق دهند و بخواهند براساس منافع خود ساز مخالف بزنند. اینجاست که بعد نظارتی نهاد پای کار می‌آید و به گفته محسن قائمی‌نسب، قائم مقام ساترا برای تعامل با مدیران پلتفرم‌ها وارد مذاکره می‌شوند.

اخیرا ساترا در گزارشی درباره اقدامات حمایتی که در قبال پلتفرم‌ها پیش گرفته، نکاتی را اشاره است که ادامه می‌خوانید: «سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر تاکید می‌کند که اولا خود را ناظر و حامی رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر از جمله نمایش خانگی می‌داند و ثانیا معتقد است شبکه‌های نمایش خانگی و شبکه‌های تلویزیونی مکمل یکدیگر هستند و هم‌افزایی میان شبکه‌های تلویزیونی و شبکه‌های نمایش خانگی منجر به افزایش ضریب نفوذ رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج از کشور خواهد شد».

تنظیم‌گری ساترا مانع تولید محتوای آسیب‌رسان می‌شود

در ادامه گزارش ساترا آمده است که نقش حمایتی ساترا نافی نقش نظارتی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر نیست، بلکه ساترا در حوزه تنظیم‌گری همواره با صیانت از حقوق کاربران خصوصاً خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان، مانع از تولید و انتشار محتوای آسیب‌رسان می‌شود. یک‌سری تسهیلات هم قرار است به پلتفرم‌ها داده شود که به صورت مختصر شامل این موارد می‌شود: ۱. عرضه بسته‌های حمایتی ویژه مناسبت‌های مذهبی و ملی بر اساس رتبه رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر ۲. امکان استفاده رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر از قاب اختصاصی (آی فریم) شبکه‌های سیما ۳. حفاظت از حقوق مالکیت فکری رسانه‌ها ۴. توافق ساترا با معاونت علمی ریاست جمهوری برای تسهیل شرایط تبدیل رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر به شرکت‌های دانش بنیان  ۵. تعامل مستمر ساترا با رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر و...

اخیراً هم سعید مقیسه در جلسه هم‌اندیشی که با اعضای اتحادیه تولید نشر محتوا‌های فضای مجازی برگزار کرده، از نقش حمایتی ساترا از محتوا‌های فرهنگی در فضای مجازی و تولید محتوای ایرانی - اسلامی در این بستر گفته است.

قانون‌مند کردن زیست‌بوم تولید محتوا محدودیت نیست

رئیس ساترا درباره اهمیت حوزه تنظیم‌گری گفته که این مسیر به تنظیم‌گری و مقررات‌گذاری نیاز دارد و قانون‌مند کردن زیست‌بوم تولید محتوا در فضای مجازی لزوماً به معنای محدود کردن آن نیست. بلکه راهگشای ارائه حمایت‌ها، تسهیلات و محتوای دولتی به بخش خصوصی است.

پیش از این، محسن قائمی‌نسب، قائم مقام ساترا درباره اختلافات پیش آمده میان پلتفرم‌ها با ساترا گفته بود، ممکن است تعداد بسیار محدودی از پلتفرم‌ها خود را در چارچوب نظارت‌های ساترا قرار ندهند و در مقاطعی برای تولیدات خود احساس نیاز به دریافت مجوز نکنند که خلاف چارچوب نظارتی ساترا است.

سریال «شبکه مخفی زنان» نمونه‌ای از تعامل ساترا

به گفته قائمی‌نسب، ما در چنین شرایطی برای این اقدام غیرقانونی اخطار می‌دهیم و برای حل مشکل وارد تعامل می‌شویم. باید گفت که حل مشکل سریال «شبکه مخفی زنان» نمونه‌ای از تعامل با پلتفرم‌هاست.

۲۴ اردیبهشت ماه بود که محمود حسین‌زاده، مدیرکل صدور پروانه انتشار محتوا در نامه‌ای به علی سرتیپی، مدیرعامل رسانه فیلم‌نت درباره سریال «کلیله و دمنه» نوشته بود، باتوجه به ارزیابی و ملاحظات جدی محتوایی، شورا موافق صدور پروانه انتشار نیست و این موضوع جهت اقدام لازم و عدم انتشار محتوا به اطلاع رسید.

اما سریال «کلیله و دمنه» بدون توجه به اخطار‌های ساترا منتشر شد و ۳۰ خرداد بود که رئیس ساترا درباره پخش غیرقانونی این سریال گفت که برای توقف سریال یا فیلتر پلتفرم فیلم‌نت نیاز به طی مراحل قانونی است که از طریق مقامات قضایی و مسئولین در حال پیگیری هستیم. در نهایت هم این سریال با تعامل ساترا با رسانه فیلم‌نت، ۳ تیر در دسترس عموم قرار گرفت.

ماده ۱۹ دستور‌العمل «صدور مجوز برای رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر» و خطوط قرمز ساترا

طبق ماده ۱۹ دستور‌العمل «صدور مجوز برای رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر»، هرگاه ساترا تشخیص دهد که رسانه دارای پروانه یا شناسه شرایط ماده (۵) مقررات را از دست داده، موضوع از طریق سامانه جامع صدور مجوز به متقاضی اعلام و مدتی برای ارائه اطلاعات و مستندات لازم تعیین می‌شود. درصورتی که تمام یا برخی از اطلاعات در زمان معین ارائه نشود یا ساترا به دلیل نقض در اطلاعات شرایط مقرر را احراز نکند، پروانه یا شناسه باطل می‌شود.

به گفته امیرعلی مسعودی، رئیس هیئت مدیره انجمن سواد رسانه‌ای، برخی از تولیدات شبکه نمایش خانگی خارج از تنظیم‌گری کار کردند و وقتی کارشناسان ساترا این توضیحات را می‌دهند، تولیدکنندگان متوجه می‌شوند و اصلاحات را انجام می‌دهند.

پخش ثانیه‌ای از صحنه‌های غیراخلاقی به توقیف پلتفرم منجر نمی‌شود

رئیس هیئت مدیره انجمن سواد رسانه‌ای درباره صحنه‌های غیراخلاقی که ممکن است در فیلم‌ها به نمایش گذاشته شود، گفت: ما نمی‌توانیم کل محصول را برای یکی دو ثانیه تخلف یا عدم رعایت قوانین توقیف کنیم. معمولاً بعد از وقوع تخلف، پلتفرم‌ها برای محصولات بعدی‌شان تذکر دریافت می‌کنند و با دقت بیشتری کارهایشان ارزیابی می‌شود.

به گفته مسعودی، در بعضی موارد سوء استفاده‌هایی می‌شود و آن این است که فردی که تولید‌کننده محتوا نیست، می‌خواهد بابت آن محتوا از ساترا مجوز بگیرد. وقتی کارشناسان ساترا یک‌سری اشکالات را مطرح می‌کنند، چگونه می‌توان این اصلاحات را انجام داد.

از طرفی، حمایت و تحرک بخشی به حوزه تولید محتوا، تسهیل‌گری برای فعالان حوزه صوت و تصویر فراگیر، ساماندهی محتوای این حوزه برای حمایت از خدمات‌دهندگان و تأمین حقوق کاربران و... جزو وظایف ساترا بوده و رئیس ساترا هم براین باور است که وقتی می‌خواهیم مشکلات مدیران پلتفرم را بشنویم و آن‌ها را برطرف کنیم، یعنی اینکه می‌خواهیم شما [پلتفرم‌ها]باشید.

مقیسه گفت: اگر کسی در برودکست محتوا را نگاه نکرد، می‌تواند vod‌ها را نگاه کند و پولش هم برای بخش خصوصی باشد. این‌ها یعنی اینکه قبول داریم محتوا‌های فضای مجازی مکمل ما هستند.

مهدی صرامی، عضو هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران هم معتقد است، ساترا به عنوان نهاد تنظیم‌گر وظیفه دارد که در جای خودش مجوز صادر کند، در جای خودش بر محتوا‌هایی که مجوز صادر کرده، نظارت کند و در جای خودش هم به مجموعه‌هایی که در مسیر سیاست‌های محتوایی حرکت کردند، اعتبار دهد. این موضوع پلتفرم‌ها را علاقه‌مند می‌کند که در چارچوب منافع مادی حرکت کنند.

نفیسه خلیلی