بیش از هشت ماه از آغاز جنگ اوکراین می‌گذرد و این جنگ در ماه‌های اخیر، روز‌های پُر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. در ابتدا بسیاری از پیروزی سریعِ ارتش روسیه و تسلط کامل آن بر اوکراین سخن می‌گفتند با این حال، فرسایشی شدن جنگ نشان داد که تا چه اندازه این قبیل پیش بینی‌ها غلط و بی پشتوانه بوده اند.

در ادامه شاهد تغییر راهبرد روسیه در قالب جنگ اوکراین و عقب نشینی آن از مناطق پیرامونی "کیِف" پایتخت اوکراین و تمرکز نیرو‌های ارتش روسیه به مناطق شرقی اوکراین بودیم. البته که تحرکات نظامی اخیر ارتش اوکراین که موجبِ پیشروی‌های نیرو‌های اوکراینی در محدوده میدانی قریب به سه هزار کیلومتر مربع شده نیز تعجب بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران به ویژه در حوزه مسائل نظامی و راهبردی را برانگیخته است. شاید مهمترین تحول در روز‌های اخیر در قالب جنگ اوکراین را بتوان برگزاری رفراندوم استقلال در چهار جمهوری شرقی اوکراین دانست که در نتیجه آن، مردم مناطق مذکور به استقلال جمهوری‌های خود از خاک اوکراین رای دادند.

با این همه، آنچه که بیش از همه در بحبوحه جنگ اوکراین قابل توجه بوده، شکست‌های پی در پی و گاف‌های اطلاعاتی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و تشکیلات امنیت ملی این کشور در قالب جنگ مذکور بوده است. در واقع، اشتباه در تحلیل و ارائه ارزیابی‌های اطلاعاتی غلط از سوی مقام‌های ارشد امنیتی آمریکا، آن هم تنها چند ماه پس از شکست مفتضحانه آن‌ها در افغانستان و روی کار آمدن مجدد طالبان به قدرت در این کشور، نشان از آن دارد که بر خلاف تصورات رایج، آمریکایی‌ها از توانمند‌ترین تشکیلات اطلاعاتی در جهان برخوردار نیستند و وزن و قدرتِ کنشگری مولفه‌های گوناگون را در جای خود (در قالب تحولات گوناگون بین المللی) به خوبی تحلیل و ارزیابی نمی‌کنند.

شاید نخستین گاف بزرگ سازمان سیا در قالب جنگ اوکراین، به شروع این جنگ و زمانی برگردد که دستگاه اطلاعاتی آمریکا این اعتقاد را داشت که جنگ اوکراین ظرف یک یا نهایت دو هفته به پایان خواهد رسید و روسیه می‌تواند خیلی زود کنترل "کیِف" را نیز در دست بگیرد. جالب اینکه به اذعانِ برخی مقام‌های اطلاعاتی آمریکا، این کشور برخی تاسیسات و نیرو‌های اطلاعاتی خود را نیز قبل از اغاز جنگ اوکراین از این کشور خارج کرده بود و طرح‌های مختلفی را هم جهت جنگ چریکی نیرو‌های بازمانده از ارتش اوکراین علیه ارتش روسیه در داخل خاک این کشور در دستورکار داشت. از این منظر، اساسا بر اساس اظهارات متعددِ مقام‌های اطلاعاتی آمریکا، "سازمان سیا" کلیت معادله جنگ اوکراین و سرنوشت آن را اشتباه تحلیل کرده بود.

در این رابطه یک افسر ارشد سابق سازمان سیا به پایگاه خبر اینترسِپت می‌گوید: "سازمان سیا تحلیل‌های غلطی در مورد جنک اوکراین داشت. این سازمان فکر می‌کرد که پیروزی روسیه بر اوکراین فوری خواهد بود. "

*پایگاه خبری "اینترسِپت" به نقل از یکی از مقام‌های ارشد سابق اطلاعاتی آمریکا ذکر می‌کند که سازمان سیا به کل در مورد معادله جنگ اوکراین دچار اشتباه و خطای محاسباتی شده است. این مقام اطلاعاتی سابق آمریکا که به شرط ناشناس ماندن با اینترسِپت گفتگو کرده تاکید می‌کند که تحلیل اولیه و اصلی سیا این بود که روسیه به سرعت در قالب معادله جنگ اوکراین پیروز می‌شود.

جالب اینکه بر اساس آنچه افسران اطلاعاتی ارشد سابق و فعلی آمریکا به شرط محرمانه ماندن نام و هویتشان به پایگاه خبری اینترسِپت گفته اند، دولت بایدن به محض اینکه متوجه می‌شود که برآورد‌های اطلاعاتی آن از جنگ اوکراین اشتباه بوده است، دستور بازگشت تجهیزات و پرسنل سازمان سیا که پیشتر از اوکراین خارج شده بودند را به این کشور می‌دهد. در این چهارچوب، مقام‌های اطلاعاتی آمریکایی تاکید دارند که اکنون شمار نیرو‌های سازمان سیا و نیرو‌های ویژه آمریکایی در خاک اوکراین به مراتب بیشتر از زمانی است که جنگ اوکراین تازه آغاز شده بود.

برخی مقام‌های اطلاعاتی آمریکایی تاکید دارند که اشتباهات فاحش سازمان سیا در خوانش تحولات مرتبط با جنگ اوکراین، برای بسیاری از از افراد یادآور تحلیل‌های غلط دستگاه اطلاعاتی این کشور در مورد روند تحولات در اتحاد جماهیر شوروی و سقوط نهایی این نظام سیاسی است. روندی که هیچکدام از نقاط برجسته آن توسط سازمان سیا پیش بینی نشده بود.

به طور خاص "آوریل هینس" مدیر اداره اطلاعات ملی آمریکا در جریان یک جلسه کمیته اطلاعاتی سنای آمریکا اعتراف کرده است که "سازمان سیا در پیش بینی چالش‌هایی که روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین با آن‌ها رو به رو خواهد شد، عملکرد موفقی نداشته است".

رئیس آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا ژنرال "اسکات برییِر" نیز در جریان یک جلسه استماع در ماه مارس سال جاری میلادی می‌گوید: "تحلیل‌ها و ارزیابی من در ابتدای جنگ اوکراین بر اساس برخی مولفه ها، این بود که اوکراینی‌ها اراده و آمادگی چندانی جهت جنگ با روسیه نخواهند داشت. با این حال، این تحلیل به کل غلط بود". وی در ادامه می‌افزاید: "ما داده‌های مختلفی را از سوی نهاد‌های گوناگون داشتیم و به نظرم، عملکر من به عنوان یک مدیر اطلاعاتی، به هیچ وجه قابل قبول و درست نبود".

شاید بدترین نکته در مورد گاف‌های اطلاعاتی سیستم اطلاعاتی آمریکا در مورد تحولات مرتبط با جنگ اوکراین به این مساله برگردد که مقام‌های اطلاعاتی آمریکایی نتوانسته بودند به خوبی از شرایط داخلی روسیه و تاثیر آن بر معادلات مربوط به جنگ، تحلیل دقیقی را داشته باشند. مساله‌ای که موجب می‌شد بسیاری از تحلیل‌های آن‌ها در موارد متعدد غلط از آب در بیاید.ژنرال "بن هاگز" فرمانده نیرو‌های آمریکایی در اروپا در فاصله میان سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ نیز در موضع گیری اعتراف می‌کند که تحلیل ضعیف و نابجایی را در مورد معادله جنگ اوکراین داشته است و در این رابطه مشاوره‌های نادرستی را نیز به مقام‌های ارشد آمریکایی ارائه کرده است. در این اربطه، شماری از ناظران و تحلیلگران اطلاعاتی بر این باورند که تحلیل‌های به شدت غلط سیا از روند جنگ اوکراین، تا حد زیادی به دلیل تکیه آن به تجهیزات فنی و امکانات فناورانه رخ داده است.

*ژنرال "اسکات برییِر" رئیس آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا در جریان موضع گیری در ماه مارس سال جاری میلادی در یکی از جلسات استماع سنای آمریکا اعتراف می‌کند که تحلیل و ارزیابی‌های غلطی را در مورد کلیت معادله جنگ اوکراین داشته است.

در واقع، شاید نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا توانسته باشند با تکیه بر تصاویر ماهواره‌ای و امکانات فنی، به خوبی حدس زده باشند که وقوع جنگ اوکراین قریب الوقوع است. با این حال، جهت رصد دقیق تحولات در عرصه میدانی، آمریکایی‌ها از حضور اطلاعاتی ضعیفی در منطقه برخوردار بوده اند که همین مساله موجب خوانشِ اشتباه آن‌ها از تحولات مرتبط با جنگ اوکراین شده است.

در این میان، برخی ناظران و تحلیلگران گزاره‌ای را در مورد یکی از دلایل احتمالی وقوع این شکست هایِ اطلاعاتی از سوی آمریکا عنوان می‌کنند که در نوع خود قابل توجه است. در این راستا به طور خاص به این نکته اشاره می‌شود که برخی مقام‌های ارشد اطلاعاتی آمریکایی که پیوند‌های نزدیکی نیز با مجتمع‌های نظامی و صنعتی این کشور دارند و از مزایای همکاری با آن‌ها و لابی‌های تحت حمایشان سود می‌برند، عملا در حال کنشگری در راستای منافع آن ها، و نَه منافع ملی آمریکا هستند.

در این فضا، کنش‌های نظامی و امنیتی آمریکا در مورد کشور‌هایی نظیر اوکراین، بیش از آنکه معطوف به منافع ملی آمریکا باشد، منافع اقتصادی این قبیل موجودیت‌ها و نهاد‌ها را در نظر می‌گیرد و درست به هیمن دلیل است که شاهدیم اکنون واشینگتن کمک‌های مالی دست و دلبازانه‌ای را به اوکراین تخصیص می‌دهد. در واقع، آمریکایی‌ها با این درک که این کمک‌های مالی در نهایت به جیب مجتمع‌های نظامی و صنعتی خودِ آن‌ها خواهد رفت (به دلیل اینکه اوکراین اقدام به خرید سلاح از آن‌ها می‌کند)، اقدام به تخصیص کمک‌های مالی به این کشور می‌کنند.

*پایگاه خبری PBS در گزارشی به تلاش‌های هماهنگ نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا جهت مرور اشتباهات خود در چهارچوب معادله جنگ اوکراین اشاره می‌کند. اقداماتی که بخش زیادی از آن‌ها ماهیتی محرمانه و مخفی خواهند داشت.

جالب اینکه وقتی رئیس جمهور اوکراین به تازگی در موضع گیری خواستار عضویت فوری اوکراین در ناتو می‌شود، مقام‌های ارشد دستگاه امنیت ملی و سیاست خارجی دولت آمریکا نظیر "جیک سالیوان" و "نِد پرایس"، به صراحت این گزاره را رد کرده اند و تاکید نموده اند که اکنون زمان مناسبی جهت طرح ایده‌هایی از این دست نیست. مساله‌ای که حاکی از این نکته محوری است که آمریکایی‌ها بیش از همه اوکراینی را می‌خواهند که برای آن‌ها گوشتِ دم توپ باشد و هزینه‌های رویارویی مستقیمشان با روسیه را تا جای ممکن کاهش دهد. کشوری که اکنون نیز عملا در حال انجام یک جنگ نیابتی علیه روسیه در راستای منافع آمریکا است.

جاب اینکه مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکایی و البته مقام‌های ارشد سیاسی این کشور، به محضِ اندک پیشروی نیرو‌های نظامی اوکراینی، سعی می‌کنند که اعتبار این مساله را به کمک‌های اطلاعاتی و نظامی خود به ارتش اوکراین ربط دهند و از این طریق برای خود پرستیژ و آبرو کسب کنند. این در حالی است که اوکراین از چشم اندازی واقعی، نقطه کانونی شکست‌ها و گاف‌های اطلاعاتی آمریکا پس از ناکامی‌های گسترده این کشور در چهارچوب عقب نشینی خفت بار از خاک افغانستان است.

منبع: دانشجو