کتاب تذکرة الخطاطین توسط میرزا سنگلاخ خراسانی خوشنویس، شاعر، ادیب، عالم دینی، سنگ‌نویس و جهانگرد دوره قاجار تألیف شده است. این اثر به خط نسخ توسط میرزا محمدعلی خوشنویس تبریزی و محمد شفیع خوشنویس تبریزی کتابت و در قطع رحلی در ۹۰۵ صفحه چاپ سنگی و طی سال ۱۲۸۸ تا ۱۲۹۱ قمری به چاپ رسیده است.

مهدی قربانی پژوهشگر اسناد و نسخ خطی گفت: کتاب تذکرة الخطاطین در چهار بخش جامع شامل شرح حال ۴۳ نفر از خوشنویسان قرن دوم تا سیزدهم قمری، خاطرات میرزا سنگلاخ در سیر و سیاحت بلاد مختلف جهان، شرح حال ۲۳ نفر از شاگردان برجسته میرزا سنگلاخ، و بیان احوالات ۱۶ خوشنویس عصر عثمانی است.

او افزود: ۴۳ خوشنویسی که شرح حال آنان در بخش اول کتاب تذکرة الخطاطین ذکر شده است علاوه بر خوشنویسی، شاعر و عارف مسلک نیز بوده‌اند و این مؤلف برای هر کدام از آنان ضمن برشمردن احوالاتشان، اشعاری در قالب‌های مختلف در صفات، حالات و رفتارشان آورده است.

پژوهشگر اسناد و نسخ خطی ادامه داد: در این کتاب به چهار خوشنویس برتر اعم از میرزا بایسنغر، میرعماد قزوینی، میرزا احمد تبریزی و درویش مجید اشاره و ویژگی‌های هر کدام از آنان برشمرده شده است. همچنین به برتری میرعماد و صنعت سنگ‌نویسی وی نیز اشاره شده است.

۵۶ هزار کتاب چاپ سنگی در کتابخانه آستان قدس رضوی

سیدرضا صداقت حسینی کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: در حال حاضر ۵۷ هزار کتاب خطی، ۲۲ هزار قرآن و جزوه قرآنی و ۵۶ هزار کتاب چاپ سنگی در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

او افزود: علاوه بر آثاری در موضوعات علوم اسلامی، علوم انسانی و علوم طبیعی، آثار هنری ارزشمندی از خطاطان و خوشنویسان از دوره تیموری تا عصر حاضر، در کتابخانه این آستان مقدس وجود دارد، حدود ۲۱۰ مرقع نفیس در این گنجینه نگهداری می‌شود.

کارشناس نسخ خطی و چاپ سنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با تأکید بر استفاده هنرمندان از مرقع برای ماندگاری آثار خوشنویسی ادامه داد: نهج‌البلاغه یاقوت مستعصمی که در سال ۷۰۱ قمری در ۲۳۹ برگ به خط نسخ کتابت شده است، قدیمی‌ترین مرقع کتابخانه آستان قدس رضوی به شمار می‌آید.

سیدرضا صداقت حسینی در خصوص دیگر مرقعات نفیس گنجینه رضوی بیان کرد: قرآن بایسنغر میرزا در ۶۵ برگ، از جمله این آثار است که هشت برگ این قرآن نفیس دوره تیموری در موزه قرآن حرم مطهر رضوی و ۵۷ برگ دیگر آن در کتابخانه این آستان مقدس نگهداری می‌شود.