چند سالی است که دولت با هدف حمایت از کشاورزان، اقدام به تعیین "قیمت کف بازار" برای محصول زعفران می‌کند تا شاید بخشی از زحمات و هزینه‌های این قشر پرتلاش را پاسخ دهد، اما برخی کارشناسان معتقدند صِرف افزایش قیمت زعفران نه تنها شیوه مناسبی نیست، بلکه خود می‌تواند برای این حوزه مشکل‌ساز شود.

برداشت محصول راهبردی طلای سرخ از کشتزار‌های خراسان رضوی از ابتدای آبان ماه در خراسان رضوی آغاز می‌شود که نیاز است متولیان امر برای این محصول استراتژیک برنامه ریزی مدون داشته باشد.

زعفران بطور میانگین به ۲۱۰ نفرروز نیروی کار در سطح هر هکتار کشتزار نیاز دارد و بر این اساس هر هکتار کشت زعفران حدود یک نفر اشتغال دائم را در حوزه تولید این محصول راهبردی ایجاد می‌کند.

جمعیت بهره‌برداران بخش کشاورزی مرتبط با کشت زعفران تا پارسال در خراسان رضوی ۱۱۷ هزار نفر بوده است و با احتساب جمعیتی پنج نفره برای هر خانوار، شمار افراد منتفع اقتصادی از بخش تولید زعفران در این استان بالغ بر ۵۸۰ هزار نفر است.

از مجموع یک میلیون هکتار زمین کشاورزی (زراعی و باغی) در خراسان رضوی ۷۲.۶ درصد زیر کشت آبی و ۲۷.۳ درصد زیر کشت دیم قرار دارد.

در فعالیت‌های زراعی این نسبت‌ها شامل ۶۴.۴ درصد سطح زیر کشت آبی و ۳۵.۶ درصد کشت دیم است و در فعالیت‌های باغی ۸۷ درصد زیر کشت آبی و ۱۳ درصد زیر کشت دیم قرار دارد.

تربت‌حیدریه در استان خراسان رضوی که به عنوان قطب تولید زعفران شناخته می‌شود پیش‌بینی شده امسال از مزارع این شهرستان، این محصول نزدیک به ۲۰ تن زعفران خشک برداشت شود.

محمد رستمی رئیس اداره تعاون روستایی تربت‌حیدریه گفت: هر چند اکنون زمزمه تعیین قیمت پایه خرید توافقی زعفران نگین از قرار هر کیلوگرم ۴۱ میلیون تومان به گوش می‌رسد، اما هنوز هیچ قیمت رسمی به ما ابلاغ نشده است.

او افزود: در عین حال معتقدم بهتر است دولت در زمان قیمت‌گذاری، همه جوانب امر، اعم از سودرسانی به کشاورزان، پیشگیری از حذف زعفران از سبد غذایی خانوار ایرانی و حفظ بازار جهانی را نیز در نظر بگیرد.

قیمت گذاری زعفران باید منطقی صورت پذیرد 

مسعود صباغ‌زاده یک تولیدکننده و صادرکننده زعفران در تربت‌حیدریه  گفت: هر چند به اصل مهم و محوری "هزینه بالای تولید" باور داریم، اما واقعیت تلخ آن است که اکنون تمام برنامه‌ریزی‌های ما بر اساس تولید چهار کیلوگرم زعفران در هر هکتار است.

او با بیان این‌که دیدگاه فوق نقطه آغاز تمام تصمیم سازی‌های اشتباه در کشور است، افزود: ریشه این طرز تفکر به اعمال شیوه‌های سنتی در کشت و به تبع آن آبیاری غرقابی این محصول باز می‌گردد.

وی گفت: این در حالی است که اکنون ما در ایران به کلیدواژه‌ای، چون "تولیدکننده انحصاری زعفران در جهان" دل خوش کرده ایم، اما هر روز شاهد گسترش سطح زیر کشت زعفران در دیگر کشور‌های جهان و البته با شیوه‌های نوین آبیاری هستیم، به گونه‌ای که بعضا میزان تولید نیز به هشت تا ۱۲ کیلوگرم در هکتار رسیده است.

صباغ‌زاده تصریح کرد: آموزش و هدایت کشاورزان به سمت اعمال شیوه‍‌های نوین در کشت، بزرگترین و مهترین راهکار حمایتی دولت از این قشر زحمت‌کش باید باشد، زیرا در قدم نخست شاهد کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب خواهیم بود.

مدیر آزمایشگاه کنترل کیفیت زعفران در تربت حیدریه ادامه داد: دولت نباید به شکلی قیمت‌گذاری کند تا شاهد افزایش غیرمنطقی قیمت زعفران در داخل کشور، به امید صادرات پرسود آن، به بازار‌های جهانی باشد.

صباغ‌زاده بیان کرد: شاید دولت با افزایش قیمت کف‌بازار کشاورزان را خوشحال کند، اما با این اقدام خود ابتدا به ساکن زمینه کاهش مصرف داخلی و حذف تدریجی آن از سبد غذایی خانوار ایرانی و سپس کاهش تقاضای بازار جهانی برای خرید زعفران ایرانی را فراهم خواهد ساخت.

وی اظهار کرد: امروزه شاهد گسترش کشت گلخانه‌ای زعفران در بسیاری از کشور‌های جهان هستیم و اگر اقدامات زیربنایی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد، از سوی دولت صورت نگیرد، وضعیت کشاورزان ما در آینده بدتر خواهد شد.

تعیین دستمزد کارگران فرآوری زعفران، تابع شرایط بازار است

کاظم خلیلی رئیس اتحادیه زعفران و خشکبار تربت‌ حیدریه نیز گفت: این اتحادیه در تعیین حق‌الزحمه کارگران فراوری محصول زعفران، شامل مراحل برداشت و پرکنی گل زعفران نقشی ندارد، زیرا تعیین دستمزد در این خصوص تابع شرایط بازار است.

او افزود: دلیل این امر آن است که در مقطع ۴۵ روزه برداشت زعفران، بسته به شرایط آب و هوایی و نیاز بازار و نیز وجود کارگران، سطح دستمزدها تغییر می‌کند.

وی گفت: بر این اساس افزایش قیمت زعفران برای کشاورز، می‌تواند هم مفید و در عین حال مضر باشد.

خلیلی بیان کرد: دولت نباید به بهای حمایت از کشاورزان، قیمت زعفران را آن قدر بالا ببرد، که این ماده از سبد غذایی خانوار ایرانی حذف شود.

رئیس اتحادیه زعفران و خشکبار تربت‌ حیدریه ادامه داد: در عین حال دولت باید به موضوع ارزآوری زعفران و حفظ و گسترش بازار جهانی آن نیز توجه کند.

تربت‌حیدریه، مرکز ثقل دلالی زعفران

محمدرضا سالارمقدم فعال رسانه ای تربت حیدریه، پرداختن به موضوع دلالی زعفران را برای مردم و به خصوص مسئولان این خطه بسیار جذاب خواند و مدعی شد این جذابیت به حدی است که برخی مدیران دستگاه‌های اجرایی در ایام فصل برداشت زعفران حاضرند کار خود را تعطیل کرده و فکر و ذهن خود را وقف خرید و فروش زعفران ‌کنند.

او افزود: در چنین فضای فکری، چگونه می‌توان انتظار داشت آنها که وظیفه تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری در حوزه زعفران را دارند، به اتخاذ تصمیم‌های درست، واحد، یکپارچه و البته با قابلیت اجرایی بپردازند.

پیش‌بینی برداشت ۲۰ تن زعفران در تربت‌حیدریه

حسین محمدی مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه گفت: با توجه به کاهش نزولات جوی در سال زراعی گذشته، منتهی به ابتدای مهر ۱۴۰۱، پیش‌بینی می‌شود امسال از مزارع این شهرستان به عنوان قطب تولید این محصول، نزدیک به ۲۰ تن زعفران خشک برداشت شود.

او افزود: از مجموع ۱۲۰ هزار هکتار کشتزار زعفران کشور، ۹۱ هزار هکتار، معادل ۷۶ درصد آن در خراسان رضوی و از مجموع اراضی زیر کشت زعفران خراسان رضوی، هشت هزار و ۸۰۰ هکتار، معادل ۱۲ درصد آن به تربت‌حیدریه اختصاص دارد و بر این اساس این شهرستان از حیث سطح زیر کشت در دنیا و کشور رتبه نخست را داراست.

وی با بیان اینکه هم اکنون ۶ هزار و ۵۰۰ خانوار در این خطه از محل کشت زعفران ارتزاق می‌کنند، ادامه داد: میانگین تولید زعفران در این شهرستان چهار کیلوگرم در هکتار است و بدون در نظر گرفتن خشکسالی امسال، به طور متوسط میزان تولید زعفران این خطه ۳۵ تن در سال است.

او اضافه کرد: هم‌اکنون هر هکتار کشت زعفران، برای ۲۱۸ نفر شغل ایجاد می کند و در کل برای ۷۰ هزار نفر اشتغال مستقیم و ۲ تا سه برابر این رقم، اشتغال غیرمستقیم از این طریق ایجاد می شود.

مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه در خصوص زمان کاشت و برداشت زعفران در این خطه نیز گفت: پیاز زعفران را معمولا تابستان یا اواخر بهار (خرداد) می‌توان کاشت که به دلایل مختلف معمولا فصل کاشت تا پایان شهریورماه ادامه می‌یابد.

محمدی اظهار کرد: فصل برداشت گل زعفران، مهرماه است اما به شکل دقیق تر در خطه تربت حیدریه فصل برداشت به ترتیب در سه اقلیم سرد (رخ)، معتدل (مرکزی و زاوه) و گرم (مه‌ولات) از ۱۵ مهر آغاز می شود و تا اواخر آبان ادامه دارد.

وی به فراوری زعفران هم اشاره و تاکید کرد: هم اکنون ۱۰ مرکز فرآوری در این خطه به استحصال سالیانه ۶۰ تن زعفران و دیگر فراورده‌های متعلق به آن، مشغول هستند.

مدیر جهاد کشاورزی تربت حیدریه در خصوص قیمت مصوب خرید زعفران در سال زراعی جاری نیز گفت: هنوز از سوی دولت، قیمت جدیدی برای این محصول اعلام نشده است، اما سازمان جهاد کشاورزی استان پیگیر موضوع است.

زعفران محصول استراتژیک کشاورزی ایران است و به حدود ۶۰ کشور جهان صادر می‌شود اما تاکنون از این ظرفیت استفاده مطلوب به عمل نیامده و بازارهای هدف ایران محدود است، سر و سامان دادن به اوضاع نامناسب آشفته بازار زعفران کشور به رغم تأمین ۹۵ درصد زعفران دنیا هدف گذاری جدیدی را می‌طلبد که با دست به دست دادن همه ارکان زنجیره تولید و صادرات این محصول ارزشمند، محقق خواهد شد.

مرکز شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.

منبع: ایرنا