شعر نیمایی، تناسب عجیبی با شعر عاشورایی دارد

هادی خورشاهیان به‌عنوان نخستین سخنران این نشست، در بیان ویژگی‌های این اثر گفت: پیش از این، شعر‌های عاشورایی زیادی از بزرگانی همچون سید حسن حسینی را خوانده و شنیده‌ایم، اما شعر‌های علی داودی در «شبیه»، مضاعف به دلم نشست، به این دلیل که نه شعر کلاسیک بود که مخاطب عام‌تری دارد، نه شعر آزاد با مخاطب خاص‌تر بود؛ این مجموعه، اشعاری میانه با مخاطب میانه است.

وی با بیان اینکه شعر نیمایی، تناسب عجیبی با شعر عاشورایی دارد، افزود: احساس خیلی خوبی نسبت به شعر نیمایی عاشورایی دارم. این فرم، بهترین قالب برای تصویرسازی از مفاهیم خاص عاشورایی است. علی داودی در «شبیه» به‌خوبی این کار را انجام داده است. شعر‌هایی با لحظات ناب و به‌دور از شعار‌های معمول. هیچ شعری نبود که کشفی نداشته باشد. همه اشعار زیبا بودند، همانطور که همه شهدای کربلا زیبا بودند.

شعر عاشورایی، یکی از نقاط عطف شعر انتظار است

در ادامه سید احمد نادمی اظهار کرد: علی داودی از شاعران ادبیات انقلاب است. تمام ویژگی‌هایی که برای یک شاعر انقلاب اسلامی مدنظر است، در ایشان وجود دارد. شاعری که هم دغدغه انقلابی و هم دغدغه دینی و مذهبی دارد. او یک شاعر مردمی است و به همین دلیل طبیعی است که دغدغه‌های اجتماعی در شعرهایش دیده شود.

این شاعر و منتقد ادبی، با اشاره به اینکه شعر شیعی با دو دسته‌بندی کاملا مشخص خود را از دیگر شعر‌های دینی متمایز می‌کند، گفت: در شعر دینی، شعر انتظار و شعر انتصار را داریم. شعر انتظار لزوما شعر عاشورایی نیست، اما همانطور که حادثه عاشورا یکی از نقاط عطف شیعه است، شعر عاشورایی هم یکی از نقاط عطف شعر انتظار است. اما اگر شعر شیعی می‌خواهد به‌معنای درست شیعی باشد، باید شعر انتصار هم باشد، یعنی هم طلب نصرت و هم تلاش برای نصرت در آن دیده شود. یک شعار مشهور عاشورا، طلب نصرت خواستن اباعبدالله با این مضمون است: «هل من ناصرا ینصرنی».

وی در بخش دیگری از سخنان خود، افزود: از لحاظ شکلی از نام کتاب برمی‌آید که شاعر به‌مثابه هنرمند ناظر، ابزار‌های هنری برایش اهمیت دارد. در این معنا، هنر ایرانی‌شده نمایش یعنی شبیه‌خوانی بسیار می‌تواند برای هنرمند جاذبه داشته باشد. علی داودی، به تصریح و تضمین، توجه خود را به این هنر نشان می‌دهد. شعر روضه در این کتاب بسامد بالایی دارد. علی داودی بار‌ها که از روضه سخن به میان آورده، با توصیف و نمایش همراه بوده است. «تولی و تبری» و همچنین «اولیاء و اشقیاء» از دیگر موضوعات پر بسامد در این اشعار هستند.   

نادمی تصریح کرد: این کتاب جزو معدود آثاری است که می‌تواند شعر آیینی باشد، چون از ابزار شعر سپید استفاده کرده و یکی از ویژگی‌های شعر سپید، وزن است. شعر سپید اگر کوتاه بوده و وزن مطلوبی داشته باشد، به‌خوبی می‌تواند در آیین‌ها مورد استفاده قرار گیرد. کسانی که به مداحی آل‌الله می‌پردازند، از شعر به شعر این کتاب می‌توانند استفاده کنند.

این شاعر و منتقد ادبی، همچنین گفت: یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته این کتاب و به‌طور کلی شعر انتصار، تداوم ماجرای عاشورا در کربلای گسترده زمین است، یعنی شعر‌هایی که کربلا را امروز و در آینده و در مسیری که از سال ۶۱ هجری تا امروز کشیده شده، می‌بیند. از شعر محتشم کاشانی تا سید حسن حسینی، این تداوم را می‌بینیم.  

شعر نیمایی علی داودی، خیلی به قافیه مدیون است

مرتضی امیری اسفندقه نیز در بخش دیگری از این نشست، بیان کرد: به علی داودی برای موفقیت در فرم نیمایی تبریک می‌گویم. او در آثار قبلی خود هم اشعار نیمایی سروده، ولی «شبیه» در شناخت فرم نیمایی از کتاب‌های قبلی جلو زده است. اگر ارادت قوی به اباعبدالله (ع) در قالب شعر ضعیف اجرا شود، پسند خاطر نیست. با وجود اینکه مهدی اخوان ثالث به‌خوبی فرم نیمایی را شرح داده، ولی باید اعتراف کنیم که هنوز هم نسبت به آن ناآشنا هستیم. اما علی داودی در «شبیه» به کوچه پس‌کوچه‌های ناآشنای این فرم راه پیدا کرده است.

وی ادامه داد: تحقیقات نشان می‌دهد اولین شعری که در این وزن و فرم سروده شده، روضه و نوحه است. علی داودی به سمت وزنی رفته که اولین‌بار خود را در یک روضه به رخ کشیده است. یکی از ویژگی‌های شعر نیمایی این است که شیطنت و تغییر قافیه در آن بسیار دیده می‌شود و این ویژگی در «شبیه» خود را به رخ می‌کشد. شعر نیمایی این شاعر، خیلی به قافیه مدیون است. در بیشتر این شعرها، علی داودی در به‌صدا درآوردن زنگ قافیه برای رساندن قافیه خیلی موفق بوده است.

این شاعر گفت: علی داودی به اصول تازه‌ای در اشعارش توجه کرده است و یک حرف تازه زده است. اینکه شاعر از قافیه برای ابلاغ پیام آویزان نشود، بسیار مهم است. نیما با اینکه پیام شعر اختصاصا با دخیل بستن به قافیه ابلاغ شود، مخالف است. علی داودی در کتابش به این اصل توجه کرده و در این اشعار قافیه قربانی یک فکر برتر شده است.

امیری اسفندقه افزود: بسیاری از شعر‌های علی داودی، روضه‌های منظوم است. همچنین یکی از رسالت‌های این شاعر در کتابش این بوده که به روضه‌های شکست بی‌توجهی کند. چون اگر قرار است روضه نیمایی خوانده شود، به ابعاد و وجوه دیگری از وقایع و مفاهیم عاشورا نیز باید توجه کرد. علی داودی در این زمینه نیز موفق عمل کرده و خیلی خوب این وزن را به رخ کشیده است.

چنین اشعاری، میراث زبانی ما را ماندگار می‌کند

علی‌محمد مودب نیز در بخش دیگری از این آیین در سخنانی اظهار کرد: با انتشار این مجموعه شعر، یک اتفاق خوب در زمینه شعر نیمایی با موضوع عاشورا اتفاق افتاده است. این‌گونه اشعار، به معنای درمان شعر انقلابی ما است و با زمانه همراه است. در دوره‌ای شاید کمی جریان شعر ما از نوگرایی فاصله گرفته بود، اما در این سال‌های اخیر مجموعه‌های نیمایی موفقی منتشر شد که باعث شدند این فضا زنده بماند و افرادی مثل علی داودی خیلی خوب آن‌را ادامه می‌دهند. این موضوع، اتفاق تازه‌ای در شعر انقلاب است. شعر نیمایی گفتن آن‌هم در چنین موضوعاتی جای تبریک دارد و باعث می‌شود شعر عاطفی پیش رود. چنین اشعاری، میراث زبانی ما را ماندگار می‌کند.

وی با بیان اینکه شاعر آیینی باید هم شاعر باشد و هم آیینی، ادامه داد: در بسیاری موارد اتفاق می‌افتد که صرف آیینی بودن، از شاعر بودن کوتاه می‌آییم. علی داودی در این مجموعه و منظومه شعر عاشورایی، سروده‌هایش هم آیینی است و هم شعر است. شاعر آیینی باید لفظ را هم جدی بگیرد.

این کتاب را متعلق به خودم نمی‌دانم

علی داودی؛ شاعر مجموعه «شبیه» نیز در بخش پایانی این برنامه، گفت: این کتاب را متعلق به خودم نمی‌دانم، بلکه ادای وظیفه‌ای در این حوزه می‌دانم.

وی بیان کرد: در ابتدا بنا نداشتم که این اشعار را در کتاب و با این ساختار منتشر کنم. در سال ۱۳۸۷ به‌صورت اتفاقی دو شعر نیمایی کوتاه گفتم. در محرم سال بعد چند شعر دیگر گفتم و در محرم‌های سال‌های بعد این روال تکرار و اشعار اضافه شدند. قبل از «شبیه» یک کتاب نیمایی منتشر کرده بودم، لذا تا حدی نسبت به فوت و فن‌های آن آشنایی داشتم.