تا چندی پیش، کارشناسان بهداشت و طب رایج معتقد بودند افرادی که گرفتار هیچ یک از بیماری‌های جسمی نیستند سالم به شمار می‌آیند، اما مدتی است به این نتیجه رسیده اند که سلامت روان هم به همان اندازه سلامت جسم و حتی بیشتر، حائز اهمیت است.

در واقع اگر روزگاری، بیماری‌های جسمی را علت بسیاری از مرگ و میر‌ها می‌دانستند امروز معتقدند روح بیمار، جسم را به بیماری و مرگ سوق می‌دهد. آنچه که روان را بیمار یا دچار اختلالات می‌کند نه ویروس و باکتری بلکه پیامد‌های تغییر سبک زندگی، فشار‌ها و نگرانی‌های روزمره، کاهش تاب آوری و مواردی از این دست است که برای درمان آن باید اقدام کرد، چون تاثیری مستقیم در موفقیت و شکست افراد دارد. اگر کسی سلامت روان خود را از دست بدهد شاید به ظاهر زنده باشد، اما زندگی نمی‌کند.

نشانه‌های سلامت روان را بشناسیم

سید غفور موسوی مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اولین نشانه سالم بودن را روان امیدواری است دانست و توضیح داد: روان امیدواری به این معناست که اگر کسی اکثر مواقع ناامید است سلامت روان او زیر سوال می‌رود.

او ادامه داد: هدف داری (فرد برای رشته تحصیلی و شغل آینده‌اش هدف داشته باشد)، رو به رشد و پویایی (فرد سالم زندگی معنا داری دارد)، هشیاری و خودآگاهی (حواسمان باشد چه می‌گوییم، در چه مرحله از زندگی هستیم، آیا کاری که قرار است انجام دهیم کار درستی است) و مهربانی و عشق ورزی (اطرافیان خود را دوست داشته باشیم) از دیگر نشانه‌های سلامت روان است.

مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، صبوری در مشکلات را از دیگر نشانه‌های سلامت روان دانست و گفت: فرد سالم کسی است ک در سختی‌ها بتواند مقاومت کند و درگیر بحران‌هایی مانند اعتیاد نشود، همچنین تاب آوری به این معنا که فرد اگر در مشکلی گیر کرد بتواند خود را از آن رها کند و سقوط نکردن در مشکلات هم از دیگر نشانه هاست.

موسوی با بیان اینکه فرد سالم به لحاظ روانی، منطق پذیری بالایی دارد و اهل گفتمان است اظهار کرد: ان فرد به چارچوب مشخصی دارد و به نظامی ارزشی پایبند است؛ از برخی بدی‌هایی که در حق او شده گذشت و چشم پوشی می‌کند، تفریح سالم دارد و با دیگران، صمیمی است به این معنا که دیگران را با افکار و ویژگی‌های مختلف دوست دارد.

او افزود: فردی که روان سالم دارد در زمان حال زندگی می‌کند؛ خودسانسوری نمی‌کند، وسعت نظر دارد و خود را در مسائل کوچک قفل نمی‌کند و می‌تواند از دارایی‌های خود بگذرد.

شکوفا کننده بودن، دیگر ویژگی است که مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، از آن نام برد و اضافه کرد: فرد سالم باید بتواند به هر جایی که رفت آنجا را فعال، شاداب و سرحال کند، انعطاف پذیر باشد و خود را با شرایط مختلف وقف دهد و با مهرورزی و بدون کینه توزی، دارای روحیه سازنده باشد.

موسوی تعادل در امور نباتی (خوردن و خوابیدن) را نشانه دیگری از سلامت روان بیان کرد و ادامه داد: بی شیله و پیله بودن، پذیرش اینکه انسان جایزالخطاست و به دنبال جلب توجه نبودن موارد دیگری در این زمینه است.

به گفته او، فرد سالم به فکر تشکیل خانواده است؛ دنباله رو نیست و سعی می‌کند جامعه خودش را بسازد.

به زیستی اولین بعد سلامت روان

رضا باقریان مدیر گروه روانشناسی سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: اولین زاویه سلامت روان به زیستی است یعنی فرد سعی کند زندگی بهتر و به دور از هیجان، استرس و افسردگی داشته باشد.

او با بیان اینکه انسجام درونی یکی دیگر از ابعاد سلامت روان شناخته می‌شود، افزود: کسی که دارای انسجام درونی است زندگی هدفمند و رو به رشدی را تجربه خواهد کرد و به نوعی رضایتمندی شخصی می‌رسد.

روانشناس نما‌ها عامل ایجاد مشکلات جدید

مدیر گروه روانشناسی سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: یکی از مشکلاتی که در حوزه سلامت روان وجود دارد حضور روانشناس نما‌ها و روانشناس‌هایی است که صلاحیت درمان ندارند مردم گرفتار به آن‌ها مراجعه می‌کنند و به جای دریافت خدمت درست، مشکلاتشان افزایش می‌یابد.

باقریان افزود: عمده این روانشناس‌ها کسانی هستند که در دانشگاه‌هایی که صرفا کارشان پول گرفتن است نه تدریس؛ تحصیل کرده‌اند.

اختلالات جدیدی که کرونا به دنبال خود آورد

او گفت: در سال‌های آینده اختلالاتی دیده خواهد شد که ناشی از دوران همه گیری بیماری کرونا است.

مدیر گروه روانشناسی سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توضیح داد: بیماری کرونا افسردگی، اضطراب و اختلالات شناختی را افزایش می‌دهد و روی حافظه و یادگیری تاثیر منفی می‌گذارد

باقریان ادامه داد: بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، افسردگی بعد از بیماری کرونا ۲۰ درصد افزایش یافته است.

سلامت روان مقصد نیست؛ مسیر است

سلامت روان هدف نیست که بخواهیم به آن برسیم، بلکه مسیری است که تا آخر عمر باید در آن حرکت کنیم. این را منصور شیری مدیرگروه سلامت اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت.

او افزود: سلامت روان وابسته به عوامل اجتماعی و بهداشت روان به معنی سلامت هیجانی و روانشناختی است؛ فرد سالم باید بداند در چه مواردی استعداد دارد و بتواند از تفکر و توانایی‌های خود استفاده کند و در جامعه عملکرد داشته باشد.

آموزش استانی مباحث مربوط به سلامت روان

مدیرگروه سلامت اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: به ۵ میلیون نفر جمعیت زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در هزار خانه بهداشت و. خدمات سلامت روان ارائه می‌شود.

به گفته شیری، در تمام این مراکز خدمات جامع سلامت، روانشناس مستقر است و خدمات مشاوره روانشناسی ارائه می‌شود.

مدیرگروه سلامت اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار کرد: ارائه خدمات سلامت روان در واحد‌های بهداشتی، سلامت روان در دوران پسا کرونا، نقش تربیت فرزندان در محیط خانواده، نقش سازمان‌های مردم نهاد در سلامت روان جامعه، نقش خود مراقبتی در حفظ و ارتقاء سلامت روان از مهم‌ترین محور‌های سلامت روان است.

راهکار‌های دستیابی به سلامت روان

شیری در توضیح راهکار‌های دستیابی به سلامت روان گفت: داشتن عزت نفس بالا، اعتماد به نفس، ارتباطات توسعه یافته، هدف داشتن در زندگی، انعطاف پذیری در مقابل تغییرات و فراگیری مهارت‌های زندگی از جمله این راهکارهاست.

او از بدبین نبودن، عضویت در گروه‌های ورزشی، به دنبال علایق خود رفتن و مطالعه کتاب‌های آموزش مهارت‌های زندگی، رفتاری وگفتاری به عنوان دیگر راهکار‌های داشتن روان سالم نام برد و گفت: مورد مهم دیگر، داشتن سبک زندگی سالم شامل تغذیه، خواب و فعالیت بدنی مناسب، همچنین مصرف نکردن الکل و دخانیات است.

افرادی که از سطح بالای سلامت روان برخوردارند برای حل مشکلات زندگی نگرش مثبتی دارند، در زندگی و روابط خود برخوردی مسئولانه دارند و به ارتقای سلامت خود و دیگران کمک می‌کنند. این همان چیزی است که هر جامعه‌ای برای زنده ماندن و زندگی کردن به آن نیاز دارد.

گزارش از الهه صالحی