موزه آستانه قم در جوار بارگاه مقدس فاطمی به عنوان اولین موزه عمومی ایران، اولین موزه وقفی و بارگاهی ایران و جهان و تنها موزه تاریخی و هنری استان قم، و یکی از متنوع‌ترین و غنی‌ترین موزه‌های ایران و جهان تشیع با هزاران اثر باستانی، تاریخی، فرهنگی و هنری شاخص و در طراز جهانی، می‌تواند محور و مدار گردشگری و موزه‌گردی در استان قم و ایران اسلامی قرار بگیرد.

موزه یکی از مهم‌ترین مصادیق شاخص میراث فرهنگی و یکی جاذبه‌های فوق العاده گردشگری است که برای غالب اقشار جامعه، بسیار خاطره انگیزی، تاثیرگذاری و آموزندگی دارد. جذابیت همه جانبه موزه‌های تاریخی و هنری به حدی است که هرکس به اندازه انگیزه و استعداد و فهم خود می‌تواند در بازدید از اشیاء وآثار موزه بهره‌مند شود.

از این رو در هفته گردشگری گفت و گویی را با حجت الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی رئیس اداره موزه فاطمی داشته ایم که در ادامه می‌خوانیم.

با توجه به اهمیت صنعت گردشگری نقش موزه آستان مقدس بانوی کرامت را در امر گردشگری شهر مقدس قم چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 سازمان جهانی گردشگری تعریفی از گردشگری فرهنگی ارائه کرده است، که بر اساس آن، «گردشگری فرهنگی شامل جابجایی افراد بر اساس انگیزه‌های فرهنگی مانند تور‌های مطالعاتی، هنر‌های نمایشی و سایر تور‌های فرهنگی، سفر به جشنواره‌ها و سایر رویداد‌های فرهنگی، بازدید از مکان‌ها و بنا‌های تاریخی، سفر برای مطالعه طبیعت یا هنر یا زیارت» است؛ بنابراین گردشگری یکی از بزرگ‌ترین و سریع‌ترین صنایع جهان است و تعداد فزاینده‌ای از گردشگران به دنبال گردشگری فرهنگی و تاریخی هستند و نه صرفاً سفر‌های تفریحی از این رو شایسته است نهاد‌های ذی ربط در عرصه اقتصاد و صنعت گردشگری هماره به محوریت بارگاه و موزه فاطمی التفات و اهتمام داشته باشند.

موزه فاطمی چه جاذبه‌هایی برای جذب گردشگر دارد؟

جاذبه‌های موزه فاطمی برای گردشگران ایرانی و غیرایرانی باتوجه به گفتمان جدید و چیدمان محتواگرای آن صرفا از باب تفریحی و سیاحتی نیست چراکه فراوانی، نفاست، قدمت و تنوع چهل گونه‌ای آثار باستانی، تاریخی، فرهنگی و هنری موزه از هزاره‌های قبل از میلاد تا روزگار معاصر، موجب شده ما بتوانیم برای سلیقه ها، باور‌ها و انگیزه‌های متفاوت بازدیدکنندگان تالار‌ها و گنجینه‌های گوناگونی ایجاد کنیم تا برای گردشگران مسلمان و غیرمسلمان جاذبه خاص خود را داشته باشد.

امروزه در موزه فاطمی وجود تالارعترت در ۱۰ گنجنیه تخصصی و موضوعی با رویکرد دینی و اسلامی و صد‌ها اثر شاخص متعلق به دوران اسلامی و تالار عبرت در ۶ گنجینه تخصصی و گونه‌ای با رویکرد تمدنی و تاریخی با ده‌ها اثر شاخص متعلق به قبل از اسلام و دوره حکومتی ایران، تاحد زیادی پاسخگوی نیاز‌ها و انتظارات و سلیقه‌های متفاوت زائران و گردشگران ایرانی و غیرایرانی است.

باتوجه به ماندگاری چند ساعته یا یک روزه اغلب مسافران شهر مقدس قم، موزه گزینه بسیار مناسبی است که گردشگران می‌توانند علاوه بر زیارت بارگاه نورانی کریمه اهل بیت علیهم السلام، بازدید از موزه فاطمی را در سبد سیاحتی و موزه گردی خود قرار دهند تا ضمن آشنایی با فرهنگ و تاریخ ایران اسلامی و شهر مقدس قم و دستاورد‌های سفر تاریخی و تمدن ساز حضرت فاطمه معصومه سلام الله علی‌ها به دیار قم، خاطره‌ای فرح بخش از مسافرت خود به یادگار ببرند.

به نظر شما چه اقداماتی باید در راستای معرفی این موزه به عنوان هدف گردشگری در شهر مقدس قم انجام شود؟

موزه فاطمی در دو سال اخیر گام بسیار خوب و موثری در جذب گردشگران ایرانی و غیرایرانی برداشته است، به لطف خدا و عنایات بانوی کرامت از رهگذر تلاش‌ها و ابتکارات کارکنان موزه، تعداد بازدیدکنندگان ایرانی موزه نسبت به قبل از همه گیری کرونا در ماه‌هایی تا ۵ برابر افزایش یافته و ما شاهد افزایش ۵۰ برابری بازدید توریست‌ها و گردشگران خارجی در این موزه بودیم که امیدوارکننده است.

تغییر و تحول گفتمانی و چیدمانی موزه، اطلاع رسانی و تبلیغات مستمر در فضای مجازی، ایجاد سامانه خرید بلیط مجازی از طریق قم تیکت، ارتباط گیری با نهادهایی، چون آموزش و پرورش استان قم، هماهنگی و تعامل با اداره روابط بین الملل آستان مقدس از عوامل موثر و تسهیل گر در جذب گردشگران به موزه فاطمی بوده است؛ که با ادامه سیر بروز رسانی و تحول موزه ان شاء الله شاهد جهش خوبی در این عرصه خواهیم بود.

باتوجه به اینکه موزه فاطمی اولین و تنها موزه تاریخی هنری استان قم محسوب می‌شود؛ شایسته است که همه دست اندرکاران و فعالان عرصه گردشگری قم، “زیارت بارگاه فاطمی” و “بازدید از موزه فاطمی” را به عنوان دو جاذبه فوق العاده و منحصربه فرد این شهر مذهبی، محور و اولویت فعالیت خویش قرار دهند.

خادمان بانوی کرامت در موزه همواره پذیرای تور‌های ایران گردی و قم گردی است و از همکاری و هماهنگی بیش از پیش نهاد‌های مرتبط و مشابه به ویژه آژانس‌های مسافرتی و تورلیدر‌ها و راهنمایان گردشگری استقبال می‌کنند.

‌
می‌توانید مزیت‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد موزه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها را بیان کنید؟

علی‌رغم تنوع یافتگی عرصه گردشگری و تخصصی شدن آن، موزه فاطمی به خاطر مزیت ها، آثار و داشته‌هایی که دارد در بسیاری از گونه‌های موزه‌ای و گردشگری قرار می‌گیرد؛ به طوری که این موزه تاریخی در جوار بارگاه فاطمی در جرگه “گردشگری میراثی” یا “گردشگری تاریخی” می‌گنجد و از سویی این موزه وقفی و بارگاهی در حیطه “گردشگری دینی” و “گردشگری مذهبی” و همچنین در بوته “گردشگری زیارتی ” محسوب می‌شود و از طرف دیگر به لحاظ کم و کیف آثارش در قلمرو “گردشگری فرهنگی” و “گردشگری هنری” نیز تعریف می‌گردد.

گرچه وجوه مشترکی در همه تعاریف انواع گردشگری وجود دارد و در مواردی هم پوشانی دارند. ولی موزه فاطمی به تناسب مخاطبان، با گفتمان و چیدمان محتواگرای خود می‌تواند در بسیاری از عرصه‌ها و جاذبه‌های گردشگری ورود پیدا کند؛ از این روی صاحب نظران و فعالان این عرصه را به تامل و ایده پردازی بیشتر در این زمینه دعوت می‌کنیم.

همچنین استقرار موزه فاطمی در شهر مقدس قم به عنوان پایگاه و کانون تشیع و مرکز ثقل حوزه و مرجعیت شیعه و خاستگاه انقلاب اسلامی ایران، استقرار در کلان‌شهرِ زائر پذیر قم به عنوان دومین شهر زیارتی ایران با سابقه و قابلیت جذب میلیون‌ها زائر ایرانی و زائر مسلمان غیرایرانی و هم‌جواری موزه آستان با حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علی‌ها و دسترسی آسان به آن در هسته مرکزی قم و امکان قرار گرفتن موزه آستان به عنوان تنها گزینه “گذر مسافران” و ” زائران عبوری” در سبد گردشگری و تفریحی آن‌ها در فرصت چندساعته یا نیم روزه مسافرت عبوری به قم؛ فرصتی بی بدیل برای راهنمایان جهان گردی، ایران گردی و قم گردی است.

به طور مشخص پیشنهاد موزه فاطمی به راهنمایان گردشگری قمی و تورلیدر‌های حرفه‌ای ایران این است که از امکان طراحی مسیر‌های قم‌گردی و برگزاری تور‌های قم گردی، حرم گردی و موزه گردی برای زائران و مجاوران و نیز برای گردشگران و توریست‌های خارجی بهره بگیرند و با محور قرار دادن بارگاه و موزه فاطمی در این عرصه به کار و فعالیت خود رونق ببخشند.