فرش دستباف یکی از هنر‌های اصیل ایران است که متأسفانه طی چندین سال اخیر نسبت به آن بی توجهی کامل شده بطوریکه امروز در جهان نقش‌ها و طرح‌های فرش دستباف ایران توسط کشور‌های چین ، هند و پاکستان الگو برداری شده و جایگاه هنر اصیل ایران را به خطر انداخته است.

برای همین گزارشی درباره وضعیت فرش دستباف و شناسنامه دار بودن این میراث ملی به سراغ بافندگان٬ فروشندگان و مسئولان مربوطه رفته تا شاید گره‌ای از گره‌های این هنر باستانی ملی باز کنم.

به روستایی در اطراف مشهد می‌رویم روستایی که تا ۵ سال گذشته هنر بافندگی فرش دستباف رونق داشت ومنبع درآمد برای اهالی آنجا محسوب می‌شد در آمدی که برای بافنده کمترین میزان و دلال بیشترین سود را داشت.

خانم ابراهیمی ۵۹ ساله بافنده قدیمی که به گفته خودش ۵۰ سال در کار بافندگی فرش دستباف مشغول بوده، اما به دلیل مشکلات موجوداز جمله و در آمد پایین این هنر را رها کرده و به سراغ هنر خیاطی رفته است از او بعنوان یک بافنده قدیمی که نیم قرن در این حرفه فعالیت کرده مشکلات را جویا شدم که وی اشاره‌ای به عدم بیمه و در آمد بسیار کم و نبود بازار هدف مستقیم کرد.

خانم ابراهیمی به زبان ساده‌تر می‌گوید نگهداری از دام برایم به صرفه‌تر از کار قالی بافی است. چراکه بافت یک قالی ۱۲ متری ۳الی ۵ ماه طول می‌کشد و درآمدی که نصیب بافنده در این مدت می‌شود کمتر از ۳ میلیون تومان هست.

این یعنی بیشترین سود یک قالی نصیب دلال و فروشنده قالی در بازار است بطوریکه قیمت یک قالی ۱۲ متری در بازار بالغ بر ۵۰ میلیون تومان می‌باشد؛ و تنها عاید بافنده از یک قالی ۳میلیون تومان است.

به سراغ فروشنده فرش دستباف در سطح شهر می‌روم٬ از وی درباره وضعیت فرش دستباف در بازار می‌پرسم. ابتدا خودش را بنام حاج حسن معرفی می‌کند و می‌گوید حدود ۶۰ سال در کار فرش دستباف در بازار می‌باشد و اگر در این مدت به سراغ کاری دیگر می‌رفت وضعیت زندگی اش بهتر از حالا بود.

به گفته خودش در این ۶۰ سال در کار فرش ذوب شده است. او می‌گوید صنعت فرش دستباف در ایران در طول یک دهه اخیر رو به رکود بوده وبه نوعی صنعت فرش دستباف در ایران خاک بر سر شده است.

وی یکی از علل این موضوع را عدم حمایت دولت و دستگاه‌های متولی بخصوص میراث فرهنگی و اداره صمت می‌داند. به گفته حاج حسن وجود دلال‌ها و نبود مشتری هم یکی از علل کم رونقی بازار فرش دستباف شده است.

به نظر حاج حسن وضعیت اقتصادی مردم طوری شده که گاهأ در معاش روزانه خود مانده اند حال چگونه می‌توانند فرش دستبافی با قیمت تمام شده بالغ بر ۴۰ میلیون یا بالاتر بخرند.

وی می‌گوید تنها راه رونق گرفتن بازار فرش دستباف کوتاه شدن دست دلال و حمایت دستگاه‌های متولی این صنعت می‌باشد.

در ادمه این گزارش به سراغ دو دستگاه متولی در بحث فرش دستباف٬سازمان میراث فرهنگی و اداره صمت استان رفته ایم تا بحث شناسنامه دار شدن فرش دستباف را پیگیری کنیم به امیدی که دست دلالان از این هنر اصیل ایرانی کوتاه شود.

 فرش دستبافت مشهد جز اصیل‌ترین فرش‌های ایران است

رضا ابراهیمی نیا سرپرست معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: امروز در ایران فرش دستبافت مشهد جز اصیل‌ترین فرش‌های ایران به شمار می‌رود.

وی افزود: سبک و بافت فرش دستباف مشهد به قرن‌ها پیش باز می‌گردد و همیشه رقیبی برای فرش‌های تبریز و کاشان بوده است.

سرپرست معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی خراسان رضوی ادامه داد: صنعت فرش دستبافت در مشهد مدیون استاد عمو اغلی هست٬وی نقش و تأثیر زیادی در بحث فرش دستباف داشته است.

ابراهیمی نیا به بحث تجاری بودن فرش دستبافت در کشور اشاره و بیان کرد: در دو دهه اخیر فرش دستبافت جز مباحث تجاری و ارز آور برای کشور محسوب شده بخاطر این موضوع متولی این هنر ایرانی سازمان صمت است.

بیشتر بخوانید

• ارزیابی تجارت فرش خراسان رضوی بدون شناسنامه سخت است

سرپرست معاونت صنایع دستی استان به بحث الگو برداری از فرش ایرانی اشاره کرد و گفت: متأ سفانه در چندین سال گذشته بحث کپی برداری و الگو برداری از نقشه‌ها اصیل فرش ایرانی توسط سه کشور چین٬ هند و پاکستان انجام شده و تأثیر قابل توجه‌ای در صنعت فرش ایران داشته است.

وی درباره نقش سازمان میراث فرهنگی در بحث فرش دستبافت تاکید کرد: با توجه به اینکه فرش دستباف بعد تجاری دارد، حدود ۱۵ سال است که از بدنه سازمان میراث فرهنگی جدا وبه سازمان صمت واگذار شده است.

در ادامه به سراغ اداره صمت استان خراسان رضوی رفتیم و از رئیس اداره فرش این سازمان درباره بحث شناسنامه دار شدن فرش دستبافت سوالاتی کردیم.

 شناسنامه دار شدن فرش دستبافت در ایران ضرورت دارد

سید مهدی کلالی رئیس اداره فرش دستبافت سازمان صمت خراسان رضوی گفت: امروز بحث شناسنامه دار شدن فرش دستبافت درکشور مهم و ضرورت دارد.

وی افزود: زمانیکه فرش دستبافت دارای شناسنامه باشد مصرف کننده با اطمینان خاطر به خرید فرش می‌پردازد٬ چراکه از بحث عدم تغلب و گرانی آن مطمئن است.

کلالی بیان کرد: قدرت انتخاب در خرید فرش دستبافت بیشتر می‌شود وبه نوعی مصرف کننده محصول مورد نظر خود را خریداری می‌کند.

وی اشاره‌ای به بحث صادرات فرش دستبافت با شناسنامه کرد و ادامه داد: اگر فرشی با شناسنامه صادر شود طبیعتأ خریدار زیادی خواهد داشت چراکه از مواد اولیه تا نوع ابریشم فرش و بافت مشخص می‌باشد.

رئیس اداره فرش دستبافت سازمان صمت استان در ادامه گفت: با شناسنامه دار کردن فرش دستبافت رقابت در بین تولید کننده‌ها نیز افزایش می‌یابد وبه نوعی در ارائه محصول بهترین کیفیت را به مصرف کننده ارائه می‌دهند.

وی به برخی مشکلات عدم شناسنامه دار نبودن فرش دستبافت اشاره کرد و افزود: گاهی اوقات برخی فرش‌ها را تحت عنوان فرش دستبافت در بازار به فروش می‌رسد که هیچ شباهتی به دستبافت ندارد و این کار تغلب است و به نوعی فرش فاقد کره را به مشتری ارائه می‌دهند.

وی درپایان گفت: باید برای شناسنامه دار کردن فرش دستبافت تمام دستگاه‌های متولی از جمله مرکز فرش ملی ایران و اتحادیه‌های روستایی فرش دستبافت پای کار بیایند تا فرش به سمت شناسنامه دار و برند شدن برود.

فرش دستبافت ایرانی اصالت یک ایران و بیانگر فرهنگ و ریشه ای غنی در تاریخ این خاک است. یکی از ابزارهای که دنیا ایران را با آن می شناسد، فرش دستبافت ایرانی است امید که این صنعت روز به روز در کشور ما، پیشرفت کند تا دست بافنده آن پرامید ببافد و فروشنده آن پر امید آنرا به دست مشتری هایش برساند.