سردار غلامرضا جلالی در همایش نکوداشت پدافند غیرعامل در نظام سلامت، گفت: هدف غایی پدافند غیرعامل کاهش تلفات و خسارات تاسیساتی و اقتصادی است. ما قرار است جلوی از دست رفتن انسان‌ها را بگیریم و این نشان دهنده اهمیت نقش وزارت بهداشت است. در بررسی تهدیدات دنیا، تهدیدات زیستی و بیولوژیک جزو مهم‌ترین تهدیدات است.

وی ادامه داد: سه جمله معروف بیل گیتس هم می‌گوید تهدیدات زیستی حتما به وقوع می‌پیوندد و تحلیل‌هایی هم در این زمینه داشته است. تلفات جنگ زیستی با جنگ نظامی هم قابل مقایسه است. به عنوان مثال حدود ۱۶۰ هزار نفر تلفات کرونا داشته‌ایم که این آمار معمولا اشکالاتی دارد، اگر طبق نظر اپیدمیولوژیست‌ها این آمار را ضرب در دو کنیم تلفات به حدود ۳۲۰ هزار نفر می‌رسد که بیش از شهدای ۸ سال دفاع مقدس است.

وی افزود: توصیه کنفرانس بین‌المللی مونیخ به دنیا اول بکارگیری سامانه کنترل، مراقبت و نظارت بیماری‌های به شکل جهانی با تاکید بر نقاط ضعیف، دوم تهیه ذخایر بزرگ تجهیزات پزشکی و سوم افزایش آمادگی پاسخ به بلایا و حوادث همانند آمادگی ارتش‌ها در شب حمله بود. همان زمان که مطرح شد خیلی به آن دقت نشد. در مدتی که در سازمان مشغول هستم با وزاری بهداشت زیادی در این زمینه صحبت کردم، اما متاسفانه برخورد درستی ندیدیم. ما تیمی تشکیل دادیم و سند راهبردی پدافند زیستی وزارت بهداشت را تدوین کردیم و تصویب و ابلاغ کردیم، اما وقتی کرونا آمد حتی نیم نگاهی به آن نشد؛ متاسفانه در ابعاد مختلفی غافل می‌شویم.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور بیان کرد: کرونا را زمانی کشف کردیم که چند فوتی داشت و این یعنی سیستم دیده‌بانی سلامت ما مرخص است. علی‌القاعده باید قبل از بروز فوتی کرونا متوجه ورود آن به کشور می‌شدیم. در انتخاب راهبرد مقابله با ویروس هم غافلگیر شدیم. من با وزیر وقت صحبت کردم که حتما باید قرنطینه انجام شود و حتی گفتم من حاضرم اگر به من اختیار دهید به قم بروم آنجا را قرنطینه کنم، اما دوستان قبول نکردند و گفتند قرنطینه برای ۷۰۰ سال پیش است و من گفتم به چه منطقی این حرف را می‌زنید؟ ما نمی‌توانیم با تعداد تخت‌های موجود حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت را مداوا کنیم؛ نگذارید بیماری منتشر شود. همان روز اول گفتیم که رویکرد درمانی به جای رویکرد بهداشتی در مقابله با کرونا درست نیست. ما در رویکرد مقابله با کرونا مسیر اشتباه اتخاذ کردیم و این سبب شد که آگاهانه اجازه دهیم ویروس منتشر شود.

سردار جلالی، ادامه داد: در زمینه تجهیزات و ذخایر اولیه هم غافلگیر شدیم. من دو ماه قبل از شیوع بیماری به وزارت بهداشت و وزارت کشور کتبا اعلام کردم که بروید دنبال ذخایر و تجهیزات بهداشتی، اما توجهی نکردند و نزدیک سه ماه غافلگیر کمبود ماسک بودیم. برای اینکه آزمایشگاه‌های ما تقویت شود جلسات متعددی با مسئولین وقت این زمینه در وزارت بهداشت داشتم تا این آزمایشگاه‌ها سریعا توسعه یابد و تنها در تهران نماند، اما قبول نداشتند و گفتند نمی‌شود.

وی اضافه کرد: الحمدالله با تغییر مدیریت وزارت بهداشت شاهد تغییر رویکرد اساسی بودیم. حتی با توصیه مقام معظم رهبری، ستاد کل نیرو‌های مسلح آمد و گفت من در اختیار وزارت بهداشت هستم، اما وزارت بهداشت قادر به استفاده از ظرفیت نیرو‌های مسلح نبود؛ قرنطینه کردند بی‌خاصیت، ابزار آوردند کم خاصیت و نتوانستند برنامه‌ای برای استفاده از ظرفیت موجود داشته باشند و اگر نخواهیم کسی را متهم کنیم، اما واقعیت این است که این اتفاقات رخ داد. نیرو‌های مسلح هرچه داشت آورد و هر کاری خواستند انجام دادند. بنده حتی در جلسه‌ای به نیرو‌های مسلح اعلام کردم که از راهبرد غلط وزارت بهداشت حمایت نکنید، زیرا این راهبرد غلط تشویق می‌شود.

وی افزود: همین راهبرد‌های غلط وزارت بهداشت به سراغ وزارتخانه‌های دیگر هم رفت به عنوان مثال در ماه‌های اولیه حتی ساختار لجستیک را هم بر هم زد و آمد گفت تولید ماسک را به من بدهید و وزارت صمت را کنار گذاشت. این‌ها تجربیات ما است. ما در حوزه نظامی برای دفاع مقدس چندین بار راهکار‌های خود را بر اساس تغییرات جنگ تغییر دادیم و برای جنگ عظیم کرونا به نظر می‌رسید لازم است چنین کاری انجام شود.

سردار جلالی با تاکید بر اینکه باید ساختار دفاع زیستی دائمی داشته باشیم، بیان کرد: این از آن جهت است که در هر شرایطی بتوانیم رصد و پایش داشته باشیم. چندین جلسه با وزارت بهداشت داشتیم و خواستیم که ساز و کار تهیه واکسن را بر هم نزنند؛ می‌خواستند به دست بخش خصوصی دهند که نامه زدیم و صحبت کردیم که واکسن موضوع بسیار مهمی است. باید ساز و کار‌های خود را اصلاح و بازآرایی کنیم.

وی با اشاره به این که در برخی موارد نیازمند زیرساخت‌های حاکمیتی هستیم، اظهار کرد: واکسن هم مانند تسلیحات و مهمات است و نمی‌توان آن را تعطیل کرد و از کشور‌های دیگر واکسن وارد کرد. ساز و کار ساخت واکسن حاکمیتی است که باید بعد از کرونا باز مهندسی شده و ذخایر، نوع، خط تولید و... آن را بررسی کنیم.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور در بخش دیگری از سخنان خود، تاکید کرد: سالانه اعتباری برای ذخایر استراتژیک و امدادی داریم و اصرار داریم که اقلام دارو و واکسن هم جزو این اقلام بیاید و ما بر اساس برآورد سالانه سطح لازم برای مدیریت یک اپیدمی محتمل را در سبد خود داشته باشیم. ساز و کار دیده بان زیستی باید اصلاح شود و باید تشخیص زودهنگام داشته باشیم و به ما بگویند چه تهدیداتی ما را تهدید می‌کند و در این راستا باید همکاری مناسبی با همه CDC‌های کشور‌ها داشته باشیم. به عنوان مثال باید بدانیم در کشور عراق که مردم ما مسافرت می‌روند چه بیماری‌هایی وجود دارد و به لحظه آن را رصد کنیم تا بتوانیم شرایط خود را مدیریت کنیم. این موضوع برای ارتباط با تمام کشور‌ها ضروری است.

سردار جلالی با اشاره به این که پایش بیماری‌ها در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) انجام می‌شود، بیان کرد: ما دو سال قبل طرح پدافند زیستی را به فرودگاه بردیم و دو سال به وزارت بهداشت گفتیم تجهیزات شما قدیمی و امکانات رصد بیماری‌های شما ضعیف است و می‌گفتند نمی‌شود و پول نداریم و.... چندین بار اعتراض کردیم که اگر ممکن است فرودگاه امام را مستقیما زیرنظر دفتر وزیر بیاورید تا هشدار به موقع صورت گیرد. ما حتی رفتیم تجهیزاتی از وزارت دفاع قرض گرفتیم و به پدافند غیر عامل وزارت بهداشت دادیم. اکنون هم نمیدانم کنترل زیستی در فرودگاه چگونه عمل می‌شود.

وی افزود: در حوزه دیده بانی زیستی به رصد و پایش و تشخیص به موقع نیاز داریم. آزمایشگاه‌های ما باید در این زمینه تحت شبکه رفته و قدرت تشخیص شان افزایش یابد تا با تلفات بیماری مواجه نشویم. باید بتوانیم پاسخ سریع بدهیم. الگوی مقابله ما باید بهداشت محور باشد و به گونه‌ای باشد که اقتصاد را هم تحت تاثیر قرار ندهد. پیشنهاد دادم که با تخصصی کردن بهداشت حرفه‌ای در هر حوزه می‌توانید تداوم کارکرد را در طی یک دوره داشته باشید و نیازی به تعطیلی گسترده نیست، اما قبول نکردند. آلوده‌ترین مکان در فضای زیستی بیمارستان‌ها هستند، اما آیا می‌توان آن‌ها را تعطیل کرد؟ خیر؛ بنابراین با رعایت پروتکل‌ها در سایر بخش‌ها هم می‌توان فعالیت را ادامه داد. پیشنهاد دادیم که همه صنوف افسر بهداشتی داشته باشند تا پروتکل‌ها به دقت اجرا شود که مجبور به تعطیلی نباشیم، اما چون دوستان بر رویکرد‌های درمان محور بودند این چالش‌ها را نمی‌پذیرفتند و کشور با چالش‌های بزرگ اقتصادی مواجه شد.

وی با تاکید بر لزوم آموزش بهداشتی پدافند زیستی، بیان کرد: آنقدر باید آموزش‌ها تکرار شود که تغییر رفتار اتفاق بیفتد تا الگوی بهداشتی در زندگی مردم حاکم شود که بعد از دو سال و نیم توانستیم در این بخش موفق شویم. راجع به قرنطینه مخالفت زیاد بود و ما انواع الگو‌های اجرای قرنطینه را داریم که می‌توان با سامانه‌های الکترونیک این کار را انجام دهیم که بازهم چندان اعمال نشد، اما اکنون می‌توان در این زمینه صحبت کرد و برای آن چهارچوب مشخص کرد.

سردار جلالی ادامه داد: در زیرساخت‌های حیاتی مانند آب، برق، گاز و نفت یک پروتکل تنظیم کردیم و اعلام کردیم حتی اگر همه به کرونا مبتلا شدید بازهم نباید تعطیل کنید و کنترل هفتگی داشتیم و بیماری به شدت کنترل شد و شاهد هیچ قطعی این زیرساخت‌های حیاتی نبودیم پس این نشان دهنده لزوم تقویت بهداشت حرفه‌ای است.

وی تاکید کرد: باید در زمینه ذخایر زیستی هم نیاز سنجی انجام شده و سالانه ابزار و تجهیزات لازم را تهیه کنیم. شبکه سازی آزمایشگاه‌ها در حوزه تشخیص نیز اهمیت بالایی دارد. متاسفانه همه آزمایشگاه‌های ما در سطح دو هستند و در سطح سه و چهار نیستند؛ بنابراین بخشی از تهدید را نمی‌توانند تشخیص دهند. ساماندهی آزمایشگاه‌ها به منظور افزایش بهره‌وری و تشخیص پیش دستانه تهدید قبل از وقوع حادثه مهم است.

وی به بخش نیروی انسانی پدافند زیستی اشاره کرد و گفت: در یک اپیدمی دچار خستگی نیروی انسانی می‌شویم و بعد جایگزینی آن‌ها دشوار است. در جلسه‌ای که در شورای عالی پدافند غیرعامل داشتیم، یک ساختاری به نام نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور را جمع بندی کردیم که به بخش‌های مختلف ابلاغ شده است. در این نظام تعریف جنگ زیستی را اصلاح و بروز کرده‌ایم و باید خود را برای مقابله با آن آماده کنیم. یک نیروی پدافند زیستی برای این موضوع پیش‌بینی شده است تا همه کادر درمان و نیرو‌های جهادی که توانایی فعالیت دارند پای کار آیند تا آموزش ببینند که بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم به شکلی که اگر در شرایط خاص قرار گرفتیم یک میلیون نفر نیروی آموزش دیده متخصص داشته باشیم. در این زمینه نیر‌های بسیجی، سربازان، نیرو‌های بازنشسته و... می‌توانند فعال باشند.

سردار جلالی با اشاره به اهمیت امنیت غذایی، تصریح کرد: عمدتا دوستان وقتی درباره امنیت غذایی صحبت می‌کنند منظورشان کمیت است و اگر جایی کم و کسری به وجود آید به سراغ دستکاری‌های مجاز و غیرمجار می‌روند که، چون ابزار آزمایشگاهی دقیقی ندارند ممکن است بعدا منجر به پیامد‌های بدی شود. ما از الگوی غذایی استفاده کردیم که حتی منجر به سقوط آبشاری جمعیت شده است. سهل‌انگاری در حوزه کیفیت غذا باید کنار گذاشته شده و با دقت رصد و بررسی شود.