سراب نیلوفر دریاچه کوچکی است که در حدود ۲۰ کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه قرار گرفته این دریاچه تا اواسط دههٔ هشتاد مملو از گل‌های نیلوفر آبی بود و در فصول گرم سال غنچه‌ها و برگ‌های آن سر از آب برآورده و قسمت زیادی از آن را می‌پوشاند، سراب نیلوفر پنجاه و پنجمین اثر طبیعی ملی است که توسط سازمان میراث فرهنگی از ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت و اطراف این سراب تأسیسات رفاهی گردشگری و پارک تفریحی احداث شده‌است.

در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۴ سراب نیلوفر ۲ بار به طور کامل خشک شد در شهریور ۱۴۰۰ اعلام شد که بر اثر خشکسالی دبی سراب نیلوفر نسبت به سال‌های پربارش قبلی ۸۰ درصد کاهش پیدا کرده و در هشت مرداد ۱۴۰۱ اعلام شد که سراب نیلوفر به دلیل عواملی همچون حفر چاه‌های عمیق ۱۲۰ متری و کشت محصولات آب‌بر مانند هندوانه، ذرت و سیب‌زمینی توسط کشاورزان منطقه به شدت در معرض خشکی قرار دارد و احتمال دارد طی روزهای آینده یا پس از کشت دوم به طور کامل بخشکد.

در ۲۹ مرداد ۱۴۰۱ اعلام شد که سراب نیلوفر به طور کامل خشک شده و بستر آن ترک برداشته و تنها چند چاله کوچک در آن کمی رطوبت دارد.

کشت محصولات پرآب دلیل کاهش آب سراب نیلوفر

مهندس کاوه جراره پژوهشگر و کارشناس ارشد آبخیزداری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سراب نیلوفر در دشت کوزران و سنجابی که بخشی از دشت بزرگ ماهیدشت است واقع شده و این سراب در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری غرب کرمانشاه قرار داشته و در گذشته یکی از مراکز اصلی جذب گردشگر بود.

وی افزود: این سراب در مسیر اصلی کرمانشاه به کوزران در منطقه‌ای با ساختار کاملاً کشاورزی قرار گرفته است با گذر از جاده اصلی می‌توان به راحتی به آبی بودن زمین‌های کشاورزی اطراف سراب پی برد این زمین‌ها آب مورد نیاز خود را توسط چاه‌های موجود و از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌کنند.

پژوهشگر و کارشناس ارشد آبخیزداری تصریح کرد: متأسفانه تمایل و حرص انسان نسبت به درآمد بیشتر از یک سو و مدیریت و نظارت نامناسب از سوی دیگر سبب دست‌اندازی انسان به منابع آبی زیرزمینی در این منطقه شده و بهره‌برداری بیش از اندازه از این منابع به منظور افزایش تولید و درآمد سبب افت میزان سفره‌های آب زیرزمینی شده و تکنولوژی نیز با کمک به انسان شرایط استفاده از منابع آبی عمیق‌تر را فراهم کرده که همین مورد باعث پایین‌تر رفتن سطح سفره‌ها شده که علاوه بر بروز مشکلات متعدد هزینه‌های تولید را نیز با افزایش مواجه ساخته است.

جراره با اشاره به راه‌های آسان استفاده از منابع آبی بدون در نظر گرفتن مضرات آن در طولانی‌مدت، خاطرنشان کرد: آسان‌ترین و راحت‌ترین راهکار برای استفاده از منابع آبی روش‌های موجود است که بدون امکان احیای سفره‌های آب زیرزمینی موجبات نابودی منابع آبی و خاکی را مهیا می‌کند.

با چاه‌های غیرمجاز آب در سراب نیلوفر برخورد شود

وی افزایش بی رویه و بی‌برنامه جمعیت، وضعیت نامناسب اقتصادی، حرص و طمع، تکنولوژی، مدیریت نامناسب، سیاسی‌کاری و چشم‌پوشی‌ها، دخالت افراد بی تخصص در امور تخصصی را از مشکلات جدی حال حاضر مسیله خشکیدگی سراب نیلوفر دانست و گفت: همه موارد یاد شده با هم، افزایش تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز را فراهم و معضل به وجود آمده را تقویت کرده‌اند.

جراره ادامه داد: حفر چاه‌های عمیق مجوزدار یا بی‌مجوز، افزایش عمق و افزایش دبی بهره‌برداری، شرایط آب و هوایی و تغییرات اقلیمی را می‌توان عوامل اصلی در بروز خشکی سراب نیلوفر دانست و با توجه به وضعیت خشکسالی حاکم بر منطقه، اولویت اول برای حفظ وضع موجود مدیریت مناسب منابع آبی موجود است.

وی با اشاره به تغییرات اقلیمی و تبدیل بارندگی‌ها از برف به بارش عنوان کرد: این عوامل باعث از دسترس خارج شدن سریع منابع آبی شده که لزوم مدیریت این منابع آبی سطحی نمایان‌تر می‌شود، استفاده روش‌های سنتی و جدید نگهداری آب و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و کنترل و پخش سیلاب می‌توانند از راهکارهای مناسب برای مدیریت این بارش‌ها باشد و بخش هر چند کوچکی از معضل موجود را جبران کند.

روش‌های نوین آبیاری به حفظ منابع زیرزمینی آب کمک می‌کند

کارشناس ارشد آبخیزداری گفت: مدیریت چاه‌ها به عنوان عامل اصلی بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، مدیریت مزرعه و استفاده از روش‌ها نوین آبیاری به منظور افزایش بازدهی، حذف محصولات پرمصرف و مدیریت الگوی کشت به یقین در حفظ سفره‌های زیرزمینی بی‌تأثیر نیست و با روند کنونی بهره‌برداری، از بین رفتن سراب نیلوفر در آینده‌ای نه‌چندان دور در میان سایر مشکلات آبی موجود در منطقه به کلی فراموش می‌شود و هر سال با مشکلات جدیدی مواجه هستیم.

وی با اظهار تأسف از مشکلات کم‌آبی بیان کرد: شاید نابودی سراب نیلوفر برای مدتی کوتاه بازتاب ویژه‌ای در میان مردم، رسانه‌ها و فضای مجازی داشته باشد ولی روزی به فراموشی سپرده می‌شود ولی باید دانست که نابودی سراب نیلوفر هشداری است برای آینده منطقه که نادیده گرفتن آن همگان را مقهور خود خواهد کرد.

نگاشتن از خشک شدن آثار طبیعی و زیبایی‌های استان کرمانشاه که یادآور خاطرات کودکی مردم این دیار است غمناک و دردبار بوده و امید است این دسته معضلات به فراموشی سپرده نشود، معضل کم‌آبی و خشکسالی مشکل جهانی است که قطعاً مدیریت کارآمد و تدبیر صحیح، راه برون رفت از آن است.

منبع مهر